Bồ tát Giới

Bồ tát giới
Phạm võng phải được gọi là Đại thừa giới. Đại thừa giới là bản nguyên của chúng
sinh, là Phật tánh đầy phẩm chất Phật. Đại thừa giới xác nhận thân là thân
chúng sinh, tâm là tâm chúng sinh, nhưng thân ấy tâm ấy đều nhập cả vào giới
pháp Phật tánh: đều đem ra mà thọ và trì Đại thừa giới. Đại thừa giới căn cứ
quan điểm hiếu thuận: hiếu thuận với tất cả chính là giữ giới. Đại thừa giới
lại xác định là cái Phật đi, cái Phật làm, nên thọ giới ấy là nhập vào cương vị
của Phật.

Căn bản của Đại
thừa giới là gì? Một là tự tín mình sẽ là Phật, như Phật là Phật đã thành. Hai
là tôn thờ vị thầy gọi là pháp sư đại thừa (để được dạy cho Đại thừa giới,
truyền cho giới ấy, hướng dẫn, khuyến tiến và giám hộ sự giữ giới ấy).

Đại thừa giới
đã tạo ra bao nhiêu tập tục tốt đẹp: hiếu thuận, phóng sinh, nuôi bịnh, chữa
bịnh…

Đại thừa giới
đặc biệt nghiêm khắc răn dạy sự trung thành với Phật pháp tăng: cấm xu phụ
quyền thế, cấm phỉ báng đồng đạo, cấm thuyết pháp hại đạo, cấm không cứu chuộc
đồng đạo, cấm nạp tăng tịch cho chính quyền, cấm mặc cho đồng đạo bị chính
quyền sai sử… Đại thừa giới lại cấm trở ngại sự xuất gia hành đạo, sự kiến
thiết tự viện, sư tạo lập đạo tràng… Đặc biệt hơn nữa, Đại thừa giới cấm hại
nước hại dân: làm gián điệp, nhất là gián điệp ngoại giao… Chỉ có thế mà
thôi, Đại thừa giới cũng đã là 1 vị Hộ pháp.

Thích Trí Quang dịch giải

Mục Lục

I. Phần I: Dịch
Giải

A. Chương 1:
Dẫn Nhập

1. Tiết 1: Tài
Liệu Sử Dụng

2. Tiết 2: Các
Bản Bồ tát Giới

3. Tiết 3: Giải
Thích Đầu Đề

4. Tiết 4: Phẩm
10 Với Phẩm Pháp Môn Tâm Địa

5. Tiết 5: Thế
Giới Phạm võng

6. Tiết 6: Sự
Liên Hệ Của Phạm võng

7. Tiết 7: Giới
Hạn Tụng Bồ tát Giới Phạm võng

8. Tiết 8: Đặc
Chất Của Bồ tát Giới Phạm võng

9. Tiết 9: Bồ
tát Giới Phạm võng Đối Với Người Tại Gia

B. Chương 2:
Dịch Giải Nghi Thức Tụng Bồ tát Giới Phạm võng

1. Tiết 1: Qui
Kính Khuyến Khích

2. Tiết 2: Sách
Tiến Tu Tập

3. Tiết 3: Làm
Phương Tiện Trước

4. Tiết 4: Lời
Tựa Mở Đầu

5. Tiết 5: Chất
Vấn Thanh Tịnh

C. Chương 3:
Dịch Giải Chính Văn Bồ tát Giới Phạm võng

1. Tiết 1: Mở
Đầu Về Bồ tát Giới Phạm võng

2. Tiết 2: Nói
Về Giới Điều Bồ tát Giới Phạm võng

3. Tiết 3: Kết
Thúc Và Khuyến Cáo Thọ Trì Bồ tát Giới Phạm võng

II. Phần 2: Trì
Tụng

A. Chương 1:
Phụ Lục Nghi Thức Tụng Bồ tát Giới Phạm võng

B. Chương 2:
Chính Văn Bồ tát Giới Phạm võng

1. Xuất Xứ Gián
Tiếp Của Bồ tát Giới Phạm võng

2. Xuất Xứ Trực
Tiếp Của Bồ tát Giới Phạm võng

3. Xuất Xứ Của
Bồ tát Giới Phạm võng Bằng Văn Chỉnh Cú

4. Qui Định Mấy
Điều Cốt Yếu Về Bồ tát Giới Phạm võng

5. 10 Giới Nặng
Của Bồ tát Giới Phạm võng

6. 48 Giới Nhẹ
Của Bồ tát Giới Phạm võng

7. Kết Thúc Về
Phần Bồ tát Giới Phần Giới Pháp Vô Tận

8. Kết Thúc
Toàn Bộ Phẩm Bồ tát Tâm Địa Giới Phẩm Pháp Môn Tâm Địa

9. Phụ Lục Kết
Thúc Bồ tát Giới Bằng Văn Chỉnh Cú

III. Phần 3:
Phụ Lục

A. Phụ Lục 1:
Danh Sách Bồ tát Giới Phạm võng

B. Phụ Lục 2:
Phân Loại Bồ tát Giới Phạm võng Đối Với Xuất Gia Tại Gia

Thành thực mà
nói, tôi chưa có được niềm tin rằng mỗi khi có thể bị tai nạn gì thì nên tụng
Bồ tát giới Phạm võng, nhưng có một điều rõ rệt là mỗi khi làm gì cho giới ấy
thì đang bịnh cũng thư thái thấy rõ. Từ trước đến nay đã có 5 lần như vậy.

Tôi tự ghi tiểu
truyện để sau Bồ tát giới Phạm võng là cố ý. Khi được bổn sư là ngài Phổ Minh
truyền cho giới ấy, thì từ đó đến nay thật sự tôi chưa có một nỗi xúc động nào
tương tự. Thế rồi gần 50 năm nay, tôi có gì đáng gọi là làm, là biểu diện của
cái nỗi xúc động ấy. Và lời ghi này chính là lòng biết ơn của tôi.

Bồ tát giới
Phạm võng phải được gọi là Đại thừa giới. Đại thừa giới là bản nguyên của chúng
sinh, là Phật tánh đầy phẩm chất Phật. Đại thừa giới xác nhận thân là thân
chúng sinh, tâm là tâm chúng sinh, nhưng thân ấy tâm ấy đều nhập cả vào giới
pháp Phật tánh: đều đem ra mà thọ và trì Đại thừa giới. Đại thừa giới căn cứ
quan điểm hiếu thuận: hiếu thuận với tất cả chính là giữ giới. Đại thừa giới
lại xác định là cái Phật đi, cái Phật làm, nên thọ giới ấy là nhập vào cương vị
của Phật.

Căn bản của Đại
thừa giới là gì? Một là tự tín mình sẽ là Phật, như Phật là Phật đã thành. Hai
là tôn thờ vị thầy gọi là pháp sư đại thừa (để được dạy cho Đại thừa giới,
truyền cho giới ấy, hướng dẫn, khuyến tiến và giám hộ sự giữ giới ấy).

Đại thừa giới
đã tạo ra bao nhiêu tập tục tốt đẹp: hiếu thuận, phóng sinh, nuôi bịnh, chữa
bịnh…

Đại thừa giới
đặc biệt nghiêm khắc răn dạy sự trung thành với Phật pháp tăng: cấm xu phụ
quyền thế, cấm phỉ báng đồng đạo, cấm thuyết pháp hại đạo, cấm không cứu chuộc
đồng đạo, cấm nạp tăng tịch cho chính quyền, cấm mặc cho đồng đạo bị chính
quyền sai sử… Đại thừa giới lại cấm trở ngại sự xuất gia hành đạo, sự kiến
thiết tự viện, sư tạo lập đạo tràng… Đặc biệt hơn nữa, Đại thừa giới cấm hại
nước hại dân: làm gián điệp, nhất là gián điệp ngoại giao… Chỉ có thế mà
thôi, Đại thừa giới cũng đã là 1 vị Hộ pháp.

Mười sáu tháng
tư, 2537

Trí Quang

Bồ tát giới
Phạm võng tôi đã dịch giải năm 2.505 (1961), do Giáo hội Tăng già Thừa thiên ấn
hành. Nay sửa chữa lại, cẩn trọng hơn nhiều lắm. Làm xong việc ấy rồi, tôi xin
ghi ở đây, ghi đầu tiên để thấy quan trọng, về 2 điều trong sự kính giữ Bồ tát
giới Phạm võng.

Một là khi gặp
nghịch cảnh thì nên nghĩ đến Phật, tưởng nhớ đến ngài. Điều này Pháp Hoa (phẩm
13) và Ưu bà tắc (Chính 24/1051) đều nói đến.

Hai là riêng
người tại gia còn phải học việc đời (nghề nghiệp) cho tinh thông rồi kiếm của
một cách hợp với Phật pháp. Ưu bà tắc dạy rõ như vậy (Chính 24/1048).

Rằm tháng 3,
2531 (1987)

Trí Quang

Tiết 1: Tài Liệu Sử Dụng

Năm 2505
(1961), tôi dịch giải Bồ tát giới Phạm võng chỉ có 6 tài liệu để sử dụng, và sử
dụng nhiều nhất là bản chú thích của ngài Hoằng Tán (Vạn 60/387 462). Nay thì
tài liệu khá nhiều, và tất cả đều nằm trong Đại tạng kinh bản Đại chính tân tu
(ký hiệu là Chính) và Tục tạng kinh bản chữ Vạn (ký hiệu là Vạn). Về chính văn,
vẫn lấy Chính 24/1003 1010 làm căn bản; phụ vào là bản khắc in riêng của Phật
giáo Bắc, mang tên Bồ tát giới kinh, bản này nay được tụng theo nếu tụng nguyên
Hoa văn. Nhưng xin nói rõ rằng chính văn Bồ tát giới Phạm võng không phải chép
như nhau. Đối chiếu thấy các bản tương đối xưa và bảo đảm hơn thì chép như
nhau, trong đó có Chính 24/1003 1010, khác với các bản tương đối nay, trong đó
có bản Bồ tát giới kinh vừa nói. Sự lựa chọn tất nhiên nghiêng về các bản xưa
và bảo đảm hơn, nhưng không phải hoàn toàn theo các bản ấy, mà là chọn cách
chép nào xét có lý hơn. Rất may sự khác nhau không nhiều lắm, cũng không quan
trọng bao nhiêu, và tôi sẽ ghi rõ những chỗ cần thiết trong khi dịch giải. Còn
tài liệu tham khảo thì quan trọng nhất là toàn văn Phạm võng (Chính 24/997
1010) và kinh Anh lạc (Chính 24/1010 1023), kế đó là 19 bản chú thích về Phạm
võng: 17 bản nằm trong Vạn 59/192 đến Vạn 61/182; 1 bản nằm trong Vạn 95/1; 1
bản nằm trong Vạn 107/196, bản này là nghi thức sám hối về Bồ tát giới Phạm
võng; 1 bản nằm trong Chính 62/4 262, tác phẩm của Nhật, tổng hợp rất đáng khen
về các chú giải Bồ tát giới Phạm võng. Tài liệu tham khảo tuy nhiều như vậy,
nhưng khi sử dụng thì cố đơn giản càng nhiều càng tốt.

Tiết 2: Các Bản Bồ tát Giới

Bồ tát giới có
4 bản. Bản 1 là của kinh Phạm võng, do ngài La Thập dịch. Bản 2 và 3 đều của
luận Du Dà, nhưng do ngài Đàm Vô Sấm và ngài Huyền Trang dịch khác nhau. Bản 4
là của Ưu bà tắc giới kinh, cũng do ngài Đàm Vô Sấm dịch. Bản 1 phổ cập nhất.
Các bản 2 và 3 ít phổ cập nhưng khá đặc biệt và vẫn có người thọ trì. Bản 4
không phổ cập.

Tiết 3: Giải Thích Đầu Đề

Dịch chủ La
Thập chỉ dịch phẩm thứ 10 của kinh Phạm võng. Nay gọi là kinh Phạm võng chỉ là
phẩm ấy. Phẩm ấy có cái tên mà chép đầy đủ thì như sau: Phật thuyết Phạm võng
kinh, Lô Xá Na Phật thuyết Bồ tát tâm địa giới phẩm đệ thập: phẩm Tâm địa giới
Bồ tát của đức Lô Xá Na nói, phẩm thứ 10 của kinh Phạm võng do đức Thích Ca
tuyên thuyết.

Phạm võng là
tràng lưới của Đại phạn thiên vương. Tràng lưới ấy các mắt kết ngọc, khác nhau
mà ảnh hiện lẫn nhau, trùng trùng điệp điệp. Nhìn tràng lưới như vậy, Phật nói
mọi thế giới cũng vậy, các pháp môn cũng vậy, vô cùng vô tận. Thích Ca là đức
Phật bổn sư của chúng ta. Lô Xá Na nghĩa là chiếu soi khắp cả, danh hiệu của
bản thân đức Thích Ca. Tâm địa giới Bồ tát là 30 tâm, 10 địa và 58 giới của Bồ
tát tu tập thọ trì, và toàn là những pháp môn y như mắt lưới của tràng lưới Đại
phạn thiên vương. Nội dung phẩm Tâm địa giới Bồ tát ấy có 2 phần thành 2 cuốn:
cuốn trên là Bồ tát tâm địa (còn có tên là phẩm Pháp môn tâm địa) do đức Thích
Ca nói bằng cách đưa thính chúng đến đức Lô Xá Na, hỏi để đức Lô Xá Na nói;
cuốn dưới là Bồ tát giới (còn có tên là phần Giới pháp vô tận) do đức Thích Ca
tụng lại giới pháp mà đức Lô Xá Na đã tụng khi nói về Bồ tát tâm địa. Như vậy
là gián tiếp do đức Thích Ca tuyên thuyết cả.

Tiết 4: Phẩm 10 Với Phẩm Pháp Môn Tâm Địa

Trong chính
văn, tên gọi phẩm 10 là Pháp môn tâm địa. Pháp môn tâm địa là 40 pháp môn, tức
30 tâm và 10 địa (cuốn trên, Chính 24/998). Nhưng sau 30 tâm và 10 địa, phẩm
Pháp môn tâm địa còn có 10 giới nặng và 48 giới nhẹ, nghĩa là còn có phần Giới
pháp vô tận (cuốn dưới, Chính 24/1009), vì đó “là giới pháp duy nhất mà
đức bản thân Lô Xá Na của ta đã nói trong phẩm Pháp môn tâm địa của ngài, giới
pháp mà từ khi mới phát tâm ngài vẫn thường tụng” (Chính 24/1003), là giới
pháp mà “nay ta cứ nửa tháng nửa tháng tụng lại… Các người, những vị Bồ
tát mới phát tâm cho đến những vị Bồ tát 10 phát thú 10 trưởng dưỡng 10 kim
cang và 10 địa, cũng phải tụng y như vậy” (Chính 24/1004).

Liên quan điều
này, rất nên nhìn sang kinh Anh lạc. Kinh ấy, sau khi nói về Bồ tát vị (Bồ tát
tâm địa) cũng nói về Bồ tát giới. Trong Bồ tát giới, mỗi giới pháp vô tận (giới
nặng) đều nói nếu phạm thì không còn là Bồ tát, mất hết 42 pháp hiền thánh (Bồ
tát vị) (Chính 24/1020). Như vậy có nghĩa minh bạch nói Bồ tát giới là căn bản
từ đầu đến cuối của Bồ tát vị. Điều này phụ cho Phạm võng khá nhiều: không
những chứng minh sau Bồ tát vị nói Bồ tát giới mà còn giải thích vì sao.

Tiết 5: Thế Giới Phạm võng

Thắng ứng thân
của Phật tên Lô Xá Na, hóa chủ Hoa tạng thế giới, tượng trưng bằng 1 hoa sen.
Hoa tạng thế giới ấy có 1000 đại thiên thế giới, như hoa sen có 1000 cánh; hóa
chủ 1000 đại thiên thế giới này là 1000 đức Thích Ca liệt thắng ứng thân, do
thắng ứng thân của Phật hóa ra. Mỗi đại thiên thế giới có trăm ức tiểu thế
giới, thành 1000 lần trăm ức tiểu thế giới; và hóa chủ là 1000 lần trăm ức đức
Thích Ca liệt ứng thân, do 1000 liệt thắng ứng thân của Phật hóa ra. Đức Thích
Ca bổn sư của chúng ta là 1 trong số 1000 lần trăm ức này. Và ức đây là ngàn
vạn, trăm ức là 1 tỷ: là số lượng của đại thiên thế giới. Kinh Phạm võng, trong
đó quan trọng và tổng kết là phẩm 10, phẩm Pháp môn tâm địa, được Phật nói với
Phật và Phật nói cho chúng sinh, khắp trong thế giới Phạm võng như vậy.

Điều nên nói
liền ở đây, là nói về thân Phật và cõi Phật như vậy, chỉ là nói thân và cõi của
đức Thích Ca, chưa phải đã nói tất cả thân và cõi của chư Phật. Ngay thân và
cõi của đức Thích Ca mà nói như vậy cũng chưa đủ: trên chưa thấu tự thọ dụng
thân độ, dưới chưa gồm Phật hiện thân từ Bồ tát đến địa ngục, lại càng chưa gồm
Phật hiện thân làm cảnh vật. Lại nữa, đây chỉ là nói thân và cõi Phật theo số
lượng. Mà Phật thì siêu việt số lượng. Ngay đức Thích Ca bổn sư và cõi Phật của
ngài mà thôi, ta thấy là liệt ứng thân, là tiểu thế giới nhỏ và bẩn, nhưng đối
với Bồ tát đại căn thì là thắng ứng thân độ (tha thọ dụng thân độ): thân là vi
trần tướng hải thân, độ là hoa tạng thế giới hải. Thế giới Phạm võng là như
vậy.

Tiết 6: Sự Liên Hệ Của Phạm võng

Liên hệ sát và
quan trọng nhất là với kinh Anh lạc, tài liệu mà tôi đã kê và đã nói đến phần
nào trong tiết 1. Kế đó, Phạm võng là đồng bộ với Hoa nghiêm (Vạn 60/300B). Sau
hết, bóng dáng kinh Phạn động (hay Phạm võng) của Trường a hàm cũng có đối với
kinh Phạm võng ở đây. Chỉ khác là ở kia nói giới không bằng tuệ, khen Phật qua
giới pháp không bằng hiểu Phật qua tuệ giác siêu việt 62 kiến chấp; ở đây trái
lại, nói thật tướng bát nhã là căn bản của giới pháp và do giới pháp thể hiện.
Nhưng sự liên hệ này chỉ do tôi đề cập. Một sự liên hệ khác cũng do tôi nghĩ,
ấy là giới pháp Phạm võng rất gần với giới pháp Tỳ kheo; riêng sự ái hộ Tam bảo
và Tăng bảo ái hộ lẫn nhau thì giới pháp Phạm võng nói rõ ràng, thực tế và
thiết tha hơn. Do vậy mà giới pháp Phạm võng đặc biệt răn sự phản bội Phật
pháp, chạy theo bạo quyền mà hại đạo và đồng đạo.

Tiết 7: Giới Hạn Tụng Bồ tát Giới Phạm võng

Bồ tát giới
Phạm võng xưa chỉ bắt đầu từ văn chỉnh cú. Còn kết thúc thì có bản chỉ đến cây
hỷ dược thọ trì (hoan hỷ và phấn chấn mà thọ trì), có bản hết trọn cuốn dưới.
Có người phân khoa giải thích Phạm võng, mở đầu phần Bồ tát giới từ câu Nhĩ
thời Thích Ca Mâu Ni Phật tùng sơ hiện Liên hoa đài tạng thế giới (Bấy giờ đức
Thích Ca Mâu Ni từ Hoa tạng thế giới mà khởi đầu ngài đã hiện ra ở đó). Lấy
trọn từ đầu đến cuối cuốn dưới thì chỉ có một ít nhà chú thích Phạm võng và Bồ
tát giới kinh được tụng hiện nay. Nay bản dịch này cũng làm như vậy. Dẫu rằng
xét ra lấy từ văn chỉnh cú và kết thúc ở câu hỷ dược thọ trì thì gọn và xác
hơn.

Đó là nói về
chính văn. Còn nghi thức mở đầu tụng Bồ tát giới thì cũng chỉ Bồ tát giới kinh
sau này mới có. Ngài Hoằng tán có chú thích nghi thức ấy (Vạn 60/457 461),
nhưng cũng nói không biết do ai soạn, chỉ “xét tìm thì thấy phần nhiều
trích ra từ Bồ tát giới bản kinh (của luận Du dà, do ngài Đàm Vô Sấm dịch) và
giới bản của Hữu bộ”. Nói tổng quát, nghi thức mở đầu ấy biến thể nghi
thức tụng giới Tỳ kheo, nên biến thể thế nào cũng có bất ổn. Nhưng mở đầu Bồ
tát giới Phạm võng thì không có lời lẽ mở đầu nào quan trọng và đặc biệt cho
bằng trong chính văn đã tự có. Do đó, thiết nghĩ nghi thức mở đầu dùng cũng
được, không cũng không thiếu sót gì, lại tránh được những sự miễn cưỡng và bất
ổn. Trường hợp không dùng nghi thức mở đầu thì tụng bài kệ khai kinh rồi đi
ngay vào chính văn là được.

Tiết 8: Đặc Chất Của Bồ tát Giới Phạm võng

Ở đây tôi bỏ
hết mọi sự đặc biệt của Bồ tát giới Phạm võng mà tôi đã nói đến trong bản in
năm 2505, chỉ nói lại 1 chi tiết mà thôi. Ấy là tính chất ái hộ Tam bảo, trong
đó có sự ái hộ lẫn nhau của Tăng bảo. Ái hộ trước bạo lực và quyền lực đã đành,
lại còn ái hộ trong đời sống và trong quyền lợi, nhất là ái hộ trong sự đối xử,
ái hộ bằng cách không phản bội Phật pháp, chạy theo bạo quyền mà hại đạo và
đồng đạo, thì Bồ tát giới Phạm võng đã biến mọi lời khuyên thành những điều
luật, nhưng là điều luật đầy đạo tình và chính hướng giải thoát. Chỉ có đặc
chất này mới giữ được đạo tình trong Tăng bảo, nhất là trong những lúc đạo tình
ấy bạo lực và quyền lực không muốn có. Cảm khái nhất khi tụng Bồ tát giới Phạm
võng là điều này đây.

Tiết 9: Bồ tát Giới Phạm võng Đối Với Người Tại Gia

Trong tiết 6 đã
nói Bồ tát giới Phạm võng rất gần Tỳ kheo giới, vậy tại sao cho người tại gia
thọ trì, mà lại cho khá rộng rãi như đã nói trong chính văn qui định điều kiện
lãnh thọ? Vấn đề chưa thấy ở đâu nêu lên và giải thích. Nay xét thẳng chính văn
thì thấy Bồ tát giới Phạm võng tuy phần nhiều nói cho xuất gia, nhưng có những
giới nói chung cho cả tại gia xuất gia, có những giới nói chung mà tại gia
nhiều hơn, có những giới chỉ nói cho tại gia (như giới 1 và giới 47 trong 48
giới nhẹ). Chính ở 2 giới nói cho tại gia này, cùng tất cả giới khác riêng cho
xuất gia hay chung cho cả xuất gia tại gia, đều biểu thị rõ rệt sự duy trì Phật
pháp. Giả sử chỉ có người xuất gia thọ trì Bồ tát giới Phạm võng để thực hiện
sự duy trì ấy, còn người tại gia không thọ trì Bồ tát giới Phạm võng, nghĩa là
không duy trì Phật pháp, thì sự xuất gia đã bị họ chướng ngại rồi, còn đâu để
thực hiện được sự duy trì ấy! Nên, chính trong sự duy trì Phật pháp mà không
những thấy người tại gia phải thọ trì Bồ tát giới Phạm võng, lại còn ngạc nhiên
thấy sao Phật biết trước đến như vậy.

Trước khi tụng,
vị tụng giới lạy và quì mà thưa: Con là Tỳ kheo XX, kính bạch Đại đức tăng, Đại
đức tăng bảo con tụng giới, nhưng con e có sự lầm lẫn trong khi tụng, vậy kính
xin Đại đức tăng từ bi chỉ bảo cho con.

Đây là lời tác
bạch trước khi đi vào nghi thức, và là lời của vị Tăng sai tụng giới. Nếu tụng
giới là vị thượng tọa trong buổi bố tát thì không cần tác bạch lời này. Điều
kiện của sự tụng giới là tụng rõ ràng, và tụng ở đây là đọc một cách trang
trọng, chứ không phải tụng như tụng kinh. Tụng rõ ràng là âm thanh rõ ràng, âm
điệu đúng với mạch lạc giới văn.

Nghi thức tụng
Bồ tát giới có 5 tiết.

Tiết 1: Qui Kính Khuyến Khích

Chúng Bồ tát
giới lắng nghe!

Qui y kính lạy

đức Lô Xá Na,

và Kim cang
Phật

khắp cả mười
phương;

lại lạy phân
thân

đức Lô Xá Na

là ngàn trăm ức

các đức Thích
Ca.

Nay tôi kính
tụng

về Bồ tát giới

mà đại cương là

ba loại tịnh
giới;

chúng Bồ tát
giới

hãy cùng lắng
nghe!

Giới như ngọn đèn

đã sáng lại
lớn,

có thể xua tan

bóng tối đêm
dài;

giới như đài
gương

trong sáng quí
báu,

hiện rõ các
pháp

đủ cả không
sót;

giới lại y như

ngọc báu ma ni,

tuôn ra của cải

giúp kẻ khốn
cùng.

Siêu thoát thế
gian,

chóng thành
Phật đà,

làm được như
vậy

giới này hơn
cả!

Vì lý do ấy

chúng Bồ tát
giới

cần phải nỗ lực

kính cẩn mà
giữ!

Đoạn chỉnh cú
này lấy của Bồ tát giới Du dà, do ngài Đàm Vô Sấm dịch, nội dung kính Phật kính
Giới và khuyến khích kiên trì. Kim cang Phật là các vị sau kim cang đạo thì phá
dị thục thức, chứng bất hoại tánh, tức các vị viên mãn báo thân như đức Lô Xá
Na. Các câu 5 – 8 là đổi cho đúng trường hợp Bồ tát giới Phạm võng. Trong đó
câu là ngàn trăm ức có nghĩa một ngàn và một ngàn lần trăm ức. Nếu không đổi mà
theo chính văn, thì phải dịch “lại xin kính lạy luận chủ Du dà, là Phật
đương lai Từ thị Thế Tôn”. Ba loại tịnh giới là “kết mọi giới pháp
lại làm 3 môn: nhiếp thiện pháp giới là tám vạn bốn ngàn pháp môn; nhiếp chúng
sinh giới là từ bi hỷ xả phổ cập chúng sinh, làm cho tất cả đều được an lạc;
nhiếp luật nghi giới là mười giới pháp nặng làm chính yếu” (Anh lạc, Chính
24/1020).

Tiết 2: Sách Tiến Tu Tập

Chư đại
đức, hôm nay bốn tháng của mùa xuân đã qua mất nửa tháng mà chỉ thiếu một đêm,
còn lại chỉ thừa một đêm và ba tháng rưỡi. Già bịnh đã gần, Phật pháp sắp ẩn. Chư đại đức, và ưu bà tắc ưu bà di, muốn được đạo quả,
các vị phải nhất tâm nỗ lực mà tinh tiến. Tại sao, vì đến như chư Phật cũng
phải nhất tâm nỗ lực mà tinh tiến mới thành tựu vô thượng Bồ đề, huống chi
những kẻ khác đang còn tu tập các thiện pháp khác. Các vị nghe như vậy thì
trong lúc còn khỏe mạnh phải nỗ lực mà siêng tu thiện pháp, đâu được không cấp
tốc cầu đạo mà đợi đến tuổi già. Đợi đến tuổi già là các vị còn muốn vui thú
nỗi gì?

Ngày nay đã qua,

mạng sống cũng
bớt,

như cá thiếu
nước,

đâu có vui gì!

Đoạn này trừ 4
câu chỉnh cú cuối cùng, toàn lấy của giới bản Hữu bộ, nội dung nói sự vô thường
để thúc dục cấp bách tu tập. Mùa xuân mới hết nửa tháng, còn đến 3 tháng rưỡi,
nhưng không nói mới hết, còn đến, mà nói đã qua mất, chỉ còn lại, là dụng ngữ
có ý. Sau đây là những chỗ cần ghi chú.

Ấn độ có 3 mùa,
mùa xuân từ 16/12 đến 15/4, mùa hè từ 16/4 đến 15/8, mùa đông từ 16/8 đến
15/12. Tháng của Ấn độ lấy trăng bắt đầu tàn làm đầu tháng (tức đêm 16 mỗi
tháng âm lịch) và lấy trăng thật tròn sáng làm cuối tháng (tức đêm rằm mỗi
tháng âm lịch), không như âm lịch trăng bắt đầu có là đầu tháng, trăng đã tối
hẳn là cuối tháng. Nhưng nửa tháng trăng sáng và nửa tháng trăng tối thì như
nhau: nói theo ngày âm lịch thì 1 15 là trăng sáng, 16 30 hay 29 là trăng tối.
Bố tát tụng giới thì nửa tháng 1 kỳ, cử hành vào ngày cuối cùng nửa tháng (tức
rằm và ba mươi hay hâm chín) và thường cử hành ban ngày, như vậy còn 1 đêm mới
hết nửa tháng; 1 đêm ấy đối với nửa tháng trước là thiếu mà đối với nửa tháng
sau là thừa. Lời trong tiết 2 này là nói trong kỳ bố tát tụng giới đầu năm lịch
Ấn, tức cuối năm âm lịch. Những kỳ sau đó có 4 chỗ phải đổi mà ai cũng phải
biết. Chỗ 1, bốn tháng phải thêm “và 1 tháng nhuận” nếu có tháng ấy;
nhưng tháng nhuận ấy vẫn gọi theo tháng chính chứ không gọi riêng. Chỗ 2, mùa
xuân tùy đó mà đổi: 16/4 15/8 đổi nói mùa hạ, 16/8 15/12 đổi nói mùa đông. Chỗ
3, nửa tháng tùy đó mà đổi theo bảng kê dưới đây, kê theo ngày tháng âm lịch
cho dễ đổi, và chỉ lấy mùa xuân làm mẫu, 2 mùa hạ và đông so theo mà đổi.

hết tháng chạp:
nửa tháng

rằm tháng
giêng: một tháng

hết tháng
giêng: một tháng rưỡi

rằm tháng hai:
hai tháng

hết tháng hai:
hai tháng rưỡi

rằm tháng ba:
ba tháng

hết tháng ba:
ba tháng rưỡi

rằm tháng tư:
bốn tháng

Chỗ 4, ba tháng
rưỡi thì tùy đó mà đổi theo bản kê dưới đây, cũng kê theo ngày tháng âm lịch và
chỉ lấy mùa xuân làm mẫu.

hết tháng chạp:
ba tháng rưỡi

rằm tháng
giêng: ba tháng

hết tháng
giêng: hai tháng rưỡi

rằm tháng hai:
hai tháng

hết tháng hai:
một tháng rưỡi

rằm tháng ba:
một tháng

hết tháng ba:
nửa tháng rằm

tháng tư: thừa
một đêm

Tiết 3: Làm Phương Tiện Trước

Tăng tụ tập
không?

Tăng hòa hợp
không?

Tăng tụ tập hòa
hợp để làm gì?

Những người
chưa thọ Bồ tát giới, hay thọ mà không thanh tịnh, đã ra khỏi đây chưa?

Có bao nhiêu
người thọ Bồ tát giới không đến tụ tập mà có dặn nhờ nói muốn và thanh tịnh?

Đây là kiểm
điểm Tăng chúng, chuẩn bị và quyết định cho sự bố tát tụng giới cử hành được
hay không. Sự kiểm điểm này, như vậy, rất quan trọng, và chỉ quan trọng cho Tỳ
kheo tăng hay Tỳ kheo Bồ tát tăng.

Kiểm điểm bằng
5 câu hỏi, nhưng cần nhất là 2 câu đầu. Tăng chúng ở một chỗ, khi kiết ma bố
tát tụng giới, phải đầy đủ 2 yếu tố thì việc ấy mới thành, ấy là tụ tập đông
đủ, không ai vắng mặt mà không nói muốn và thanh tịnh; là hòa hợp với nhau,
không ai tụ tập để chống phá. Nói cách khác, muốn kiết ma bố tát tụng giới thì
Tăng chúng ở một chỗ phải thân và tâm cùng họp lại và ưng muốn; thân không họp
lại mà tâm ưng muốn thì được, thân họp lại mà tâm không ưng muốn thì hỏng.

Nói muốn và
thanh tịnh là dặn nhờ một hay hơn một vị khác, bạch với Tăng chúng, rằng mình
ưng muốn việc kiết ma bố tát tụng giới và mình cũng thanh tịnh. Như vậy chỉ
được phép nói muốn và thanh tịnh với lý do vì bận việc Tam bảo, vì bịnh hay vì
coi bịnh, và với điều kiện là trong nửa tháng vừa qua không có phạm giới (mình
tự biết không phạm giới, Tăng chúng cũng không ai thấy, nghe hay nghi mình phạm
giới). Lời dặn nhờ có thể nói thông thường như sau, “Bạch đại đức, tôi là
Tỳ kheo XX, vì lý do XX nên không thể tụ tập kiết ma bố tát tụng giới, nhưng
đối với việc ấy tôi ưng muốn, và tôi cũng thanh tịnh. Xin nhờ đại đức bạch lại
với Đại đức tăng như vậy”. Dặn nhờ như vậy, nếu không nói được thì có thể
ra dấu. Lời bạch lại cũng có thể nói thông thường như sau, “Bạch đại đức
tăng, con là Tỳ kheo XX, có nhận lời dặn nhờ của Tỳ kheo XX, vắng mặt vì lý do
XX, nhưng nửa tháng vừa qua vị ấy không có phạm giới. Vị ấy dặn nhờ con bạch
lại với Đại đức tăng rằng, đối với việc kiết ma bố tát tụng giới hôm nay của
Đại đức tăng, vị ấy nói muốn và thanh tịnh”.

Cả 5 câu hỏi là
của vị tụng giới, người trả lời là vị tri sự hay vị nào biết rõ tình trạng của
Tăng chúng cùng ở một chỗ. Câu 1, không có ai vắng mặt, ai vắng mặt có nói muốn
và thanh tịnh, thì trả lời “Tăng tụ tập”. Câu 2, không có ai tụ tập
với dụng ý để phá, cãi, thì trả lời “Tăng hòa hợp”. Câu 3, trả lời
“Để kiết ma bố tát tụng Bồ tát giới Phạm võng”. Câu 4, có thì bảo ra
và trả lời “Người chưa thọ Bồ tát giới, hay người thọ rồi mà không thanh
tịnh, đã ra cả rồi”; nếu không có thì trả lời “Trong Tăng chúng đây
không có người chưa thọ Bồ tát giới hay thọ rồi mà không thanh tịnh”. Câu
5, có ai dặn nhờ nói muốn và thanh tịnh thì người được dặn nhờ bước ra mà bạch
lại, không thì trả lời “Trong Tăng chúng đây không có người thọ Bồ tát
giới không đến tụ tập mà có dặn nhờ nói muốn và thanh tịnh”.

Tiết 4: Lời Tựa Mở Đầu

Chư Phật tử,
hãy chắp tay lắng nghe. Nay tôi sắp nói đến lời mở đầu giới pháp rộng lớn của
chư Phật, các vị tụ tập, yên lặng mà lắng nghe. Và tự xét có tội lỗi thì phải
sám hối; sám hối thì yên vui, không sám hối thì tội lỗi càng sâu nặng. Không có
tội lỗi thì yên lặng; do sự yên lặng ấy mà tôi biết các vị thanh tịnh.

Chư đại
đức, và ưu bà tắc ưu bà di, hãy nghe cho kỹ. Sau khi đức Thế Tôn nhập diệt,
trong thời kỳ Phật pháp cuối cùng, càng phải tôn kính Ba la đề mộc xoa. Ba la
đề mộc xoa là giới pháp này đây. Phụng trì giới pháp này thì như đêm tối mà gặp
ánh sáng, như nghèo nàn mà được vàng ngọc, như bịnh tật mà được lành mạnh, như
tù đày mà thoát lao ngục, như đi xa mà được về nhà. Phải biết giới pháp này là
đức thầy cao cả của các vị. Đức Thế Tôn còn ở đời cũng không khác gì giới pháp
này.

Lòng sợ tội lỗi
khó mà sinh được, tâm có đức lành khó mà phát ra. Nên trong khế kinh đã dạy:

Đừng khinh tội
lỗi nhỏ,

cho là không
tai họa;

giọt nước tuy
là ít,

chảy mãi đầy hồ
lớn.

Tội lỗi gây
chốc lát,

họa ở vô gián
ngục;

một khi mất
thân người,

muôn kiếp khó
được lại.

Sự khỏe đẹp
không bền,

qua mau như
ngựa chạy;

mạng người vốn
vô thường,

quá hơn nước
núi đổ:

hôm nay dẫu còn
đó,

ngày mai khó
bảo tồn.

Các vị phải
nhất tâm mà nỗ lực tinh tiến, cẩn thận đừng giải đải, đừng biếng nhác, đừng ham
ngủ, đừng phóng ý. Thâu đêm cũng phải tập trung tâm ý lại mà tưởng niệm Phật
pháp tăng. Đừng để đời mình trôi qua một cách trống rỗng, mệt nhọc một cách vô
ích, để rồi sau đó phải hối hận sâu xa.

Các vị hãy nhất
tâm, kính cẩn mà phụng hành cho thật chính xác đối với giới pháp này. Phải học
như vậy.

Lời tựa này có
trong Chính 24/1003. Có lẽ trước khi có nghi thức, sự mở đầu tụng Bồ tát giới
Phạm võng chỉ có lời tựa này mà thôi. Lời tựa này kết hợp cả kinh Di giáo và
Pháp cú, nhưng không có gì gượng ép vì chắp vá và biến thể như các tiết trước
và sau tiết này. Lời tựa này được soạn khá sớm, vì câu thời kỳ Phật pháp cuối
cùng, chính văn vốn là thời kỳ Phật pháp tương tự. Phật pháp tồn tại có 3 thời
kỳ: nguyên chất (chánh pháp) tương tự (tượng pháp) và cuối cùng (mạt pháp). Mỗi
thời kỳ có 1000 năm. Nay kỷ nguyên Phật giáo đã 2527 năm, là đã hơn một nửa
thời kỳ cuối cùng.

Vô gián ngục là
địa ngục kết quả của 5 tội nghịch (cũng gọi là 5 tội vô gián, 5 nghiệp vô
gián). Năm tội nghịch là giết cha, giết mẹ, giết La hán, làm chảy máu thân
Phật, phá Tăng hòa hợp. Thêm giết Hoà thượng và giết Xà lê vào nữa thì gọi là 7
tội nghịch, được nói đến trong giới nhẹ 40. Nhưng xét 5 tội nghịch còn như kinh
Địa tạng nói, cho người xuất gia nhiều hơn nằm trong phẩm 3 của kinh ấy. Ở đó,
sự phỉ báng Tam bảo và khinh thường kinh pháp cũng là làm chảy máu thân Phật.
Trong 5 tội nghịch, tội phá Tăng hòa hợp nặng nhất, xét ra vì lẽ tội này làm rã
Tăng hòa hợp mà thực chất là biệt lập giáo phái để làm giáo lãnh. Năm tội
nghịch còn 1 pháp số nữa, của kinh Ni kiền tử: Một là phá hủy chùa tháp, đốt
phá kinh tượng, chiếm đoạt của Tam bảo. Hai là phỉ báng tiểu thừa và đại thừa,
phá hoại và trở ngại, làm cho các pháp ấy khuất lấp. Ba là bắt bớ, tù đày, tra
tấn, hành hung, khinh khi, làm nhục, buộc hoàn tục hay hại tính mạng đối với
người xuất gia. Bốn là làm 1 trong 5 tội nghịch thông thường (mà đã nói ở
trên). Năm là bài bác nhân quả thiện ác, thường làm 10 ác nghiệp, không sợ đời
sau, tự làm và xúc sử người làm mà ngoan cố không bỏ.

Kết quả của 5
tội nghịch là đọa vô gián ngục. Vô gián là không cách hở. Tuệ viễn đại sư,
trong Đại thừa nghĩa chương, cuốn 7, nói 5 tội nghịch làm cho đọa vô gián ngục
thì có 4 sự không cách hở. Một, nhân quả không cách hở: thân này chết rồi thì
thân kế tiếp đọa vô gián ngục mà chịu liền quả báo của 5 tội nghịch, không có
đời nào hay nghiệp gì làm cho cách hở nữa. Hai, chịu khổ không cách hở: đọa vô
gián ngục thì trong một thời kỳ dài, khổ khổ liên tục, không có sự vui nào xen
vào làm cho cách hở. Ba, sinh mạng không cách hở: đọa vô gián ngục thì trong
một thời kỳ dài, chết đi sống lại liền liền mà sinh mạng không chết hẳn. Bốn,
thân hình không cách hở: đọa vô gián ngục thì ai cũng thấy thân mình tràn đầy
cả ngục, không chướng ngại cách hở lẫn nhau. Bốn sự này bao gồm đủ cả 5 sự đã
nói trong phẩm 3 của kinh Địa tạng. Trong 4 sự, sự đầu rất quan trọng, Thành
thật luận và Câu xá luận đều nói, chứng tỏ 5 tội nghịch rất khó cầu cho siêu
độ.

Một khi mất
thân người muôn kiếp khó được lại là nói thân người rất quí. Nói theo trường
hợp Bồ tát giới Phạm võng thì có thân mới thọ và trì được giới pháp ấy. Do vậy,
đem thân người làm những việc mệt nhọc một cách vô ích, có hại, đã đành đáng
trách, nhưng lối thuyết pháp thóa mạ, khinh thị thân thể, cũng không phải là
thái độ hợp ý với Phật.

Tiết 5: Chất Vấn Thanh Tịnh

Chư đại
đức, hôm nay là ngày mười lăm của nửa tháng trăng tối, ngày bố tát tụng Bồ tát
giới. Các vị hãy nhất tâm mà nghe cho khéo. Ai có lỗi thì xin nói ra, ai không
lỗi thì xin yên lặng. Yên lặng nên biết chư vị đại đức thanh tịnh, có thể tụng
Bồ tát giới. Như vậy là tôi đã nói lời mở đầu Bồ tát giới. Nay xin hỏi, chư đại
đức, trong các vị có thanh tịnh cả không? Chưđại đức, các vị thanh tịnh cả, vì các vị cùng yên lặng. Việc ấy tôi xin ghi
nhận như vậy.

Đây là biến thể
lời tác bạch kiết ma bố tát tụng giới mà thành sự chất vấn thanh tịnh. Nay xin
hỏi, chư đại đức, trong các vị có thanh tịnh cả không, là hỏi trong nửa tháng
vừa qua, có ai phạm giới không. Không ai phạm giới mới có thể tụng giới.

Việc này tôi
xin ghi nhận như vậy, chính văn là thị sự như thị trì. Chữ trì nghĩa đen là nắm
giữ, ở đây là nắm giữ trong trí, tức là nói về sự ghi nhớ, về ký ức, và ở đây
là xác nhận. Nên chữ ấy đi đôi với chữ thọ thì thọ trì nghĩa là tiếp nhận và
ghi nhớ. Nghĩa chữ trì như vậy nên đã được cắt nghĩa là liễu đạt bất vong (thấu
hiểu không quên). Thị sự như thị trì, dịch sát là việc ấy tôi nắm chắc như vậy
(nghĩa là hiểu và nhớ như vậy). Nhưng chữ nắm chắc rất nên chuyển ra chữ ghi
nhận cho sát việc và dễ hiểu hơn. Chủ từ tôi phải thêm, vì đây là lời của vị
tụng giới. Nói giản dị, vị tụng giới nói, “các ngài thanh tịnh, vì các
ngài yên lặng: việc này tôi xin ghi nhận như vậy”.

Tiết này có vài
chỗ cần chú ý. Một, hết tháng thì nói trăng tối, rằm thì nói trăng sáng; trăng
tối thì ngày 15 có khi phải đổi ra 14 nếu tháng ấy thiếu. Hai, câu nay tôi xin
hỏi, chư đại đức, trong các vị có thanh tịnh cả không, phải nói 3 lần, sau mỗi
lần phải đợi vài ba giây.

Tụng giới xong,
vị tụng giới đứng dậy mà thưa, Bạch Đại đức tăng, con là Tỳ kheo XX, xin kính
tạ lỗi Đại đức tăng; Đại đức tăng bảo con tụng Bồ tát giới, nhưng thân miệng ý
của con không tinh cần, tụng giới văn không thông suốt, làm cho chư vị ngồi lâu
hơn lên, không khỏi phát phiền. Con xin chư vị từ bi hoan hỷ cho con.

Cũng như lời
tác bạch đầu tiên, lời tác bạch này, nếu vị tụng giới là thượng tọa trong buổi
bố tát thì không cần nói.

Bồ tát giới
Phạm võng

là giới pháp vô
thượng,

trăm ngàn vạn
ức kiếp

vẫn khó mà gặp
được;

nay con đã thấy
nghe

lại còn được
thọ trì,

nguyện cầu sớm
thành tựu

pháp tánh thân
thường trú.

Kính lạy đức Lô
Xá Na Như Lai. Kính lạy đức Thích Ca Mâu Ni Như Lai. Kính lạy kho tàng Bồ tát
giới Phạm võng.

Đây là bài kệ
khai kinh và kính lạy giáo chủ Bồ tát giới Phạm võng. Bài kệ khai kinh này là
bài thông thường mà tôi đổi và dịch cho đúng với trường hợp tụng Bồ tát giới
Phạm võng. Pháp tánh thân thường trú là như chính văn sau đây nói, “Hết
thảy chúng sinh đều có Phật tánh, nên toàn bộ thân tâm của chúng sinh, thân ấy
tâm ấy đều nhập vào trong giới pháp Phật tánh, và đương nhiên có cái nhân như
vậy thì đương nhiên thực hiện pháp thân thường trú”. Chú thích: nhập vào
trong giới pháp Phật tánh là thọ và trì giới pháp ấy.

Bài kệ khai
kinh này, Bồ tát giới kinh để nguyên và đặt trước nghi thức mở đầu. Để và đặt
như vậy không thích hợp ý nghĩa mà cũng không thích hợp nghi thức.

Kinh Phạm võng, phẩm thứ 10

“Tâm địa
giới Bồ tát của

đức Lô Xá Na
tuyên thuyết”, phần dưới

Đầu đề này đã
giải thích trong chương dẫn nhập. Nay chỉ giải thích chính văn.

Số 1: Đức Lô Xá Na Tổng Kết Về Phẩm Pháp Môn Tâm Địa

Khi ấy đức Lô
Xá Na đã vì đại chúng mà khai thị một cách tóm tắt, chỉ bằng đầu sợi lông, về
pháp môn tâm địa, một trong các pháp môn nhiều đến số lượng không thể nói hết,
như cát của trăm ngàn sông Hằng. Và kết thúc rằng, pháp môn tâm địa ấy hết thảy
chư Phật quá khứ đã nói, chư Phật vị lai sẽ nói, chư Phật hiện tại đang nói,
tất cả Bồ tát trong quá khứ vị lai và hiện tại đã học sẽ học và đang học. Như
Lai đã trải qua cả trăm vô số kiếp tu hành tâm địa ấy, kết quả thành Phật, danh
hiệu Lô Xá Na. Chư vị Phật đà, các ngài hãy chuyển pháp môn của Như Lai đã nói
cho hết thảy chúng sinh, khai thị tâm địa cho họ. Bấy giờ trên Sư tử tòa sáng
chói rực rỡ ở Liên hoa đài, tức Hoa tạng thế giới, đức Lô Xá Na phóng ra ánh
sáng, khuyến cáo một ngàn đức Thích Ca trên một ngàn cánh hoa, rằng các ngài
hãy đem phẩm Pháp môn tâm địa của Như Lai mà đi, nói lại một cách tuần tự phẩm
ấy cho một ngàn lần trăm ức đức Thích Ca, và hết thảy chúng sinh, với lời
khuyến cáo rằng các người hãy thọ trì, đọc tụng, nhất tâm mà phụng hành.

Đây là đức Lô
Xá Na tổng kết về phẩm Pháp môn tâm địa mà trong đó có phần Giới pháp vô tận
(Bồ tát giới) khuyến cáo chư Phật hóa thân chuyển dạy pháp môn ấy cho chúng
sinh.

Sư tử tòa là
Phật như sư tử, Phật ngồi ở đâu chỗ ấy cũng gọi là sư tử tòa. Sư tử tòa ở đây
của đức Lô Xá Na, và chư Phật hóa thân của ngài, là ở Hoa tạng thế giới. Hoa
tạng thế giới tượng trưng như Liên hoa đài (đài sen), nên gọi đủ là Liên hoa
đài tạng thế giới. Tách ra, chuyển dịch “Liên hoa đài, tức Hoa tạng thế
giới” là để ăn liền với ngàn cánh hoa ở câu dưới. Liên hoa đài cũng là từ
ngữ dùng trong văn chỉnh cú ở dưới.

Đưa đại chúng
đến hỏi để đức Lô Xá Na nói về pháp môn tâm địa là ngàn lần trăm ức đức Thích
Ca, nhưng đức Lô Xá Na gọi ngàn đức Thích Ca mà nói, ấy là Phật nói với Phật về
tâm địa; còn ngàn đức Thích Ca nói với ngàn lần trăm ức đức Thích Ca, ấy là
Phật nói với Phật về cách nói tâm địa cho chúng sinh. Nói một cách tuần tự cho
ngàn lần trăm ức đức Thích Ca, và hết thảy chúng sinh, câu này nói tắt, nói rõ
thì phải là nói cho ngàn lần trăm ức đức Thích Ca để chư Phật ấy dạy lại cho
hết thảy chúng sinh, khuyến cáo chúng sinh thọ trì tâm địa. Nói một cách tuần
tự là nói bằng 10 chỗ thuyết pháp.

Số 2: Chư Phật Chuyển Dạy Phẩm
Pháp Môn Tâm Địa Cho Chúng Sinh

Khi ấy một ngàn
đức Thích Ca trên một ngàn cánh hoa, và một ngàn lần trăm ức đức Thích Ca, đều
đứng dậy từ Sư tử tòa rực rỡ ở Hoa tạng thế giới. Ngài nào cũng cáo thoái bằng
cách khắp mình phóng ra ánh sáng bất khả tư nghị, cùng hóa hiện vộ lượng đức
Phật nữa, và cùng trong một lúc dùng vô số sắc hoa xanh vàng đỏ trắng hiến cúng
đức Lô Xá Na, tiếp nhận và ghi nhớ trọn vẹn phẩm Pháp môn tâm địa mà ngài đã
tuyên thuyết. Rồi các ngài từ Hoa tạng thế giới ẩn đi. Aẫn rồi nhập định tên
Bông hoa ánh sáng của thể tánh thanh tịnh in như hư không, trở về dưới cây Bồ
đề ở châu Diêm phù của thế giới mình, xuất định nói trên, ngồi trên Kim cang
tòa đầy bông hoa ánh sáng, và tại Diệu quang đường nói về mười biển cả thế
giới, lại rời chỗ ấy đến Đế thích cung nói về mười trú, đến Diệm thiên nói về
mười hành, đến Đâu suất thiên nói về mười hướng, đến Hóa lạc thiên nói về mười
định, đến Tha hóa thiên nói về mười địa, đến Sơ thiền nói về mười kim cang, đến
Nhị thiền nói về mười nhẫn, đến Tam thiền nói về mười nguyện, đến cung Đại tự
tại thiên vương thuộc Tứ thiền nói lại phẩm Pháp môn tâm địa mà bản thân là đức
Lô Xá Na ở Hoa tạng thế giới đã nói. Toàn thể một ngàn lần trăm ức đức Thích Ca
đều làm như vậy, không khác gì nhau, như phẩm Hiền kiếp đã nói.

Đây là chư Phật
hóa thân chuyển dạy phẩm Pháp môn tâm địa cho chúng sinh bằng cách thị hiện 8
tướng thành đạo và 10 chỗ thuyết pháp.

Định tên Bông
hoa ánh sáng của thể tánh thanh tịnh in như hư không, nói vắn tắt và nói cách
khác, là diệu dụng của bản tánh thanh tịnh; diệu dụng ấy là thị hiện 8 tướng
thành đạo và 10 chỗ thuyết pháp. Nhập định rồi xuất định ấy là từ bản tánh
thanh tịnh mà hiện khởi diệu dụng như vậy. Trở về dưới cây Bồ đề ở châu Diêm
phù của thế giới mình, xuất định nói trên, ngồi trên Kim cang tòa là nói tắt về
sự thị hiện 8 tướng thành đạo.

Trong 10 chỗ
thuyết pháp, Kim cang tòa đầy bông hoa ánh sáng, cũng có thể dịch Kim cang tòa
rực rỡ hoa myծ Kim cang tòa này ở dưới Bồ đề thọ của Tịch diệt tràng. Cách 3
dặm về phía đông nam của Tịch diệt tràng là Diệu quang đường (Phổ quang minh
điện). Tại chỗ thứ 1 này chư Phật nói về 10 biển cả thế giới, là nói về vi trần
thế giới nói về vô tận Hoa tạng thế giới, thế giới Phạm võng. Còn 8 chỗ kế tiếp
nói về Bồ tát hạnh vị. Hạnh vị ấy tuy có 8 số 10, nhưng chính yếu là 30 tâm (10
trú 10 hạnh 10 hướng) và 10 địa, còn những hạnh vị khác chỉ chuẩn bị (10 tín,
chính văn này lược đi) hay bổ túc. Đến chỗ thứ 10 nói lại phẩm Pháp môn tâm địa
mà, như đã nói, trong đó có Bồ tát giới. Ngang đây lẽ đáng còn phải có câu như
chính văn số 2 của đoạn 2 sau đây nói, “Rồi từ cung thiên vương ấy trở
xuống ngồi dưới cây Bồ đề của châu Diêm phù, vì hết thảy chúng sinh phàm phu mê
ám trên đất này, nói lại giới pháp duy nhất mà đức bản thân Lô Xá Na đã nói
trong phẩm Pháp môn tâm địa của ngài”.

Và như vậy, Bồ
tát giới được từ đức Phật bản thân đến chư Phật hóa thân đều nói, tại Liên hoa
đài, tại Đại tự tại thiên cung, tại Bồ đề thọ.

Về pháp đã
thuyết qua 10 chỗ, cuối Bồ tát giới Phạm võng tổng kết như sau, “Nói tóm,
ngàn lần trăm ức thế giới, Hoa tạng thế giới, và các Hoa tạng thế giới khác
nhiều như vi trần, cũng diễn về tất cả kho tàng chánh pháp của chư Phật là kho
tàng tâm, kho tàng địa, kho tàng giới, kho tàng vô lượng hạnh nguyện và kho
tàng nhân quả Phật tánh thường trú”.

Số 3: Đức Thích Ca Bổn Sư Tự Thuật Ngài Cũng Chuyển Dạy Phẩm
Pháp Môn Tâm Địa Như Chư Phật

Bấy giờ đức
Thích Ca Mâu Ni từ Hoa tạng thế giới mà khởi đầu ngài đã hiện ra ở đó, hướng về
phía đông, đi vào cung thiên vương, nói xong kinh Ma vương chịu giáo hóa, rồi
hạ sinh ở nước Ca di la thuộc châu Diêm phù, mẹ là hoàng hậu Ma da, cha là
hoàng đến Bạch tịnh, “Như Lai tên Tất đạt, bảy năm xuất gia, thành đạo lúc
ba mươi tuổi, danh hiệu Thích Ca Mâu Ni, đầu tiên ngồi Kim cang tòa đầy bông
hoa ánh sáng tại Tịch diệt tràng, cuối cùng đến cung Đại tự tại thiên vương,
tuần tự thuyết pháp cả mười chỗ”. Trong khi thuyết pháp tại cung Đại tự
tại thiên vương, đức Thích Ca Mâu Ni nhìn tràng lưới của các Đại phạn thiên
vương, nhân đó nói với họ, rằng vô lượng thế giới in như mắt lưới, mỗi mỗi khác
nhau, vô cùng vô tận; pháp môn đức Lô Xá Na dạy cũng y như vậy. Như Lai nay đến
thế giới này đã tám ngàn lần, vì cả thế giới Sa bà mà ngồi Kim cang tòa đầy
bông hoa ánh sáng, nói về mười biển cả thế giới, cho đến đến cung Đại tự tại
thiên vương này, tóm tắt khai thị hoàn tất phẩm Pháp môn tâm địa cho đại chúng
ở đây.

Đây là đức
Thích Ca bổn sư tự thuật ngài cũng chuyển dạy phẩm Pháp môn tâm địa cho chúng
sinh bằng 8 tướng thành đạo và 10 chỗ thuyết pháp; nói cách khác, ngài cũng thể
hiện diệu dụng của định Bông hoa ánh sáng của thể tánh thanh tịnh.

Thích Ca Mâu
Ni, hay Thích Ca, ở đây là đức Thích Ca bổn sư. Ngài cũng thị hiện 8 tướng
thành đạo và 10 chỗ thuyết pháp. Tám tướng thành đạo là giáng thần, nhập thai,
trú thai, xuất thai, xuất gia, thành đạo, chuyển pháp luân, nhập niết bàn. Sự
tích như sau. Giáng thần là từ nội viện Đâu suất, Phật giáng thần bằng hình
tướng cỡi voi trắng mà xuống vương cung Bạch tịnh. Nhập thai là Phật nhập vào
hông trái của hoàng hậu Ma da. Trú thai là Phật ở trong thai mà không hôn mê,
vẫn thuyết pháp cho chư thiên. Xuất thai là ngày trăng tròn tháng tư, từ hông
phải của hoàng hậu Ma da, Phật sinh ra ở hoa viên Lâm tỳ ni. Xuất gia là 25
(23?) tuổi, Phật thoát vương cung, vào núi học đạo. Thành đạo là sau 6 năm khổ
hạnh, và sau khi ngồi trên tòa Kim cang, hàng phục ma vương, Phật thành chánh
giác dưới gốc Bồ đề. Chuyển pháp luân là Phật thuyết pháp, quảng độ chúng sinh
trong 50 năm. Nhập niết bàn là 80 tuổi, Phật nhập diệt dưới cây Sa la song thọ.
Cả 8 tướng như vậy đều là sự thị hiện, và nói thị hiện, hay nói đức Lô Xá Na
hóa ra đức Thích Ca, là như thế đó, chứ không phải như là ảo thuật. Cả 8 tướng
như vậy toàn là tác dụng độ sinh, chứ không phải chỉ có thuyết pháp mới độ
sinh. Và cả 8 tướng như vậy hợp thành một đức Phật liệt ứng thân, nói cách
khác, toàn là “bông hoa ánh sáng của thể tánh thanh tịnh”. Chính văn
trên đây, 8 tướng này nói đã lược, lại lược luôn cả chữ thị hiện.

Hướng về phía
đông là vì Sa bà thế giới ở về phía đông Hoa tạng thế giới. Vào cung thiên
vương là cung Đại tự tại thiên vương (Vạn 60/334B) Tịch diệt tràng là Bồ đề
tràng; ở đó hóa thân của Phật thị hiện chứng hữu dư niết bàn nên gọi là Tịch
diệt tràng, thị hiện chứng vô thượng Bồ đề nên gọi là Bồ đề tràng.

Nói thế giới và
pháp môn mà ví dụ như Phạm võng, là nói đạo lý trùng trùng duyên khởi. Thị hiện
8 tướng thành đạo ở Diêm phù, 1 trong 1 tỷ thành phần của đại thiên thế giới Sa
bà, mà nói “vì cả thế giới Sa bà mà thuyết pháp 10 chỗ”, thì biết đức
Thích Ca bổn sư không phải chỉ là một chiều thuộc về số lượng ngàn lần trăm ức
đức Thích Ca hóa thân, thế giới ngài giáo hóa cũng không phải là một chiều
thuộc về số lượng ngàn lần trăm ức tiểu thế giới. Tóm tắt khai thị hoàn tất
phẩm Pháp môn tâm địa tức là cũng đã tóm tắt tụng lại Bồ tát giới (phần Giới
pháp vô tận trong phẩm Pháp môn tâm địa) cho các vị đại căn đương cơ ở Đại tự
tại thiên cung, chứ không phải chỉ nói Bồ tát tâm địa còn Bồ tát giới về Diêm
phù mới nói.

Số 4: Đức Thích Ca Bổn Sư Nói Sẽ Nói Lại Bồ tát Giới Phạm võng

Rồi từ cung
thiên vương ấy, Như Lai trở xuống, ngồi dưới cây Bồ đề của châu Diêm phù, vì
hết thảy chúng sinh phàm phu mê ám trên đất này, nói lại giới pháp duy nhất mà
đức bản thân Lô Xá Na của Như Lai đã nói trong phẩm Pháp môn tâm địa của ngài,
giới pháp mà từ khi mới phát tâm ngài đã thường tụng. Giới pháp ấy như ngọc kim
cang sáng chói, và là bản nguyên của chư Phật, của Bồ tát, là hạt giống Phật
tánh. Hết thảy chúng sinh đều có Phật tánh, nên toàn bộ thân tâm của chúng
sinh, thân ấy tâm ấy đều nhập vào trong giới pháp Phật tánh, và đương nhiên có
cái thân như vậy thì đương nhiên thực hiện pháp thân thường trú. Về mười Ba la
đề mộc xoa mà Như Lai sẽ nói lại sau đây, khi xuất hiện ở thế giới này, thì đó
chính là giới pháp của Phật pháp, là giới pháp mà hết thảy chúng sinh trong quá
khứ vị lai và hiện tại nên kính phụng thọ trì. Như Lai sắp sửa vì cả đại chúng
ở đây mà trùng tuyên phần Giới pháp vô tận giới pháp của hết thảy chúng sinh,
bản nguyên là tự tánh thanh tịnh.

Đây là đức
Thích Ca bổn sư nói sẽ nói lại Bồ tát giới Phạm võng (Giới pháp vô tận) cho
chúng sinh Diêm phù, Bồ tát giới mà bản thân Lô Xá Na của ngài đã nói trong
phẩm Pháp môn tâm địa và đã tụng từ khi mới phát tâm, cho đến thành Phật rồi
cũng vẫn thường tụng.

Như Lai trở
xuống, ngồi dưới cây Bồ đề của châu Diêm phù, vì hết thảy chúng sinh phàm phu
mê ám trên đất này, nói lại giới pháp duy nhất mà đức bản thân Lô Xá Na của Như
Lai đã nói trong phẩm Pháp môn tâm địa của ngài, giới pháp mà từ khi mới phát
tâm ngài vẫn thường tụng là nói Bồ tát giới là giới pháp mà thánh phàm cùng
được truyền thọ và thọ trì. “Nói lại giới pháp duy nhất…” chính văn
là thuyết ngã bản Lô Xá Na Phật tâm địa trung sơ phát tâm trung thường sở tụng
nhất giới. Tâm địa ở đây không phải là nhân địa để dịch tu nhân, mà là gọi tắt
tên phẩm Pháp môn tâm địa như đã gọi như vậy ở đoạn đầu và còn gọi như vậy ở
đoạn cuối Bồ tát giới Phạm võng. Phật tụng giới, không phải chỉ tụng trong khi
tu nhân, lại càng không phải chỉ tụng lúc mới phát tâm. Cả chính văn chỉnh cú
và trường hàng trong đoạn 1 mục 2 và đoạn 2 mục 3 sau đây sẽ chứng tỏ từ khi
mới phát tâm cho đến lúc thành Phật rồi, Phật vẫn thường tụng. Chưa thành Phật
thì tụng để được thành, thành Phật rồi thì tụng để truyền thọ như Phật bản thân
tụng lại và Phật hóa thân tụng lại nữa, tụng thành Bồ tát giới Phạm võng này
đây.

Phật tánh ở đây
vừa có nghĩa bản thể vừa có nghĩa khả năng: bản thể là Phật, và khả năng làm
Phật, gọi là Phật tánh. Bản thể và khả năng ấy, chính là thân tâm chúng ta đây.
Như vậy, vì chúng sinh có Phật tánh, nên thân là thân chúng sinh, tâm là tâm
chúng sinh, mà thân tâm ấy vẫn có thể thọ và trì được giới pháp Phật tánh, nên
chính văn nói “Hết thảy chúng sinh đều có Phật tánh, nên toàn bộ thân tâm
của chúng sinh, thân ấy tâm ấy đều nhập vào trong giới pháp Phật tánh”.

Câu trên đây,
chính văn là nhất thế chúng sinh giai hữu Phật tánh, nhất thế ý thức sắc tâm,
thị tình thị tâm giai nhập Phật tánh giới trung. Trước hết, phải hiểu các chữ
ý, thức, sắc, tâm, tình, tâm. Ý, thức, tâm, 3 chữ ấy chỉ là “một nghĩa mà
khác tên”, vậy có thể và cần phải gồm lại mà chỉ nói là tâm, cho rõ và đủ
hơn. Còn sắc ở đây là 5 sắc căn, tức nhãn căn cho đến thân căn; 5 căn này ngài
La Thập cũng hay dịch là ngũ tình. Việc này không những thấy trong Pháp hoa
(như phẩm 24), mà Trí độ luận (như cuốn 40) nói càng rõ, “5 tình là mắt
vân vân, gọi là nội thân; 5 trần là sắc vân vân, gọi là ngoại thân”. Như
vậy thì chữ sắc ở đây cũng chính là chữ tình ở đây. Và sắc hay tình là 5 căn,
là chính cái thân tổng hợp 5 giác quan, vậy có thể và cần phải gồm lại mà chỉ
nói là thân, cho rõ và sát hơn. Sát hơn, vì lẽ Bồ tát giới cũng như bao nhiêu
giới pháp khác, không có thân như chư thiên Vô sắc giới thì không thọ được, nên
chính văn đoạn 3 mục 3 sau đây kể ai cũng được thọ Bồ tát giới mà không kể chư thiên
Vô sắc giới. Vậy thì biết thân là yếu tố cần nhất trong việc thọ và trì giới
pháp Phật tánh, thân là Phật tánh.

Nên nói thêm
chút nữa. Nói Phật tánh mà chỉ nói tâm thì không ai lạ gì, nhưng nói thân vào
(nói sắc vào) thì có nhiều người lúng túng. Lúng túng đến nỗi phải lướt bỏ chữ
sắc đi, lại hiểu chữ tình là tình thức. Lúng túng như vậy là quên đi rằng, nói
Phật tánh thì đúng là nói tâm, nhưng tâm ấy là tâm tánh, gồm cả thân tâm và
ngoại cảnh: toàn bộ thân tâm và ngoại cảnh của tâm tánh đều bản thể là Phật,
đều thành khả năng làm Phật, nên gọi là Phật tánh cả. Phải hiểu như vậy về chữ
Phật tánh, nhất là chữ ấy ở đây. Và hiểu như vậy thì thấy chữ sắc trong 6 chữ
ý, thức, sắc, tâm, tình, tâm, chữ sắc ấy đúng là sắc căn (nội sắc), nhưng nếu
hiểu thêm rằng chữ sắc ấy cũng chỉ cho cả trần cảnh (ngoại sắc), thì dẫu quá xa
cũng vẫn đúng. Đúng, vì không cần luận đến bản thể mà chỉ nói sự dụng, thì
ngoại cảnh cũng là phương tiện và khả năng giúp cho sự thọ trì Bồ tát giới,
thực hiện Phật tánh.

Sau hết, chính
văn chỗ này có một định thức: có Phật tánh thì có thể thọ trì Phật giới, thọ
trì Phật giới thì thành tựu Phật quả là pháp thân thường trú.

Mười ba la đề
mộc xoa là 10 giới nặng. Nói về Bồ tát giới, phần nhiều hay nói 10 giới nặng
ấy, vì 10 giới nặng ấy là căn bản, còn 48 giới nhẹ toàn là đẳng lưu. Nói 10
giới nặng xuất hiện thế gian là nói Bồ tát giới xuất hiện, và 10 giới nặng ấy
cũng gọi là 10 giới pháp vô tận hay phần Giới pháp vô tận.

Về 10 giới pháp
vô tận, kinh Anh lạc cũng gọi như vậy, và cũng có ý như Phạm võng, chỉ thứ tự
có xê xích chút ít. Gọi là giới pháp vô tận, vì giới pháp ấy thọ rồi, đời này
đời khác, vẫn thường không mất, đi theo hành giả cho đến thành Phật, lại nữa,
giới pháp ấy lấy tâm làm thể, tâm vô tận nên giới vô tận (Anh lạc, Chính 24/1020).

Giới pháp của
Phật pháp, chính văn chỉ là pháp giới. Nhưng do từ ngữ Phật pháp trung giới
tạng (giới tạng trong Phật pháp, kho tàng giới pháp trong Phật pháp) trong đoạn
3 mục 2 sau đây, và từ ngữ chư Phật pháp giới (giới pháp của Phật pháp) ở đầu
đoạn 2 mục 3 sau đây nữa, mà biết pháp giới là gọi tắt những từ ngữ ấy, nên
phải dịch rõ ràng như vậy. Giới pháp của hết thảy chúng sinh, bản nguyên là tự
tánh thanh tịnh là gián tiếp định nghĩa về giới: giới là tự tánh thanh tịnh,
nên giới là của chúng sinh. Vì giới là của chúng sinh như vậy, nên chúng sinh
có thể và nên thọ trì. Và giới là tự tánh thanh tịnh của chúng sinh, đó cũng là
một cách nói về xuất xứ của Bồ tát giới Phạm võng.

Đọan 1: Đức Thích Ca Bổn Sư Thuật Lời Đức Phật Bản Thân Tụng Bồ
tát Giới

Như Lai Lô Xá
Na

an tọa Liên hoa
đài,

xung quanh Liên
hoa đài

có cả một ngàn
cánh.

Trên ngàn cánh
hoa ấy

Như Lai hiện
ngàn Phật,

tất cả đồng một
hiệu

hiệu Thích Ca
Thế Tôn.

Mỗi cánh hoa
nói trên

có trăm ức thế
giới,

mỗi thế giới
lại có

một đức Thích
Ca nữa;

các đức Thích
Ca này

cùng trong một
thì gian

ngồi dưới Bồ đề
thọ

thành tựu vô
thượng giác.

Ngàn và ngàn
trăm ức

đức Thích Ca
nói trên,

toàn thể chỉ là
một

bản thân Lô Xá
Na.

Một ngàn lần
trăm ức

đức Thích Ca
như vậy

cùng tiếp dẫn
đại chúng

số lượng như vi
trần,

tất cả đều đưa
đến

chỗ Như Lai an
tọa,

để nghe Như Lai
tụng

giới pháp của
chư Phật.

Như Lai tụng
hoàn tất

giới pháp của
chư Phật

là cửa ngõ Cam lộ

tức thì được
khai mở.

Các câu 21 – 28
là nói ngàn trăm ức đức Thích Ca đưa đại chúng đến chỗ đức Lô Xá Na, hỏi để
ngài nói phẩm Pháp môn tâm địa, lại nghe ngài tụng Bồ tát giới thành phần Giới
pháp vô tận của phẩm Pháp môn tâm địa. Đối với tâm địa thì nói Phật nói, đối
với giới pháp thì nói Phật tụng, chữ tụng ấy đưa Bồ tát giới Phạm võng lên tột
đỉnh của sự quan trọng. Cửa ngõ Cam lộ là niết bàn: niết bàn là thần dược bất
tử, nên cũng có tên Cam lộ.

Đoạn 2: Đức Thích Ca Bổn Sư Thuật Sự Tụng Lại Bồ tát Giới Của
Chư Phật Hóa Thân

Bấy giờ ngàn
trăm ức

đức Thích Ca
Thế Tôn

về lại Bồ đề
tràng

ngồi dưới Bồ đề
thọ,

cùng tụng lại
giới pháp

của đức Phật
bản thân,

gồm có mười
giới nặng

và bốn tám giới
nhẹ.

Giới pháp ấy in
như

vầng thái dương
sáng chói

ánh trăng rằm
quang rạng

và chuổi ngọc
quí báu;

hết thảy các Bồ
tát

nhiều như số vi
trần,

đều do giới
pháp này

mà thành Đẳng
chánh giác.

Tám câu cuối
cùng là tán dương năng lực của Bồ tát giới: giới ấy thực hiện trí tuệ như nhật
nguyệt và viên mãn phước đức như chuổi ngọc, nên làm cho vi trần Bồ tát được
thành Phật đà. Đó là lý do vì sao đức Phật bản thân đã tụng ra và chư Phật hóa
thân còn tụng lại về Bồ tát giới. Đẳng chánh giác hay chánh biến tri, là tuệ
giác của Phật chứng ngộ một cách như sở hữu tánh về bản thể và tận sở hữu tánh
về hiện tượng.

Đoạn 3: Đức Thích Ca Bổn Sư Mở Đầu Để Tụng Lại Bồ tát Giới Y Như
Chư Phật Hóa Thân

Giới pháp đức
bản thân

Lô Xá Na đã
tụng,

Như Lai cũng
tụng lại

hoàn toàn y như
vậy.

Nên tất cả các
người

Bồ tát mới tu
học,

hãy hết lòng
tôn kính

thọ trì giới
pháp ấy.

Các người đã
thọ trì

giới pháp như
vậy rồi,

lại đem giới
pháp ấy

chuyền trao cho
chúng sinh.

Vậy tất cả các
người

hãy chú ý lắng
nghe

Như Lai tụng
chính xác

giới tạng trong
Phật pháp.

Giới tạng ấy
chính là

Ba la đề mộc
xoa,

nên hết thảy
đại chúng

chí tâm mà thâm
tín;

thâm tín rằng
chính mình

là đức Phật sẽ
thành

y như Như Lai
đây

là đức Phật đã
thành,

thường thâm tín
như vậy,

giới pháp đã
đầy đủ.

Bất cứ là loài
nào

hễ vốn có tâm
tánh,

thì đều nên
lãnh thọ

giới pháp của
chư Phật.

Chúng sinh mà
lãnh thọ

giới pháp của
chư Phật,

thì kẻ ấy tức
thì

nhập vào cương
vị Phật;

cương vị đã
đồng thể

với chư Phật
đại giác,

thì người ấy
đích thực

là con của chư
Phật.

Vậy tất cả đại
chúng

cung kính mà
lắng nghe,

Như Lai sẽ tụng
lại

giới pháp của
chư Phật.

Đức Thích Ca
bổn sư mở đầu tụng lại Bồ tát giới với 4 cách. Một, khuyên Bồ tát tự mình thọ
trì, lại truyền thọ cho chúng sinh. Bồ tát mới tu học là mới phát đại Bồ đề tâm
học tập làm Phật. Nói Bồ tát mới tu học không có nghĩa chỉ các vị Bồ tát này
mới cần thọ trì và truyền thọ Bồ tát giới, mà là nói ngay như các vị này đã
phải làm như vậy, huống chi các vị trên nữa. Hai, nói muốn có giới pháp đại
thừa thì phải có đức tin đại thừa. Đức tin ấy là tin mình sẽ làm Phật. Ba, vừa
khuyên vừa nói yếu tố thọ trì giới pháp. Yếu tố ấy là có tâm tánh thì có thể và
nên thọ trì. Tâm tánh là thể tánh của cả thân tâm và ngoại cảnh. Bốn, nói hiệu
lực của giới pháp. Là chúng sinh, nhưng thọ Phật giới thì nhập Phật vị và được
gọi là Phật tử. Cương vị Phật là Phật vị: cương vị của các đấng đại giác. Cương
vị ấy kể từ khi mới phát đại Bồ đề tâm cho đến lúc đã thành vô thượng Bồ đề.
Cắt nghĩa như vậy là nói về tiệm nhập (vào dần). Nhưng thật ra cũng có trường
hợp đốn nhập (vào ngay). Văn khí chỗ này nói tuy có vẻ đốn nhập, nhưng nói để
khuyến khích, chứ không phải chỉ đề cao và thừa nhận sự đốn nhập.

Đoạn 1: Qui Định Hiếu Là Giới

Bấy giờ đức
Thích Ca Mâu Ni ngồi dưới cây Bồ đề, thành tựu tuệ giác vô thượng rồi, bắt đầu
qui định về Bồ tát giới, rằng sự hiếu thuận đối với cha mẹ, đại sư, chư tăng,
đối với Tam bảo sự hiếu thuận phù hợp chánh pháp chí thượng, sự hiếu thuận ấy
gọi là giới, cũng gọi là năng lực chế ngự đình chỉ mọi sự tội lỗi. Đức Thế Tôn
liền từ miệng vàng phóng ra ánh sáng vô lượng. Lúc ấy đại chúng có đến trăm vạn
ức, các vị Bồ tát, các vị Phạn thiên trong mười tám tầng trời cõi Sắc, các vị
thiên nhân trong sáu tầng trời cõi Dục, các vị quốc vương của mười sáu nước
cường đại, đều chắp tay, khuynh tận tâm trí, lắng nghe đức Thế Tôn tụng lại
giới pháp đại thừa của hết thảy chư Phật.

Bấy giờ đức
Thích Ca Mâu Ni ngồi dưới cây Bồ đề, thành tựu tuệ giác vô thượng rồi, bắt đầu
qui định về Bồ tát giới, nói như vậy là nói tắt; rõ thì phải nói thị hiện thành
đạo, tuần tự thuyết pháp 10 chỗ, rồi trở lại ngồi dưới Bồ đề thọ, tụng lại Bồ
tát giới, bằng cách trước hết qui định về giới ấy. Hiếu thuận đối với cha mẹ,
đại sư, chư tăng, trong chữ cha mẹ gồm có chúng sinh, vì lẽ hiếu thuận ở đây là
coi tất cả chúng sinh đều đã là sẽ là và đang là cha mẹ bà con của mình. Còn
đại sư là 2 vị đại sư: đại sư hòa thượng (vị thầy truyền giới) và đại sư xà lê
(vị thầy chỉ dạy cách nói và làm trong sự thọ giới). Không dịch đại sư hòa
thượng và đại sư xà lê, chỉ dịch đại sư, là vì Bồ tát giới thì 1 vị mà làm 2
nhiệm vụ này (đến giới nhẹ 41 sẽ nói rõ hơn), nên nhiều chỗ chính văn sau đây
hay nói là vị pháp sư (đặc biệt trong giới nhẹ 23). Hiếu thuận đối với cha mẹ,
đại sư, chư tăng, đối với Tam bảo, sự hiếu thuận ấy căn bản phù hợp Phật pháp
tối thượng. Sự hiếu thuận như vậy chính là giới pháp, có sức mạnh ngăn chận và
loại bỏ tội ác. Các pháp số 18 tầng trời cõi Sắc, 6 tầng trời cõi Dục, 16 nước
cường đại, đều dễ tra cứu.

Sau hết, nên
nói lại từ ngữ tuệ giác vô thượng. Từ ngữ ấy chính văn là vô thượng giác. Do
chữ này của chính văn ở đây mà biết không phải ngài La Thập chỉ dịch tắt A nậu
đa la tam miệu tam Bồ đề là vô thượng đạo, mà cũng dịch tắt là vô thượng giác.
Chữ Bồ đề, ngài cũng dịch là giác, chứ không phải chỉ dịch là đạo.

Đoạn 2: Qui Định Tất Cả Bồ tát Vị Phải Tụng Bồ tát Giới Phạm
võng

Đức Thế Tôn dạy
các vị Bồ tát, nay Như Lai cứ nửa tháng nửa tháng đích thân tụng lại giới pháp
của Phật pháp. Các người, những vị Bồ tát mới phát tâm cho đến những vị Bồ tát
mười phát thú mười trưởng dưỡng mười kim cang và mười địa, cũng phải tụng y như
vậy. Vì lý do ấy mà ánh sáng giới pháp từ miệng Như Lai tuôn ra. Ánh sáng ấy có
lý do chứ không phải không có. Nhưng ánh sáng ấy không phải xanh vàng đỏ trắng
đen, không phải vật lý tâm lý, không phải khái niệm có không, không phải tính
cách nhân quả; mà là bản nguyên của chư Phật, là căn bản của Bồ tát, căn bản
của chính đại chúng Phật tử các người. Vì vậy, đại chúng Phật tử các người phải
thọ trì, phải đọc tụng, phải khéo học.

Bồ tát vị, như
đã nói, ngoài sơ phát tâm và thập tín trước đó, chính yếu gồm có thập trú (phát
thú) thập hạnh (trưởng dưỡng) thập hướng (kim cang) và thập địa. Hoa nghiêm nói
thập trú thập hạnh thập hướng và thập địa, còn Phạm võng nói 30 tâm và 10 địa,
ý nghĩa thì đồng, chỉ danh từ có khác (Vạn 60/305B). Tất cả Bồ tát vị này đều
phải bố tát tụng Bồ tát giới, vì giới ấy căn bản là thật tướng bát nhã (biểu
thị bằng ánh sáng siêu việt của Phật).

Đoạn 3: Qui Định Điều Kiện Lãnh Thọ Bồ tát Giới Phạm võng

Phật tử, lắng
nghe cho kỹ. Muốn lãnh thọ giới pháp của chư Phật thì không cứ quốc vương,
vương tử, tể tướng, bách quan, Tỳ kheo, Tỳ kheo ni, phạn thiên mười tám tầng
trời cõi Sắc, thiên nhân sáu tầng trời cõi Dục, tất cả dân chúng, những kẻ
hoàng môn, dâm nam dâm nữ, nô bộc tỳ thiếp, quỉ thần trong tám bộ, thần Kim
cang, súc sinh, cho đến những kẻ biến hóa, hễ ai hiểu được tiếng nói của vị
pháp sư truyền giới, thì đều có thể thọ giới và được giới đều có thể trở thành
người thanh tịnh bậc nhất.

Điều kiện thọ
Bồ tát giới chỉ là và phải hiểu rõ tiếng nói của vị thầy truyền giới. Chính văn
trên đây kể ra khá nhiều kẻ mà đối với Tỳ kheo giới không được thọ, vậy mà
những kẻ ấy được thọ Bồ tát giới, chứng tỏ giới pháp này cực kỳ bao dung và
quảng đại. Tuy nhiên, những loài không có sắc thân như Vô sắc giới, hay những
kẻ có sắc thân mà thân ấy đi đôi với tâm quá dữ, quá đần, vô tín ngưỡng (như
giới nhẹ 42 nói) thì cũng không thọ được Bồ tát giới. Dầu vậy, việc thọ Bồ tát
giới vẫn tương đối dễ dàng. Nhưng dễ thọ không có nghĩa Bồ tát giới không tôn,
không nghiêm, không khó như Tỳ kheo giới; chỉ vì Tỳ kheo giới là bản thể Tăng
bảo nên điều kiện thọ giới ấy phải tương đối khó hơn mà thôi.

Đoạn 1: Mở Đầu
Nói Về Giới Nặng Của Bồ tát Giới Phạm võng

Đức Thế Tôn
dạy, các Phật tử, giới pháp nặng có mười điều. Nếu thọ Bồ tát giới mà không
tụng mười giới pháp nặng ấy thì không phải Bồ tát, không phải hạt giống làm
Phật. Vì chính Như Lai cũng tụng như vậy, hết thảy Bồ tát thì đã học sẽ học và
đang học. Và như vậy là Như Lai đã vắn tắt nói đến tướng mạo Bồ tát giới. Các
người phải học, kính cẩn mà phụng trì.

Như đã nói, nói
10 giới nặng là nói về Bồ tát giới. Vì lẽ 10 giới nặng là phần căn bản của Bồ
tát giới, còn 48 giới nhẹ chỉ là phần đẳng lưu của phần căn bản ấy. Tướng mạo
Bồ tát giới là thọ giới ấy rồi thì phải nửa tháng 1 lần bố tát tụng giới ấy:
hình thức của giới ấy, trước tiên, là điều này.

Số 1: Không
Được Tàn Sát

Phật tử nếu tự
mình tàn sát, bảo người tàn sát, tàn sát bằng phương tiện, bằng cách tán dương
sự tàn sát, bằng sự tán đồng khi thấy kẻ khác tàn sát, cho đến tàn sát bằng chú
thuật tàn sát với nguyên nhân, trợ duyên, phương pháp và động tác của sự tàn
sát; nhưng, đối với bất cứ loài nào, hễ có sinh mạng thì không được cố ý tàn
sát. Là Bồ tát thì phải phát khởi lòng từ bi và lòng hiếu thuận thường trú,
phương tiện cứu giúp và che chở cho hết thảy mọi loài sinh vật, vậy mà đảo
ngược lại, mặc sức khoái ý mà tàn sát, thì đó là tội Ba la di của Bồ tát.

Bảo người tàn
sát, chữ bảo ở đây, và những chỗ khác sau đây, tùy trường hợp và địa vị người
sử dụng mà có nghĩa là hạ lịnh, chỉ thị, sai khiến, khuyên bảo, xúi dục, xúc
sử, bày vẻ, huấn luyện, gợi ý, nói khích… Tàn sát bằng phương tiện, bằng cách
tán dương sự tàn sát, Chính 24/1004 chép khác, theo đó thì phải dịch “tàn
sát bằng cách dùng mọi phương tiện mà tán dương sự tàn sát”. Nếu nói tàn
sát bằng phương tiện, thì phương tiện ấy là mưu mô, khí giới, và những việc làm
trước khi giết chết. Nếu nói dùng mọi phương tiện mà tán dương sự tàn sát, thì
phương tiện ấy là mọi sách lược, thể thức, khen thưởng… Tàn sát bằng sự tán
đồng khi thấy kẻ khác tàn sát, sự tán đồng, chính văn là tùy hỷ, nghĩa đen là
mừng theo, là sự thích thú thỏa mãn như chính mình làm. Tàn sát với nguyên
nhân, trợ duyên, phương pháp và động tác của sự tàn sát, nguyên nhân của sự tàn
sát là ý muốn tàn sát, trợ duyên của sự tàn sát là những yếu tố làm cho ý muốn
tàn sát được liên tục, phương pháp của sự tàn sát là sự sử dụng các phương
tiện, động tác của sự tàn sát là ý muốn tàn sát được thực hiện. Giải thích này
làm mẫu để hiểu các giới sau. Hễ có sinh mạng là cơ thể tổ chức thế nào, hay
trình độ tri thức ra sao đi nữa, hễ có sự sống mà giết chết sự sống ấy đi là
tàn sát. Cố ý tàn sát là tàn sát một cách có ý thức, không phải chỉ do bản
năng, thác loạn, lầm lẫn… Lòng từ bi và lòng hiếu thuận thường trú, thường
trú ở đây vừa có nghĩa bất biến vừa có nghĩa thường trực. Ba la di, ngài La
Thập dịch ý là đọa bất như ý xứ, ngài Huyền tráng dịch ý là tha thắng xứ, đều
có nghĩa là sự bị thua, bị cái khác chiến thắng; cái khác ấy là tội ác, cái bị
thua là giới thể.

Số 2: Không
Được Trộm Cướp

Phật tử nếu tự
mình trộm cướp, bảo người trộm cướp, trộm cướp bằng phương tiện, bằng chú thuật
trộm cướp với nguyên nhân, trợ duyên, phương pháp và động tác của sự trộm cướp;
nhưng, cho đến tài vật quỉ thần, tài vật có chủ, tài vật đạo tặc, tài vật công
cọng, dẫu bằng cây kim ngọn cỏ mà thôi, cũng không được cố ý trộm cướp. Là Bồ
tát thì phải phát sinh tâm hiếu thuận và tâm từ bi của Phật tánh, thường xuyên
giúp người làm phước đức và được yên vui, vậy mà đảo ngược lại, đã không làm
như trên mà còn trộm cướp tài vật của người, thì đó là tội Ba la di của Bồ tát.

Cho đến tài vật
quỉ thần, tài vật có chủ, tài vật đạo tặc, tài vật công cọng, chính văn câu này
có lắm cách giải thích; tôi dịch như vậy là theo ý Vạn 59/359B, ý này sát hơn
cả. “Cho đến” là nói lược tài vật thuộc Tam bảo, tài vật của loài
người, của các loài khác. Giúp người làm phước đức và được yên vui, như vậy
trộm cướp là trộm cướp phước đức và yên vui của người.

Số 3: Không
Được Dâm Dục

Phật tử nếu tự
mình dâm dục, bảo người dâm dục; nhưng, đối với bất cứ nữ nhân nào, cho đến
giống cái trong súc vật, phái nữ trong chư thiên và quỉ thần, hoặc những chỗ
không phải bộ phận sinh thực, đều không được cố ý dâm dục dâm dục với nguyên
nhân, trợ duyên, phương pháp và động tác của sự dâm dục. Là Bồ tát thì phải
sinh tâm hiếu thuận, cứu độ tất cả, bằng cách đem pháp thanh tịnh mà cho người,
vậy mà đảo ngược lại, đã không làm như trên mà còn nổi dậy sự dâm dục đối với
mọi người, không chừa cả súc vật, đến nỗi đối với mẹ, con gái, chị, em gái, bà
con nội ngoại, cũng hành dâm cả, không còn gì gọi là lòng từ bi, thì đó là tội
Ba la di của Bồ tát.

Chính văn này
lấy người nam làm điển hình mà nói, nên đối tượng dâm dục là nữ, như vậy nói
người nữ thì đối tượng phải đổi ra nam cả. Lại nữa, vấn đề phải nêu lên trước,
ấy là giới này đối với người xuất gia thọ Bồ tát giới thì đúng. Đối với người
xuất gia, nói tổng quát, tất cả động tác gây nhục cảm và nhục dục đều cấm chỉ.
Nhưng đối với người tại gia thọ Bồ tát giới, thì giới này cũng không nói chỉ
cấm tà dâm. Như vậy, đối với họ, chỉ còn đem ngũ giới ra mà nói họ chỉ bị cấm
chỉ tà dâm, và ở Bồ tát giới thì họ nên mong ước và cố mà đi đến sự cấm chỉ dâm
dục. Trong sự cấm chỉ tà dâm, dâm với người khác đã đành cấm chỉ, và không cần
phải nói đến. Điều phải nói đến, là đối với bản thân và đối với vợ chồng, cũng
có những sự cấm chỉ nghiêm ngặt. Đối với bản thân mà ý dâm, thủ dâm, cho dâm,
thì không những là tà dâm mà còn chính là dâm dục. Đối với vợ chồng mà dâm dục
không phải bộ phận (là ngoài bộ phận sinh thực) không phải nơi chỗ (là ngoài
phòng ngủ) không phải thì gian (là những ngày đáng kính, nên làm phước, những
lúc trai giới, bị bịnh, có thai…) không phải chừng mực (là ham dâm) đều là tà
dâm cả. Luyến ái và dâm dục với 5 loại bất nam, hay đồng tính luyến ái, lại
càng bị coi là tà dâm và dâm dục nặng nề.

Không phải bộ
phận sinh thực, chính văn là phi đạo (không phải đường tiểu), nhưng dịch đúng
hơn nữa là phi chi (không phải bộ phận sinh thực). Pháp thanh tịnh là phạm
hạnh, trái lại, dâm dục là phi phạm hạnh, và danh từ này mới thật là điển ngữ
của sự dâm dục. Nổi dậy sự dâm dục đối với mọi người, nếu sát chính văn hơn, và
nếu đối chiếu với chính văn các giới thứ 4 và thứ 5 sau đây mà dịch, thì phải
là “làm nổi dậy sự dâm dục nơi mọi người”: đã không cho mọi người
pháp thanh tịnh mà lại làm cho mọi người nổi thói ô nhiễm. Như vậy, làm nổi dậy
sự dâm dục nơi mọi người là không những làm những cách khiêu dâm khác, mà trước
hết là đem ngay thói dâm dục của mình khích động thói ấy nơi mọi người, bất kể
người đó là người nào, loài nào. Mọi cách khiêu dâm khác là tình ca, tình sử,
nhạc loạn, tranh ảnh, hóa chất, dược phẩm…

Số 4: Không
Được Vọng Ngữ

Phật tử nếu tự
mình vọng ngữ, bảo người vọng ngữ, vọng ngữ bằng phương tiện, vọng ngữ với
nguyên nhân, trợ duyên, phương pháp và động tác của sự vọng ngữ, cho đến không
thấy nói thấy, thấy nói không thấy, vọng ngữ cả thân thể lẫn tâm trí; nhưng Bồ
tát thì phải thường tự phát sinh ngôn ngữ chân chính và kiến thức chân chính,
lại phát sinh cho người hai thứ ngôn ngữ chân chính và kiến thức chân chính ấy,
vậy mà đảo ngược lại, đã không làm như trên mà còn làm nổi dậy nơi mọi người
những thứ ngôn ngữ bất chính, kiến thức bất chính và hành động bất chính, thì
đó là tội Ba la di của Bồ tát.

Vọng ngữ ở đây
bao gồm cả 4 khẩu nghiệp là vọng ngôn, ỷ ngữ, lưỡng thiệt, ác khẩu. Lại bao gồm
những ngôn ngữ bất chính, là trong mọi sự thấy nghe hay biết của 6 giác quan,
có nói không, không nói có. Không thấy nói thấy, thấy nói không thấy là nói 1
sự thấy để làm tiêu biểu; đủ và tắt thì phải nói không thấy nghe hay biết mà
nói có, có thấy nghe hay biết mà nói không. Ngoài ra, vọng ngữ ở đây còn bao
gồm cả sự đại vọng ngữ là dối trá rằng mình hiện đã tu chứng. Cái nhân gây vọng
ngữ (ngôn ngữ bất chính) là kiến thức bất chính, cái quả vọng ngữ là hành động
bất chính, và mình vọng ngữ chính là một trong những nguyên nhân mạnh nhất tạo
ra 3 thứ bất chính ấy nơi kẻ khác. Vọng ngữ cả thân thể lẫn tâm trí là từ ý
nghĩ cho đến cử động không có gì thành thực cả.

Số 5: Không Được
Buôn Rượu

Phật tử nếu tự
mình buôn rượu, bảo người buôn rượu buôn rượu với nguyên nhân, trợ duyên,
phương pháp và động tác của sự buôn rượu; nhưng hết thảy loại rượu đều không
được mua bán, vì lẽ rượu là yếu tố gây ra mọi thứ tội lỗi. Là Bồ tát thì phải phát
sinh cho chúng sinh cái tuệ minh đạt, vậy mà đảo ngược lại, đã không làm như
trên mà còn phát sinh cho người cái tâm thác loạn, thì đó là tội Ba la di của
Bồ tát.

Buôn rượu,
chính văn là cô tửu, cô nghĩa là mua bán.

Số 6: Không
Được Nói Xấu Đồng Đạo

Phật tử nếu tự
mình nói xấu những sự lầm lỡ của những người xuất gia tại gia thọ Bồ tát giới,
hay của các vị Tỳ kheo Tỳ kheo ni, lại bảo người khác nói xấu, nói xấu với
nguyên nhân, trợ duyên, phương pháp và động tác của sự nói xấu; nhưng Bồ tát
nghe những kẻ ác tâm trong hàng ngũ ngoại đạo và nhị thừa công kích sự phi giáo
pháp và phi giới luật trong tổ chức Phật giáo, thì thường sinh tâm từ bi, giáo
hóa những kẻ ác tâm ấy, làm cho họ có được đức tin đại thừa, vậy mà đảo ngược
lại, đã không làm như trên mà còn tự mình nói xấu những sự lầm lỡ của trong tổ
chức Phật giáo, thì đó là tội Ba la di của Bồ tát.

Nói xấu là
huyên truyền, tố giác. Nói không đúng là giới vọng ngữ, không phải giới này.
Giới này nói có phần đúng sự thực, nhưng sự thực ấy chỉ được cử tội đúng luật,
chứ không được nói với cách nói xuyên tạc, bừa bãi, nói với dụng ý triệt hạ cá
nhân, gây hậu quả tổn thương đạo pháp. Nói như vậy không phải là cử tội đúng
luật. Cử tội đúng luật là nếu mình thấy, nghe hay nghi đồng đạo có lỗi, thì
phải nghiêm chỉnh nói ra, nhắm mục đích bảo tồn giới đức cho đồng đạo và bảo
trì mạng sống của đạo pháp. Nhưng, nói ra với hảo ý như vậy mà nói ở chỗ nào,
nói với người nào, nói bằng cách nào, nói vào lúc nào, nhất nhất phải đúng
luật. Không nói ra thì phạm giới nhẹ thứ 5, mà nói không đúng luật thì phạm tội
nói xấu này.

Tiểu thừa công
kích đại thừa, ngoại đạo công kích cả hai, sự công kích ấy dẫu vì bất đồng lý
thuyết, vì tranh thủ danh lợi, hay vì bất mãn cá nhân, cũng tan biến cả khi có
đức tin đại thừa, tin rằng mình sẽ làm Phật, nhất là khi đức tin ấy được giúp
cho phát sinh bởi lòng từ bi chân thành.

Số 7: Không
Được Khen Mình Chê Người

Phật tử nếu tự
tán dương mình mà phỉ báng người khác, lại bảo kẻ khác phỉ báng phỉ báng với
nguyên nhân, trợ duyên, phương pháp và động tác của sự phỉ báng; nhưng Bồ tát
thì phải thay thế hết thảy chúng sinh mà chịu lấy bao nhiêu sự phỉ báng và tủi
nhục, việc xấu thì xoay về nơi mình, việc tốt thì đưa cho người khác, vậy mà
đảo ngược lại, tự khoe cái hay của mình, dấu cái tốt của người, làm cho họ phải
chịu mọi sự phỉ báng, thì đó là tội Ba la di của Bồ tát.

Tổn đức và giết
chết chí tiến thủ của người nhất chính là sự phỉ báng. Không có cái đức nào hơn
cái đức chịu nhục cho người, không có sự nâng đỡ nào hơn sự tán dương ưu điểm của
họ.

Số 8: Không
Được Tiếc Lẫn Tài Pháp

Phật tử nếu tự
mình tiếc lẫn, bảo người tiếc lẫn, tiếc lẫn với nguyên nhân, trợ duyên, phương
pháp và động tác của sự tiếc lẫn; nhưng Bồ tát thì bất cứ người nghèo thiếu nào
đến cầu xin, cũng phải tùy nhu cầu của họ mà cung cấp những thứ mình có, vậy mà
đảo ngược lại, vì tâm địa không tốt, tâm lý hờn giận, nên đến nỗi một đồng
tiền, một cây kim, một ngọn cỏ, cũng không cho ai; có ai đến cầu xin Phật pháp,
đã không nói cho họ được một câu đủ nghĩa, một bài chỉnh cú, một chút bằng hạt
bụi, lại còn nhục mạ họ nữa, thì đó là tội Ba la di của Bồ tát.

“Không
được tiếc lẫn tài pháp” là răn sự tiếc lẫn tài vật và tiếc lẫn Phật pháp
mà còn nhục mạ những người cầu xin. Làm mất giống Phật là do sự tiếc lẫn Phật
pháp, làm đứt thiện duyên đối với chúng sinh là do sự tiếc lẫn tài vật. Một câu
đủ nghĩa, chính văn là nhất cú, là 1 câu có nghĩa, đủ nghĩa, như câu ai cũng có
Phật tánh. Một bài chỉnh cú, chính văn là nhất kệ, chỉ cho bất cứ 1 bài 4 câu
nào trong thể loại chỉnh cú của các kinh, lại chỉ cho bất cứ 4 câu 8 chữ (thành
32 chữ) nào liên tiếp với nhau, thuộc mọi thể loại trong các kinh. Một chút như
hạt bụi là nói mà không đủ 1 câu hay 1 bài như trên, hoặc chỉ lộ 1 ý niệm hay
phác 1 cử chỉ tốt đẹp, ý nghĩa.

Số 9: Không
Được Giận Dữ Không Nguôi

Phật tử nếu tự
mình giận dữ, bảo người giận dữ giận dữ với nguyên nhân, trợ duyên, phương pháp
và động tác của sự giận dữ; nhưng Bồ tát thì phải phát sinh cho người mọi thứ
thiện căn, nhất là đức tính hòa bình, thường phát sinh nơi mình tâm từ bi và
tâm hiếu thuận, vậy mà đảo ngược lại, đã không làm như trên mà, đối với chúng
sinh, thậm chí đối với phi chúng sinh, còn nhục mạ bằng miệng tiếng độc dữ, da
thêm sự đánh đập bằng tay chân và khí cụ, lòng vẫn chưa nguôi, người ta cầu xin
sám hối, tạ tội bằng ngôn ngữ khả ái, cũng vẫn giận dữ không thôi, thì đó là
tội Ba la di của Bồ tát.

“Không
được giận dữ không nguôi”, rõ thì phải thêm không cho sám hối. Đức tính
hòa bình, chính văn là vô tránh: không tranh cãi, đấu đá. Phi chúng sinh là
cảnh vật, là người và vật do biến hóa hay ảo thuật mà có, là các vị đã giải
thoát. Đánh đập bằng tay chân và khí cụ, dịch sát là đánh đập bằng tay, bằng
dao, gậy, nói tóm là sự hành hung.

Số 10: Không
Được Phỉ Báng Tam Bảo

Phật tử nếu tự
mình phỉ báng Tam bảo, bảo người phỉ báng phỉ báng với nguyên nhân, trợ duyên,
phương pháp và động tác của sự phỉ báng; nhưng Bồ tát nghe cái tiếng của những
kẻ ngoại đạo hay những người ác tâm buông một lời phỉ báng đến Phật thì đã thấy
như tim mình bị ba trăm mũi nhọn đâm vào, huống chi chính miệng mình phỉ báng;
đã không phát sinh sự tín ngưỡng và lòng hiếu thuận cho mọi người mà còn đảo
ngược lại, giúp thêm vào sự phỉ báng của những kẻ ác tâm, những người tà kiến,
thì đó là tội Ba la di của Bồ tát.

Phật tử mà phỉ
báng Tam bảo là hết lẽ rồi, nhất là sự phỉ báng bằng cách qui y Tam bảo rồi lại
theo phe phái hay thủ lãnh khác. Vậy mà việc này vẫn thấy xảy ra, không những
nơi tín đồ mà nơi tăng sĩ cũng có, và lỗi không phải chỉ ở đệ tử, mà ở chính vị
bổn sư thiếu kiến thức, thiếu giáo huấn, thiếu cả gương mẫu.

Đoạn 3: Kết
Thúc Về 10 Giới Nặng Của Bồ tát Giới Phạm võng

Các nhân giả
khéo học, như thế đó là mười giới pháp nặng của Bồ tát, các nhân giả phải học.
Trong đó nhất nhất không được phạm vào bằng một hạt bụi, huống chi phạm đủ cả
mười giới pháp. Ai phạm thì người đó thân hiện tại không thể phát Bồ đề tâm,
phẩm vị quốc vương và luân vương đã mất, lại mất phẩm vị Tỳ kheo Tỳ kheo ni,
mất các Bồ tát vị mười phát thú mười trưởng dưỡng mười kim cang và mười địa,
bao nhiêu thành quả vi diệu và thường trú của Phật tánh cũng mất tất cả, sa vào
ba đường dữ, đến nỗi hai kiếp ba kiếp không nghe được cái tiếng Cha Mẹ hay danh
hiệu Phật Pháp Tăng. Vì lẽ ấy, nhất nhất không nên phạm. Bồ tát các người đang
học bây giờ, sẽ học về sau, đã học trong quá khứ, đối với mười giới pháp nặng
như vậy phải cung kính phụng trì, như Như Lai sẽ nói rộng rãi trong phẩm Tám
vạn uy nghi.

Đây là kết thúc
10 giới nặng, tức là kết thúc Bồ tát giới phần căn bản. Kinh Anh lạc nói, phạm
10 giới này thì 10 trú, 10 hạnh, 10 hướng và 10 địa đều mất cả. Nên 10 giới này
là căn bản của hết thảy Phật đà, Bồ tát. Hết thảy Phật đà, Bồ tát không do 10
giới này mà thu hoạch đạo quả hiền thánh là điều không thể có được. Mười giới
này ở sơ trú rồi lần lên 9 trú thì dần dần rộng thêm ra, cho đến lần lên 10
hạnh, 10 hướng và 10 địa thì dần dần rộng thêm ra nữa cho đến trên cả tầm nghĩ
bàn (Chính 24/1012). Rộng thêm ra là đẳng lưu ra, thành phần đẳng lưu của Bồ
tát giới. Như vậy phần ấy, ở đây, nói 48 giới nhẹ chỉ là rộng thêm ra ở địa vị
phàm phu mà thôi.

Chính văn nói
mất phẩm vị quốc vương luân vương và phẩm vị Tỳ kheo Tỳ kheo ni, là nói phạm 10
giới nặng thì không còn tư cách để đảm nhận những nghĩa vụ cầm quyền hay làm
người xuất gia. Không nghe được cái tiếng Cha Mẹ hay danh hiệu Phật Pháp Tăng:
cái tiếng khêu gợi cảm tình cuối cùng là tiếng Cha hay tiếng Mẹ, cái tiếng khêu
gợi lòng hướng thiện nhất là các tiếng Phật Pháp Tăng. Quả báo mà đến 2 hay 3
kiếp không được nghe các tiếng như vậy mới nặng đến tột bực. Khổ nhiều chưa nặng;
cái yếu tố khêu gợi cảm tình tốt đẹp và lòng hướng thiện mà mất đi, đến nỗi
những danh từ cuối cùng của các tác dụng ấy cũng không còn được nghe đến, ấy
mới thật quá vô phước. Qui định “hiếu là giới”, rồi nói quả báo cực
nặng của sự phạm giới là không được nghe đến các tiếng Cha mẹ, lại đưa các
tiếng ấy lên ngang danh hiệu Phật pháp tăng, điều này quả thật là đặc thù của
Bồ tát giới Phạm võng.

Đoạn 1: Mở Đầu
Nói Về 48 Giới Nhẹ Của Bồ tát Giới Phạm võng

Đức Thế Tôn dạy
các vị Bồ tát, Như Lai đã nói mười giới pháp nặng rồi, bốn mươi tám giới pháp
nhẹ bây giờ Như Lai sẽ nói.

Đã nói 10 giới
nặng là nói phần căn bản của Bồ tát giới Phạm võng rồi, bây giờ nói 48 giới nhẹ
là nói phần đẳng lưu của phần căn bản ấy. Nói bằng cách chia ra 3 lần 10 và 2
lần 9, chỉ để dễ nhớ mà thôi.

Số 1: Không
Được Bất Kính Thầy Bạn

Phật tử nếu sắp
nhận địa vị quốc vương, địa vị luân vương, địa vị bách quan, thì trước đó phải
lãnh thọ Bồ tát giới. Những người như vậy sẽ được quỉ thần hộ trì, được chư
Phật hoan hỷ. Lãnh thọ Bồ tát giới rồi, phải sinh tâm hiếu thuận và tâm tôn
kính; khi thấy các vị thượng tọa, hòa thượng, xà lê, các vị đại đức, thấy các
người cùng một sở học, cùng một kiến giải, cùng một sở hành, thì hãy đứng lên,
đón tiếp, thi lễ, hỏi han. Là Bồ tát mà đảo ngược lại, sinh tâm kiêu ngạo, tâm
khinh lờn, tâm ngoan cố, tâm giận dữ, không chịu đứng lên, đón tiếp, thi lễ,
hỏi han, mọi sự nhu cầu cũng không cung phụng đúng với chánh pháp; trong khi lẽ
đáng nên hy sinh cả bản thân, địa vị, con cái, của báu và tài vật linh tinh mà
hiến cúng các ngài. Nếu không làm như vậy thì phạm tội khinh cấu.

Trước khi đảm
nhận địa vị cầm quyền mà phải thọ giới là vì địa vị cầm quyền dễ phạm tội ác.
Địa vị ấy càng cao thì tội ác càng dễ có và có nhiều, nên phải thọ giới để răn
mình cho xã hội và dân chúng khỏi tai họa. Trong những sự răn mình ấy có sự lễ
độ.

Trong khi lẽ
đáng nên hy sinh cả bản thân, địa vị, con cái, của báu và tài sản linh tinh mà
hiến cúng các ngài, câu này nên chú ý 3 điều. Một, câu này tôi chuyển văn mà
dịch cho rõ như vậy. Dịch sát là “tự bán thân thể, quốc thành, con trai,
con gái, 7 thứ quí báu, trăm vật, mà cung cấp các ngài”. Hai, ý câu này là
nói lẽ đáng như vậy, chứ không phải sự việc phải đến như vậy. Sau này, những
cách nói như vậy, hay tương tự như vậy, thì cũng phải hiểu như vậy. Ba, tự bán
là hy sinh. Hy sinh bản thân là đem tư tưởng và sức lực của mình mà hiến cúng.
Hy sinh địa vị, chính văn là quốc thành, là vương quốc và hoàng thành, nhưng ý
chính là hy sinh địa vị vua chúa quan quyền đối với quốc thành, chứ không phải
hy sinh quốc thành. Ở đây chỉ có nghĩa nếu phải hy sinh địa vị mới hiến cúng
được thì cũng không từ nan. Sự hy sinh con cái cũng chỉ có nghĩa như vậy. Nhưng
sự hiến cúng phải đúng chánh pháp. Một trong sự đúng chánh pháp ấy là chỉ hiến
cúng những thứ và những số lượng theo nhu cầu đúng chánh pháp.

Số 2: Không
Được Uống Các Thứ Rượu

Phật tử nếu cố
ý uống rượu, mà rượu thì dẫn ra vô số lầm lỗi; tự tay mình trao rượu cho người
khác uống mà năm trăm đời kiếp cánh tay không có, huống chi chính mình tự uống.
Cũng không được chỉ bảo cho mọi người uống rượu hay luyện tập cho các sinh vật
khác uống, huống chi chính mình uống lấy. Nên bất cứ rượu gì cũng không được
uống. Nếu cố ý tự uống hay bảo người khác uống thì phạm tội khinh cấu.

Đưa rượu cho
người khác uống, quá hơn nữa, chỉ cách cho người khác uống, luyện tập cho sinh
vật uống, thì tội còn nặng hơn chính mình tự uống lấy.

Số 3: Không
Được Ăn Các Thứ Thịt

Phật tử nếu cố
ý ăn thịt, nhưng thịt nào cũng không được ăn. Ăn thịt thì hỏng mất hạt giống
Phật tánh vốn rất từ bi, mọi loài sinh vật thấy thì bỏ chạy. Vì lý do ấy, tất
cả Bồ tát không được ăn dùng bất cứ thứ thịt gì của sinh vật nào. Ăn thịt thì
tội lỗi vô lượng. Nếu cố ý ăn thì phạm tội khinh cấu.

Không được ăn
thịt là vì ăn thịt thì mất giống Phật tánh từ bi và chúng sinh kinh sợ, ác cảm.
Tất cả Bồ tát không được ăn dùng bất cứ thịt gì của sinh vật nào thì không còn
phân biệt tại gia xuất gia, không còn nói đến không thấy không nghe không
nghi.

Số 4: Không
Được Ăn Đồ Cay Nồng

Phật tử thì
không được ăn năm loại cay nồng là tỏi, kiệu, hành, nén, hẹ. Năm loại ấy, trong
bất cứ thức ăn nào cũng không được ăn. Nếu cố ý ăn thì phạm tội khinh cấu.

Đồ cay nồng là
5 thứ thường gọi là ngũ vị tân. Ăn 5 thứ này thì tụng kinh trì chú không linh
nghiệm mà còn tai họa. Nhưng 5 thứ này có lắm giải thích, và rốt cuộc có người
cho là tế toái, không đáng bàn kyծ Giải thích thì có 2 ý kiến đáng ghi. Một,
trong 5 thứ, thứ hưng cừ ở Tàu không có, còn 4 thứ kia là tỏi, hành, hẹ, nén.
Hai, 5 thứ là tỏi, kiệu, hành, nén và hẹ. Xét cách dùng chữ của ngài La Thập
thì ngoài thứ đầu là đại toán (tỏi) và thứ cuối là hưng cừ (?), 3 thứ giữa toàn
là thông: các thông, từ thông, lan thông. Thông là hành, và như vậy thì tất cả
loại hành, và cùng loại với hành, đều cấm dùng. Hưng cừ có hay không có ở Tàu,
không quan trọng, quan trọng là trong 5 thứ tất phải có kiệu như giải thích thứ
hai đã kể. Kiệu không những cay nồng, mà còn tệ là sinh đàm chứ không có giá
trị dược liệu. Dịch tỏi, kiệu, hành, nén và hẹ, là theo ý kiến Vạn 59/207B.

Số 5: Không
Được Không Khuyên Sám Hối

Phật tử nếu
thấy ai phạm tám giới, năm giới, mười giới, các giới khác, bảy tội nghịch, và
những tôểi ác bị tám tai nạn, thấy tất cả tội phạm giới như vậy đều phải khuyên
và chỉ cho họ cách thức sám hối. Là Bồ tát mà không khuyên và chỉ cho họ cách
thức sám hối, lại cùng họ cư trú, cùng họ nhận đồ hiến cúng, cùng họ bố tát và
đồng chúng thuyết giới mà không cử tội để khuyên và chỉ cách cho họ sám hối,
thì phạm tội khinh cấu.

Sám hối, nguyên
nghĩa là xin sự chịu đựng, sự tha thứ ở người mình phạm lỗi, diễn thành nghĩa
tự ghét việc mình làm, nghĩa ăn năn chừa bỏ. Sám hối có cách thức mà luật đã ấn
định. Nếu thấy ai phạm giới, đã không khuyên và chỉ cách sám hối, lại còn ở
chung, hưởng chung đồ hiến cúng, chung nhau bố tát mà không cử tội, thì đó là
nguyên nhân làm bại hoại Tam bảo. Nhưng cử tội phải đúng luật, nếu không thì
phạm giới nặng thứ 6.

Số 6: Không
Được Không Cầu Chánh Pháp

Phật tử nếu
thấy các vị pháp sư đại thừa, các vị cùng học cùng hiểu và cùng làm về đại
thừa, đến tăng phường, đến nhà cửa, thành thị, thôn ấp của mình, và dẫu ở xa
cách trăm dặm ngàn dặm mà đến đi nữa, cũng tức thì đứng lên, đón rước, tiễn
đưa, kính lạy, hiến cúng. Mỗi ngày hiến cúng ba lần, và giả sử tốn đến vài ba
lạng vàng đi nữa, hết thảy đồ uống đồ ăn, đồ nằm, đồ ngồi, đồ mặc, thầy thuốc,
thuốc, đều cung đốn cho vị pháp sư. Mọi sự nhu cầu của vị ấy cung phụng đủ cả.
Mỗi ngày ba lần, phải thường thỉnh cầu vị pháp sư thuyết pháp cho. Mỗi ngày
kính lạy ba lần mà vẫn không nỗi dậy trong lòng sự giận dữ, phiền bực. Vì pháp
mà mất mạng đi nữa cũng vẫn cầu pháp không chán. Nếu không như vậy thì phạm tội
khinh cấu.

“Không
được không cầu chánh pháp”, có người thêm không cúng pháp sư, nhưng xét
cốt ý và kết thúc thì thấy giới này cốt răn sự không thỉnh cầu chánh pháp.
Trong chính văn nói sự hiến cúng vị pháp sư, chỉ là nói giả sử, không phải nói
thật sự hay nói bắt buộc. Tinh thần giới này là “vì pháp mà mất mạng”
cũng không từ, huống chi từ chối vì mệt nhọc và hao tốn. Tinh thần như vậy là tinh
tiến mà cầu pháp. Nhưng đó là nói người hiến cúng và cầu pháp, còn vị pháp sư
thì thế nào? Pháp sư ở đây là pháp sư đại thừa. Pháp sư đại thừa ở đây, xét ra,
là chỉ cho vị có thể làm 2 nhiệm vụ hòa thượng và giáo thọ trong việc truyền
thọ Bồ tát giới. Vị pháp sư đại thừa này phải có tư cách đúng với Bồ tát giới,
nhất là các giới 15, 16, 17, 18, 23, 30, 40 và 41 sau đây, liên quan đến tư
cách ấy. Nói tối thiểu, vị pháp sư đại thừa cũng phải biết tinh tiến chỉ dạy
chánh pháp và biết thiểu dục tri túc. Nhác, xa hoa, hoặc làm khó trong việc chỉ
dạy chánh pháp, thì không còn là pháp sư, huống chi là pháp sư đại thừa, pháp
sư đáng hiến cúng.

Tăng phường:
khu vức cư trú của chư Tăng, nói hẹp lại thì Tăng phường là Tăng xá, tự
viện.

Số 7: Không
Được Không Đi Nghe Pháp

Phật tử thì bất
cứ chỗ nào có diễn giảng kinh luật nói về giới pháp, chỗ ấy dầu là nhà to cửa
lớn mà có đặt chỗ diễn giảng, các vị Bồ tát mới học cũng phải đem kinh luật đến
mà lắng nghe, tiếp nhận và thưa hỏi nơi vị pháp sư. Trong núi rừng, dưới đại
thọ, nơi tăng địa, trong tăng phường, bất cứ chỗ nào có giảng thuyết giới pháp
thì càng đến để lắng nghe, tiếp nhận. Nếu không đến thì phạm tội khinh cấu.

Nhà to cửa lớn
là nhà cửa giàu sang của thế gian. Kinh luật nói về giới pháp, chính yếu là Bồ
tát giới Phạm võng. Không có chỗ nào diễn giảng giới pháp đại thừa thì phải vận
động tổ chức cho có, huống chi có chỗ như vậy mà không đến để nghe, học.

Câu “kinh
luật nói về giới pháp” có bản chép hơi khác, theo đó thì phải dịch kinh
luật nói về giáo pháp và giới luật. Câu “chỗ nào giảng thuyết giới
pháp” cũng phải dịch theo, rằng chỗ nào giảng thuyết giáo pháp và giới
luật. Nhưng tôi chọn cách chép như đã dịch, vì rõ ràng ở đây kinh luật là kinh
mà nội dung nói về luật.

Số 8: Không
Được Phản Đại Thừa Giới

Phật tử nếu tư
tưởng phản bội kinh luật thường trú của đại thừa, cho rằng kinh luật ấy không
do Như Lai tuyên thuyết, và đảo ngược lại, thọ trì những kinh luật của nhị thừa
thanh văn và ngoại đạo ác kiến mà nội dung gồm có giới pháp và lý thuyết phủ
nhận Phật tánh, thì phạm tội khinh cấu.

Kinh luật
thường trú của đại thừa là Bồ tát giới Phạm võng mà bản nguyên là Phật tánh
thường trú, nên gọi là kinh luật thường trú. Nhị thừa thanh văn, ở đây thanh
văn là cỗ xe cấp hai, thứ yếu, nên gọi là nhị thừa thanh văn, chứ không phải
như ở chỗ khác nhị thừa là Duyên giác và Thanh văn.

Không phản bội
giới pháp đại thừa bằng cách thọ trì cấm giới và sách vở của ngoại đạo thì điều
ấy khỏi phải nói đến. Điều phải nói đến là giới này bảo thọ trì cấm giới của
thanh văn cũng là phản bội đại thừa giới. Cách nói này phải quyết trạch. Giới
pháp thanh văn là Tỳ kheo giới. Giới pháp ấy là bản thể của Tăng bảo. Như vậy
không thọ Tỳ kheo giới thì quyết định không phải là Tăng. Nhưng thọ Tỳ kheo
giới mà cố chấp giới ấy mới là Phật chế và bài xích Bồ tát giới thì đó là điều
mà giới thứ 8 này gọi là phản bội và cấm chỉ. Trái lại, thọ Tỳ kheo giới và thọ
Bồ tát giới để thành Tỳ kheo Bồ tát tăng, thì đó là điển hình mà Bồ tát giới
Phạm võng cố tạo ra. Và đó là nói hàng xuất gia. Hàng tại gia mà thọ Bồ tát
giới thì đối với tam qui ngũ giới cũng phải hiểu như vậy. Không thọ tam qui ngũ
giới thì nhất định không phải Phật tử tại gia. Không có cái vụ thọ Bồ tát giới
mà không thọ tam qui ngũ giới. Thọ tam qui ngũ giới mà thọ Bồ tát giới thì đó
là Tại gia Bồ tát mà Bồ tát giới Phạm võng cố tác thành.

Số 9: Không
Được Không Giúp Bịnh Tật

Phật tử nếu
thấy bất cứ người bịnh tật nào cũng phải giúp đỡ thường xuyên y như phụng sự
Phật đà. Bởi lẽ trong tám đám ruộng sinh trưởng phước đức, sự chăm sóc bịnh tật
là đám ruộng tốt nhất. Nếu cha mẹ, đại sư, chư tăng, hay đệ tử bị bịnh tật, bị
thiếu các bộ phận nơi cơ thể, bị hàng trăm thứ bịnh dày vò, thì mình phải chăm
nuôi cho lành mạnh. Là Bồ tát mà vì tâm lý tàn nhẫn, tâm lý giận ghét, nên
không chăm sóc bịnh tật cho người, đến nỗi nơi tăng phường, nơi thành thị, thôn
ấp, nơi hoang dã, núi rừng, nơi đường sá, thấy bịnh nhân cũng không cứu giúp
thì phạm tội khinh cấu.

Nỗi khổ con
người không chi phiền hơn bịnh tật, nên sự chăm sóc bịnh tật được giới này đưa
lên ngang với sự phụng sự Phật. Thấy bịnh mà bỏ đi, nhất là đối với những người
mình có bổn phận mà bịnh tật không chăm sóc cho lành mạnh, thì tâm địa tàn nhẫn
đó còn chi gọi là người, huống chi gọi là người thọ Bồ tát giới.

Số 10: Không
Được Tàng Trữ Khí Cụ

Phật tử thì
không được tàng trữ dao, gậy, cung, tên, giáo, búa, và những khí giới chiến đấu
khác. Bao nhiêu dụng cụ để bẫy lưới săn bắt, sát hại sinh vật, cũng không được
tàng trữ. Là Bồ tát thì đến nỗi kẻ giết cha mẹ mình, mình cũng không giết lại
để báo thù, huống chi đối với người khác và vật khác. Nên không được tàng trữ
khí giới và dụng cụ tàn sát. Nếu cố ý tàng trữ thì phạm tội khinh cấu.

Chữ tàng trữ,
ngoài sự sắm cất còn có sự buôn bán. Tàng trữ khí giới chiến tranh và dụng cụ
tàn sát, thì không những phạm tội sát sinh mà còn chính mình làm cho kẻ khác
phạm vào tội ác này.

Sự trả thù
không có giá trị đình chỉ tội ác. Nên phải thay vì sự trả thù bằng sự cảm hóa.
Đó là giải thích vì sao không giết lại kẻ đã giết cha mẹ mình; chứ không phải
không giết lại kẻ ấy là vì vô tình đối với cha mẹ.

Mười giới pháp
nhẹ như vậy các người phải học, phải cung kính phụng trì, như trong sáu phẩm
sau Như Lai sẽ nói rõ.

Kết thúc 10
giới nhẹ thứ nhất. Sáu phẩm sau, có bản chép khác, theo đó thì phải dịch phẩm
Sáu ba la mật sau đây.

Số 11: Không
Được Làm Kẻ Quốc Tặc

Phật tử thì
không được vì lợi lộc hay vì ác ý, làm sứ thần cho quốc gia mà liên minh quân
sự, động binh đánh nhau, tàn hại vô số sinh mạng. Là Bồ tát thì sự qua lại
trong quân binh còn không được có, huống chi cố ý làm tên quốc tặc. Nếu cố ý
làm thì phạm tội khinh cấu.

Làm sứ thần gây
chiến tranh là làm gián điệp ngoại giao, là làm sứ thần cho chính thể gây hấn:
là làm quốc tặc. Chiến tranh do những tên quốc tặc này gây ra, dầu là giữa quốc
gia mình với quốc gia khác, dầu là giữa các quốc gia khác, đều là những cuộc
chiến tội ác. Và như vậy, những tên quốc tặc còn là những tên giặc quốc tế.
Nhưng đó là nói sứ thần gây chiến. Sứ thần vận động hòa bình thì giới này không
nói đến.

Số 12: Không
Được Buôn Bán Tàn Nhẫn

Phật tử nếu cố
ý buôn bán lương dân, buôn bán nô bộc tỳ thiếp, buôn bán súc vật, buôn bán quan
quách và những dụng cụ tẩn liệm; nhưng mọi sự buôn bán ấy chính mình còn không
được làm, huống chi chỉ bảo người khác. Nếu cố ý tự làm hay chỉ bảo người khác
thì phạm tội khinh cấu.

Buôn người,
buôn súc vật, là sống trên sinh mạng. Buôn đồ tẩn liệm là sống trên cái chết.

Số 13: Không
Được Phỉ Báng Không Thật

Phật tử nếu vì
tâm địa độc ác mà, một cách không có sự thật, phỉ báng những người hiền lương,
những vị thiện đức, những bậc pháp sư, đại sư hòa thượng, đại sư xà lê, quốc
chúa, quí nhân, rằng phạm bảy tội nghịch, mười giới nặng… Nhưng, đối với
những người nên coi như cha mẹ chú bác anh em trong hàng lục thân ấy, mình phải
phát sinh tâm hiếu thuận, tâm từ bi, vậy mà đảo ngược lại, đã không làm như
trên, lại còn da thêm sự trái ý, sự tổn thương, khiến họ hảm vào tình trạng khổ
tâm, thì phạm tội khinh cấu.

Đã coi tất cả
đều là bà con, nhất là “bà con Phật pháp”, mà lại làm cho họ khổ tâm,
thì còn gì gọi là từ bi, gọi là hiếu thuận. “Không thật” hay không có
sự thật, là không có tội lỗi mình thấy, nghe hay nghi, mà vu khống, phỉ báng là
có. Nếu thật có tội lỗi mà mình thấy, nghe hay nghi thì phải cử tội đúng luật,
không được dung túng, cũng không được rêu rao.

Số 14: Không
Được Cố Ý Thiêu Đốt

Phật tử nếu vì
tâm địa tàn ác mà phóng lửa lớn, đốt cháy núi rừng, đồng nội; tháng tư đến
tháng chín cũng phóng lửa; phóng lửa đến nỗi có thể cháy lan đến cả nhà cửa,
phòng ốc, thành thị, thôn ấp, tăng phường, ruộng vườn và cây cối của người,
cháy lan đến vật quỉ thần, vật công hữu. Nhưng hết thảy đều là vật có chủ,
không được cố ý thiêu đốt. Nếu cố ý thiêu đốt thì phạm tội khinh cấu.

Vật quỉ thần,
vật công hữu. Nhưng hết thảy đều là vật có chủ, chính văn tôi chọn để dịch là
“quỉ thần quan vật. Nhất thế hữu chủ vật”. Trong cách dịch này,
“hết thảy đều là vật có chủ”, dịch sát là”hết thảy vâểt có
chủ”. Nếu nói hết thảy vật có chủ thì có nghĩa còn có vật vô chủ và có thể
thiêu đốt vật ấy. Nhưng giới này đã kể vật quỉ thần và vật công hữu, thì không
còn nhận có vật gì là vô chủ, nên phải dịch như đã dịch. Chưa hết, chính văn
câu này có những bản chép hữu chủ vật ra hữu sinh vật, theo đó thì phải dịch
“những chỗ có sinh vật”; lại có những bản chép quan vật ra cung vật,
hữu chủ vật ra hữu sinh vật, theo đó thì phải dịch “cung miếu và tài vật
của quỉ thần; nhưng tất cả những chỗ có sinh vật”. Giới này, xét kỹ thì
thấy răn sự đốt phá vô trách nhiệm nhiều hơn răn sự đốt phá tàn hại sinh mạng,
nên Vạn 60/87B nói chữa hữu chủ ra hữu sinh là sai. Tinh thần giới văn cấm chỉ
nhất là đốt rừng. Xét đến bao nhiêu tác dụng trọng đại không thể thay thế của
rừng rú mới thấy sự quan trọng của giới này.

Tháng tư đến
tháng chín là những tháng ở Ấn độ thảo mộc côn trùng sinh sản nhiều hơn và bị
cấm thiêu đốt nhiều hơn, chứ không phải chỉ cấm những tháng ấy mà thôi. Sau
hết, giới này là cấm đốt kẻo cháy lan đến của cải và tánh mạng của người và
vật; nếu cốt đốt cháy của cải và tánh mạng của người và vật thì phạm tội trộm
cướp và tàn sát.

Số 15: Không
Được Chỉ Dạy Sai Lệch

Phật tử thì với
những người cùng là Phật tử như mình, với ngoại đạo, với kẻ ác, với bà con, với
những người quen biết tốt, với ai cũng hướng dẫn cho họ thọ trì kinh luật đại
thừa, hướng dẫn cho họ lý giải được nghĩa ý của kinh luật ấy, làm cho họ phát
Bồ đề tâm; mười tâm phát thú, mười tâm trưởng dưỡng, mười tâm kim cang, ba mươi
tâm ấy nhất nhất hướng dẫn cho họ hiểu rõ pháp dụng thứ tự. Nếu là Bồ tát mà vì
tâm lý xấu xa, tâm lý hiềm ghét, một cách rất vô lý chỉ dạy cho người kinh luật
của nhị thừa thanh văn và học thuyết của ngoại đạo tà kiến thì phạm tội khinh
cấu.

“Không
được chỉ dạy sai lệch”, cũng có thể nói không được không dạy đại thừa. Đối
với bất cứ ai, nhưng với sự cẩn trọng tuyệt đối, người thọ Bồ tát giới phải
hướng dẫn cho họ 3 điều: học hiểu Bồ tát giới, phát Bồ đề tâm, học hiểu Bồ tát
vị. Dạy khác đi là sai lệch. Pháp dụng: cái dụng trừ mê lầm chứng chân lý của
các pháp phải học ở trên.

Về việc dạy Tỳ
kheo giới (kinh luật của nhị thừa thanh văn) hay tại gia giới, thì tinh thần và
sự việc đã nói trong khi giải thích giới nhẹ số 8.

Số 16: Không
Được Nói Pháp Rối Loạn

Phật tử thì
bằng một tâm nguyện tốt đẹp, trước tiên học tập uy nghi và giới pháp của kinh
luật đại thừa, lý giải một cách sâu rộng nghĩa lý và ý vị của uy nghi và giới
pháp ấy. Rồi thấy các vị Bồ tát mới học mà có người từ trăm dặm ngàn dặm đến
cầu học kinh luật đại thừa, thì phải nói cho họ, một cách đúng như chánh pháp,
về những khổ hạnh như thiêu đốt thân phần, cánh tay, ngón tay. Nếu thấy họ tỏ ý
e ngại sự thiêu đốt ấy, mặc dầu đã được bảo là thiêu đốt để hiến lên chư Phật
đi nữa, thì biết không phải là Bồ tát xuất gia. Bồ tát xuất gia thì dẫu đến hổ
lang, sư tử và quỉ thần đang đói, cũng nên xả thịt hay tay chân của mình mà
cung cấp. Sau khi nói những pháp khổ hạnh rồi, nhất nhất tuần tự nói cho họ về
giới pháp chính yếu, làm cho tâm của họ mở rộng, ý của họ giải tỏa. Nếu là Bồ
tát mà vì ý niệm lợi lộc nên điều đáng giải đáp không giải đáp, nói một cách
rối loạn văn nghĩa của kinh luật đại thừa, không có thứ tự trước sau, nói tóm,
nói một cách phỉ báng Tam bảo, thì phạm tội khinh cấu.

“Không
được nói pháp rối loạn” là phải nói một cách tuần tự. Trước hết phải thử
nghiệm và nung nấu tâm chí cho người học đạo bằng cách trình bày các pháp khổ
hạnh, sau đó ngó được mới dạy Bồ tát giới. Uy nghi và giới pháp của kinh luật
đại thừa là chi tiết và giới điều của Bồ tát giới Phạm võng. Thiêu đốt nằm
trong nghĩa hy sinh, phóng xả. Thiêu đốt để hiến lên chư Phật là hiến lên chư
Phật cái chí nguyện kiên cố như trong sự thiêu đốt. Nhưng đây là nói để thử.
Thử coi nói đến hiến lên chư Phật mà họ có mạnh mẽ tâm chí không. Không thì
phải dạy bảo từ từ, cốt sao cho họ có được tâm chí kiên cường để thọ trì Bồ tát
giới. Đối với thân thể, nói tổng quát, Bồ tát giới Phạm võng bảo trọng (như
giới 37 nói) hay khinh xả (như giới này nói) đều cốt để học tập Bồ tát giới.

Số 17: Không
Được Ỷ Thế Ham Cầu

Phật tử nếu tự
mình vì đồ ăn, vì thức uống, vì tiền của, vì quyền lợi, vì danh vọng, thân cận
với quốc vương, vương tử, tể tướng, bách quan, rồi ỷ thế làm oai, yêu sách,
hành hung, chiếm đoạt tiền tài sản vật của người một cách ngang ngược; nhưng
mọi sự cầu lợi như vậy là ham cầu tàn ác, ham cầu quá đáng, vậy mà còn chỉ bảo
kẻ khác ham cầu nữa, không còn gì là từ bi, là hiếu thuận, thì phạm tội khinh
cấu.

Trong những
cách ham cầu mà giới này nói còn thiếu mấy sự thường thấy, nhất là đem kinh
pháp ra nói sao cho vừa lòng phụ nữ và chính quyền. Yêu sách, hành hung, dịch
sát là xin, đòi, đánh, tát, lôi, kéo.

Số 18: Không
Được Mù Mờ Làm Thầy

Phật tử nếu học
và tụng Bồ tát giới thì ngày đêm sáu buổi nắm giữ giới ấy trong trí, lý giải ý
nghĩa giới ấy, nghĩa là lý giải về tánh của Phật tánh. Là Bồ tát mà không lý
giải được một câu đủ nghĩa, một bài chỉnh cú, lý do của giới pháp cũng không
rành, lại nói dối trá rằng lý giải được, như vậy là tự lừa đảo mình và lừa đảo
người khác. Nên, nhất nhất mù mờ, giới pháp giáo pháp nào cũng không hiểu, vậy
mà làm pháp sư truyền thọ giới pháp cho kẻ khác, thì phạm tội khinh cấu.

Đầu giới này có
bản chép thêm, theo đó thì phải dịch “nếu Phật tử thì phải học tập 12 thể
loại khế kinh, hằng ngày 6 buổi trì tụng Bồ tát giới”… Học và tụng Bồ
tát giới là học hiểu và tụng thuộc lòng giới ấy. Ngày đêm sáu buổi: ở chỗ khác
là cách nói 24 giờ trên 24 giờ, nhưng ở đây là buổi đầu, buổi giữa và buổi
cuối, của ngày và đêm. Nắm giữ trong trí, chính văn là trì, là lấy 1 pháp hạnh
để nói 5 pháp hạnh: thọ trì, đọc tụng, chánh ức niệm, giải nghĩa thú, như
thuyết hành (hoặc: thọ trì, độc, tụng, giải thuyết, viết chép). Lý giải ý nghĩa
giới ấy, nghĩa là lý giải về tánh của Phật tánh là lý giải Bồ tát giới, và sự
lý giải Bồ tát giới có nghĩa lý giải về bản nguyên của giới ấy là tánh của Phật
tánh. Tánh của Phật tánh là những đức tính của Phật tánh, trong đó có từ bi
hiếu thuận diễn thành Bồ tát giới. Lý do của giới pháp là nguyên nhân, trường
hợp, chi tiết và tương quan của mỗi giới điều. Người thọ Bồ tát giới, khoan nói
để làm thầy truyền giới ấy cho ai, mà chính mình phải học cho thật hiểu và thật
thuộc về giới ấy.

Số 19: Không
Được Phỉ Báng Giữ Giới

Phật tử nếu vì
tâm lý xấu và ác, thấy vị Tỳ kheo giữ giới tay nâng lư hương thực tập Bồ tát
hạnh, mà đâm thọc bên này bên kia, phỉ báng vu khống người thánh thiện, không
từ điều xấu nào mà không dựng đứng lên, thì phạm tội khinh cấu.

“Không được
phỉ báng giữ giới”, rõ hơn thì phải thêm không được phỉ báng sự giữ giới
bằng cách thực tập Bồ tát hạnh, nhất là sự phỉ báng ấy dùng lưỡng thiệt mà vu
khống và ly gián. Tay nâng lư hương thực tập Bồ tát hạnh là nói tắt đến 2 lớp:
nói tắt về sự hiến hương, lễ bái, trì niệm, và mọi sự này chỉ là nói một chút
về sự thực tập Bồ tát hạnh. Thực tập Bồ tát hạnh là giữ Bồ tát giới. Ai thực
tập như vậy mình cũng tùy hỷ cả, không nên đố kỵ mà tổn đức.

Số 20: Không
Được Không Cứu Phóng Sinh

Phật tử thì
phải đem tâm từ bi mà thực hành sự phóng sinh. Phải nghĩ như vầy: tất cả nam
tính là cha ta, tất cả nữ tính là mẹ ta, ta đời đời kiếp kiếp không khi nào
không sinh ra từ cha mẹ ấy. Nên sáu đường chúng sinh đều là cha mẹ của ta, ta
giết mà ăn là giết mà ăn cha mẹ của mình. Lại cũng giết mà ăn chính thân cũ của
mình, vì lẽ hết thảy thể cứng thể lỏng và sức nóng sức động toàn là thân thể cũ
của ta. Vì nghĩ như vậy nên thường phóng sinh. Đời đời thọ sinh, đó cũng là một
sự thực có tính cách bất biến, nên càng phải chỉ bảo khuyến khích mọi người
phóng sinh. Khi thấy thế nhân tàn sát sinh vật thì phải tìm cách cứu hộ, giải
thoát khổ nạn cho chúng. Rồi thời thường phải giáo hóa, giảng nói Bồ tát giới
cho người để cứu hộ chúng sinh. Gặp ngày chết của cha mẹ anh em thì phải cung thỉnh
pháp sư diễn giảng kinh luật của Bồ tát giới. Cái phước ấy giúp cho người chết
được thấy chư Phật, hoặc sinh trong nhân loại hay trên chư thiên. Nếu không làm
như vậy thì phạm tội khinh cấu.

“Không
được không cứu phóng sinh” là phải cứu sinh (cứu thoát sinh vật) và phóng
sinh (phóng thả sinh vật). Đời đời thọ sinh là chúng ta không phải chỉ có đời
này mà đã có vô lượng đời kiếp, và đời kiếp nào cũng chịu sự sinh ra bởi cha mẹ
và tứ đại. Do vậy mà sinh vật nào cũng đã là cha mẹ cũ của ta, và tứ đại nơi
sinh vật nào cũng đã là thân cũ của ta. Tứ đại là 4 thể lực tạo ra cơ thể và vũ
trụ vật lý, tức cứng, lỏng, nóng, động (kiên, thấp, noãn, động: cố thể, dịch
thể, nhiệt lực, động lực); 4 thể lực này mới là tứ đại, còn đất nước lửa gió
(địa thủy hỏa phong) chỉ là tứ đại tùy tăng: cứng nhiều hơn là đất, cho đến
động nhiều hơn là gió, và mỗi thứ trong tứ đại tùy tăng ấy đều có đủ cả tứ đại.

Vì đời đời thọ
sinh nên phải cứu sinh và phóng sinh. Cứu sinh có 2 cách: tìm cách mà cứu khi
sinh vật bị bắt (cách đó, phóng sinh là một) và tìm cách khuyên người đừng bắt
sinh vật nữa (cách đó, giảng Bồ tát giới là một). Cách sau cứu được cả người
bắt và sinh vật bị bắt, nên gọi là cứu hộ chúng sinh.

Gặp ngày chết
của cha mẹ anh em, ngày chết là ngày mới chết và ngày kỵ. Việc giảng Bồ tát
giới có ích lợi lớn lao trong việc cứu hộ chúng sinh, nên gặp ngày chết mà
giảng Bồ tát giới thì người chết phi sinh tịnh độ (thấy Phật) cũng sinh nhân
thiên. Giảng Bồ tát giới là giảng giới ấy với những cách thức thích nghi, chứ
không phải chỉ giảng giải chính văn.

Thông thường
Phật tử phóng sinh chỉ vì thương sinh vật theo lời Phật dạy và muốn được phước
như lời Phật dạy. Nhưng lý thuyết phóng sinh nói trong giới này còn bác bỏ cái
thuyết cho sinh vật với người đều do thượng đế tạo ra, và thượng đế tạo ra sinh
vật là để cho người ăn.

Mười giới pháp
nhẹ như vậy các người phải học, phải cung kính phụng trì, như trong phẩm Diệt
trừ tội lỗi Như Lai sẽ nói rộng rãi về mỗi một giới pháp ấy.

Kết thúc 10
giới pháp nhẹ thứ hai.

Số 21: Không
Được Giận Dữ Báo Thù

Phật tử thì
không được đem sự giận dữ trả lại sự giận dữ, không được đem sự đánh đập trả
lại sự đánh đập, cũng không được giữ tâm niệm trả thù những kẻ tàn sát cha mẹ
anh em bà con của mình hay những kẻ sát hại quốc chúa. Tàn sát sự sống để trả
thù sự sống là điều không thuận với đạo hiếu. Không nuôi nô bộc tỳ thiếp mà
đánh đập mắng chưởi, ngày ngày ba nghiệp bùng dậy, nhất là tội lỗi khẩu nghiệp
lại càng vô lượng, huống chi cố làm đến bảy tội nghịch. Là Bồ tát xuất gia mà
không có tâm từ bi, cố giữ ý niệm trả thù đến nỗi trong hàng bà con cũng quyết
không tha, thì phạm tội khinh cấu.

Cái khác của
người học đạo với người thế gian là ở chỗ trả thù hay cảm hóa. Câu chót hết,
chính văn là “nhi xuất gia Bồ tát vô từ tâm, báo thù, nãi chí lục thân
trung cố báo giả, phạm khinh cấu tội”. Chính văn này có một cách hiểu mà
theo đó thì phải dịch “nếu Bồ tát xuất gia mà không có từ tâm, cố ý báo
thù, cho đến vì lục thân mà cố ý báo thù, thì phạm tội khinh cấu”. Hiểu
như vậy là cố ép chính văn cho đúng với đoạn trên đã nói không được trả thù kẻ
giết cha mẹ thân nhân. Nhưng chính văn này rõ ràng muốn nói, là Bồ tát, lại là
Bồ tát xuất gia, mà quyết tâm trả thù (bất cứ trả thù cho ai) đến nỗi không
những đối với người ngoài mà đối với bà con cũng không tha, thì phạm giới này.
Về chữ Bồ tát xuất gia, có bản chép và có người nói không có, nhưng tìm xét thì
có đúng hơn (Chính 62/202). Có điều nói như vậy không có nghĩa giới này chỉ răn
cấm người xuất gia, mà là có nghĩa răn cấm người xuất gia hơn.

Số 22: Không Được
Kiêu Ngạo Không Học

Phật tử nếu mới
xuất gia, chưa lý giải gì, mà tự thị thông minh, tự thị cao sang, tự thị tuổi
tác, tự thị dòng họ, tự thị giai cấp, kiến thức to lớn, phước đức to lớn, giàu
có to lớn, đủ cả thất bảo, ỷ thị những thứ ấy mà kiêu ngạo, không chịu học hỏi
kinh luật với các vị pháp sư đã học hỏi trước mình. Các vị pháp sư ấy có thể có
người dòng họ nhỏ, tuổi tác nhỏ, giai cấp nhỏ, nghèo nàn, thấp thỏi, các giác
quan không hoàn chỉnh, nhưng thật là người có đức, lý giải thấu đáo hết thảy kinh
luật. Nếu các vị Bồ tát mới học mà dòm ngó dòng họ và giai cấp, không chịu đến
học hỏi đệ nhất nghĩa nơi vị pháp sư ấy, thì phạm tội khinh cấu.

Đệ nhất nghĩa
là chân lý tuyệt đối, tức Phật tánh thường trú. Nếu kiêu ngạo mà không thỉnh
cầu học hỏi giáo pháp và giới pháp Phật tánh, thì thế là để sự kiêu ngạo vùi
lấp cả một kiếp làm người.

Số 23: Không
Được Không Truyền Kinh Giới

Phật tử nếu,
sau khi Như Lai nhập niết bàn rồi, muốn đem tâm nguyện tốt đẹp lãnh thọ Bồ tát
giới mà bằng cách tự nguyện lãnh thọ giới ấy trước hình tượng Phật đà, hình
tượng Bồ tát, thì phải bảy ngày sám hối trước hình tượng Phật đà, hình tượng Bồ
tát, hễ thấy được tướng tốt thì thọ giới là được giới. Nếu chưa thấy được tướng
tốt, thì phải hai lần hay ba lần bảy ngày, cho đến một năm, phải sám hối cho
thấy được tướng tốt. Thấy được tướng tốt rồi thì có thể thọ giới trước hình
tượng Phật đà, hình tượng Bồ tát. Nếu không thấy được tướng tốt, thì dẫu thọ
giới trước hình tượng Phật đà, hình tượng Bồ tát, cũng không thể gọi là được giới.
Nếu lãnh thọ Bồ tát giới bằng cách hiện diện đối trước vị pháp sư đã thọ giới
ấy trước mình, thì không cần phải thấy được tướng tốt, tại sao, vì vị pháp sư
ấy đã do các vị pháp sư trước nữa truyền giới cho nhau, và nay truyền lại cho
mình, nên không bắt buộc phải thấy tướng tốt. Và thọ giới trước vị pháp sư như
vậy thì được giới liền, được bởi cái tâm cùng cực cẩn trọng phát sinh trong lúc
ấy. Nếu trong vòng ngàn dặm, không ai có thể làm vị pháp sư truyền thọ Bồ tát
giới, thì người muốn thọ giới ấy có thể tự nguyện mà lãnh thọ trước hình tượng
Phật đà, hình tượng Bồ tát, nhưng với điều kiện phải sám hối thấy được tướng
tốt. Nếu là vị pháp sư mà tự thị sự lý giải của mình đối với kinh luật và giới
pháp đại thừa, chỉ làm bạn với quốc vương, vương tử và bách quan, còn các vị Bồ
tát mới học đến xin hỏi hoặc nghĩa ý của khế kinh, hoặc nghĩa ý của giới luật,
vị pháp sư ấy vì tâm lý khinh miệt, tâm lý xấu xa, tâm lý kiêu ngạo, không nhất
nhất giải đáp một cách tốt đẹp những câu của họ thưa hỏi, thì phạm tội khinh
cấu.

Không truyền
kinh giới là không truyền dạy và truyền thọ cho hậu học về khế kinh và giới
luật, chủ yếu là Bồ tát giới Phạm võng; và như vậy là chính mình làm cho giống
Phật đứt đoạn. Giới văn công kích sự xu phụ quyền quí mà khinh miệt hậu học,
không chu toàn nhiệm vụ của mình. Nhiệm vụ ấy, như vừa nói, là truyền dạy và
truyền thọ Bồ tát giới. Phần người thọ giới, nếu trong vòng ngàn dặm không có
vị thầy xứng đáng thì có thể tự nguyện thọ Bồ tát giới trước tượng Phật và cũng
có thể được giới, với điều kiện trước đó phải sám hối cho đến lúc thấy được
tướng tốt mà giới 41 sẽ nói. Còn nếu thọ Bồ tát giới với thầy truyền giới thì
phải là vị thầy đã do các vị thầy trước truyền lần, và nay làm cả 2 nhiệm vụ
đại sư Hòa thượng và đại sư Xà lê mà truyền giới cho mình, nhưng mình chỉ được
giới nếu có cái tâm cùng cực cẩn trọng trong lúc thọ giới (và tiếp sau đó trong
lúc trì giới). Vị thầy tự nguyện thọ giới dĩ nhiên không được truyền giới,
nhưng vị thầy do các vị thầy trước truyền lần cũng chỉ được truyền giới với
điều kiện ít nhất là biết quí trọng tương lai của Phật pháp mà không xu phụ
quyền quí, là lãnh thọ và truyền trao đúng với sự qui định của Bồ tát giới Phạm
võng.

Kinh Anh lạc
nói thọ Bồ tát giới có 3: đối trước Phật đà Bồ tát mà thọ là thượng phẩm, đối
trước pháp sư thọ trước mà thọ là trung phẩm, nếu trong vòng ngàn dặm không có
vị pháp sư ấy nên đối trước tượng Phật đà và Bồ tát mà thọ là hạ phẩm (Chính
24/1020). Vì sao thọ giới trước vị pháp sư hơn thọ giới trước tượng Phật thì
xét thấy (a) trong hình thức, thọ giới với vị pháp sư thì có vị thầy không hiện
diện là Phật, có vị thầy hiện diện là pháp sư, (b) trong sự việc, thọ giới với
vị pháp sư thì trước, trong và sau khi thọ giới, vị pháp sư thường dạy bảo,
khuyến khích, nhất là kiểm tra.

Số 24: Không
Được Học Các Sách Khác

Phật tử nếu có
chánh pháp đại thừa trong kinh luật Như Lai đã dạy, chánh pháp đủ cả chánh
kiến, chánh tánh, chánh pháp thân, mà không nỗ lực học hỏi tu tập, lại bỏ chánh
pháp quí báu như thất bảo ấy mà học tập sách vở phủ nhận Phật tánh của nhị
thừa, ngoại đạo và thế tục, như các bộ a tỳ đàm, các luận thuyết hỗn tạp, những
thi văn truyện ký, thì thế là làm mất Phật tánh, làm cản đạo nghiệp, chứ không
phải thực hành Bồ tát đạo. Nếu cố ý học tập thì phạm tội khinh cấu.

Chánh pháp đại
thừa trong kinh luật Như Lai đã dạy là trong kinh luật Phật dạy có kinh luật
đại thừa. Các kinh luật Phật dạy khác cũng có chánh pháp đại thừa ít nhiều
trong đó. Chánh pháp đại thừa là chánh kiến: kiến giải về Phật tánh, là chánh
tánh: thực hành đức tánh của Phật tánh, và là chánh pháp thân: thành tựu Phật
tánh (thành tựu pháp thân: thực hiện bản thể đầy đủ đức tánh). Ba điều này bao
gồm tất cả nội dung về lý, hạnh và quả của đại thừa. So với sách vở của tiểu
thừa, ngoại đạo, và thế tục, thì đại thừa như vậy quí như thất bảo, nhưng thông
đạt đại thừa rồi, muốn biết những sách vở ấy để tiện việc hóa độ, thì lại là
việc khác. Sách vở phủ nhận Phật tánh, chính văn là tà kiến, chữ ấy ở đây có
nghĩa là những kiến thức phủ nhận Phật tánh, không có căn bản Phật tánh ấy. Tà
kiến như vậy bao gồm cả nhị thừa, ngoại đạo và thế tục. Nhưng nhị thừa ở đây,
là các bộ a tỳ đàm, nói như vậy là chỉ nói thời kỳ bộ phái, không nói thời kỳ
nguyên thỉ, lại càng không nói về giới luật. Do vậy mà người xuất gia thọ Bồ
tát giới càng phải lãnh thọ, học hỏi và tuân giữ cho nghiêm về Tỳ kheo giới.
Còn ngoại đạo ở đây là các chủ thuyết phức tạp và hỗn tạp của hết thảy học phái
cùng tôn giáo khác. Thế tục là những thi văn truyện ký của thế tục, nhưng có
người chú giải ký là toán học, bao gồm cả toán pháp, lý số và thiên văn, có
người còn dẫn luận Du dà mà chứng minh cho chú giải ấy.

Số 25: Không
Được Lạm Dụng Gây Rối

Phật tử nếu,
khi Như Lai nhập niết bàn rồi, làm chủ sự thuyết pháp, làm chủ sự hành đạo, làm
chủ nơi tăng phường, làm chủ sự giáo hóa, làm chủ sự tọa thiền, làm chủ sự đi
lại, thì phải phát sinh tâm từ bi, khéo hòa giải mọi sự mâu thuẫn, khéo hộ vệ
vật của Tam bảo, đừng sử dụng vô độ như là của riêng. Nếu trái lại, làm cho
Tăng chúng rối loạn vì sự tranh chấp, mặc sức sử dụng của Tam bảo, thì phạm tội
khinh cấu.

Các chức vị làm
chủ trong giới văn này, tùy qui chế và định nghĩa mà xưa nay gọi bằng những tên
hoặc đồng hoặc khác, như làm chủ sự thuyết pháp gọi là pháp sư, cho đến làm chủ
sự đi lại gọi là tri khách. Nhưng làm pháp sư hay làm trú trì, bất cứ chức vị
gì mà nắm trọn phần hay nắm một phần quyền hành trong Tăng chúng, thì phần tự
lợi không được lạm dụng, phần lợi tha phải khéo điều giải mâu thuẫn. Nếu lạm
dụng và gây rối thì chính mình là tên giặc phá hoại Tăng chúng.

Số 26: Không
Được Không Đãi Khách Tăng

Phật tử nếu đã
ở trước trong tăng phường, sau thấy các vị Tỳ kheo hay Tỳ kheo Bồ tát, đến nơi
tăng phường, đến nơi nhà cửa, thành thị hay thôn ấp của mình, đến nơi nhà của
quốc vương thiết lập, đến nơi chỗ đang kiết hạ an cư, hay nơi chỗ đang thiết
lập đại hội cầu phước, thì mình là chư tăng ở trước, phải đón rước, tiễn đưa,
và hiến cúng ẩm thực; phòng ở, đồ nằm, giường giây hay giường cây, mọi sự đều
cung cấp. Nếu không có sẵn, thì dẫu phải bán mình, bán cả con cái, cũng gắng mà
cung phụng những thứ các vị ấy cần dùng. Rồi nếu có thí chủ đến thỉnh chư tăng,
thì các vị khách tăng ấy cũng có đồng phần, nên vị chủ tăng phường phải y theo
thứ tự mà mời các vị khách tăng ấy thọ thỉnh. Nếu chư tăng ở trước chỉ thọ
thỉnh riêng, không mời các vị khách tăng, thì vị chủ tăng phường tội lỗi vô
lượng, không khác gì loài vật, không phải sa môn, không phải dòng giống họ
Thích. Nếu cố ý làm như vậy thì phạm tội khinh cấu.

Giới này cốt
nói cho người xuất gia thọ Bồ tát giới, nhất là các vị tri sự hay trú trì mà
trong giới văn gọi là vị chủ tăng xá. Nhưng trong chi tiết lại có vài chỗ nói
chung hoặc nói riêng cho cả người tại gia thọ Bồ tát giới. Nhà cửa, thành thị
hay thôn ấp của mình là nói chung cho cả xuất gia tại gia mà nói cho tại gia
nhiều hơn. Nhà của quốc vương thiết lập là thời xưa ở Ấn, vua chúa hay làm
những nhà cửa nghỉ chân cho tu sĩ, du khách. Phòng ở, đồ nằm, giường cây hay
giường giây, toàn là nói về đồ nằm, nhưng sự hiến cúng thường có 4, là đồ ăn,
đồ mặc, đồ nằm và dược phẩm. Bán mình, bán cả con cái, có bản chép thêm cắt
thịt thân mình mà bán, nhưng nhiều bản không có, và không có thì đúng hơn. Câu
này nói riêng cho người tại gia thọ Bồ tát giới, và đó là nói cái tình đãi sư
tăng và đồng đạo cực kỳ chí thiết, nên nói như vậy có nghĩa giả sử nhiều hơn.
Tuy nhiên, cách nói ấy cũng nên hiểu. Nói bán mình và bán con như kiểu đi ở thì
xưa và nay hay có. Nói bán mình và bán con là bán sức lao động chân tay và trí
thức thì ở đâu và thời nào cũng có và có dưới nhiều hình thức. Nhưng nói bán
thịt mình, nếu thật giới này có nói, thì chỉ là giả sử, trừ ra bán thịt có
nghĩa như bán mình. Y theo thứ tự mà mời các vị khách tăng ấy thọ thỉnh, cách
thức này quan trọng, sẽ được giải thích trong giới 28 sau đây. Nếu khách tăng
bị kỳ thị, không được tiếp đãi chu tất, không được lợi hòa đồng quân đúng luật,
thì sự kỳ thị ấy bị Phật kết án gần như chưa từng thấy.

Số 27: Không
Được Thọ Thỉnh Riêng Biệt

Phật tử thì
trường hợp nào cũng không được thọ thỉnh riêng biệt, thu đồ hiến cúng về cả nơi
mình. Đồ hiến cúng là thuộc về chư tăng mười phương. Nếu thọ thỉnh riêng biệt
thì ấy là lấy vật của chư tăng mười phương thu về nơi mình; lại xâm phạm đến
vật của Phật đà, thánh giả, đại sư, chư tăng, cha mẹ và bịnh nhân trong tám
ruộng phước, vì lẽ mình chỉ dùng cho mình mà thôi, nên phạm tội khinh cấu.

Đồ hiến cúng là
thuộc về chư tăng mười phương, chư tăng mười phương là các vị Tỳ kheo và Tỳ
kheo thọ Bồ tát giới trong mọi phương hướng, bất cứ ở đâu. Đồ hiến cúng, theo
luật, là của chung chư tăng như vậy. Nói nôm na, theo luật, không có chùa riêng
và đồ riêng của chư tăng ở trước trong mỗi chùa, mà tất cả chùa chiền, và đồ
vật được hiến cúng đã lâu hay mới có, trong đó có sự trai tăng, đều là của chư
tăng 10 phương mà chư tăng ở trước chỉ là một bộ phận, một số đại diện. Tám
ruộng phước là Phật đà, thánh giả (Bồ tát, Duyên giác, La hán), đại sư Hòa
thượng (vị truyền giới), đại sư Xà lê (vị dạy cách thọ giới), chư tăng, cha, mẹ
và bịnh nhân; 8 bậc và người này là những đám ruộng tốt mọc lên và nuôi lớn phước
đức cho người, nên gọi là 8 ruộng phước. Đồ hiến cúng, theo luật, cũng là của
chung 8 ruộng phước như vậy. Nếu không thọ thỉnh theo thứ tự như giới 28 sau
đây nói, mà thọ thỉnh riêng biệt, lại sử dụng một mình, thì thế là chiếm đoạt 2
lớp: chiếm đoạt của chư tăng 10 phương và của 8 ruộng phước. Thọ thỉnh riêng
biệt, nói nôm na, là nhận lời mời trai tăng riêng, nhận đồ hiến cúng riêng, chứ
không lợi hòa đồng quân cho chư tăng, nhất là cho khách tăng. Thu đồ hiến cúng
về nơi mình, mình chỉ dùng riêng cho mình, những chữ mình trong 2 câu này chỉ
cho vị trú trì hay tri sự, lại chỉ cho chư tăng ở trước trong mỗi ngôi chùa.
Nếu người thỉnh tăng mà thỉnh riêng, nếu tăng thọ thỉnh mà thọ riêng, thì không
được gọi là thỉnh tăng hiến cúng và không được cái phước ấy. Hãy coi kỹ giới 28
dưới đây.

Số 28: Không
Được Thỉnh Tăng Riêng Biệt

Phật tử thì dầu
xuất gia thọ Bồ tát giới, dầu tại gia thọ Bồ tát giới, hay vị trí thí chủ nào,
khi muốn thỉnh chư tăng để hiến cúng cầu nguyện, cũng phải đến tăng phường, hỏi
vị tri sự mà bạch rằng muốn theo thứ tự thỉnh chư tăng để hiến cúng cầu nguyện.
Như vậy là thỉnh được Hiền thánh tăng mười phương. Nếu thỉnh riêng biệt như thế
nhân, thì thỉnh năm trăm vị tăng La hán và Bồ tát, cũng không bằng thỉnh một vị
tăng phàm phu trong thứ tự của chư tăng. Thỉnh riêng là nề nếp của ngoại đạo,
bảy đức Phật không có qui chế thỉnh riêng. Sự ấy không thuận với đạo hiếu. Nếu
cố ý thỉnh riêng thì phạm tội khinh cấu.

Thỉnh tăng
riêng biệt, nói nôm na là mời các Thầy ăn riêng, cho riêng; ý riêng thích ai
thì mời thì cho người ấy. Như vậy không được gọi là thỉnh tăng và không có cái
phước thỉnh tăng. Do đó, giới 27 trên đã cấm tăng thọ thỉnh riêng biệt, giới 28
này lại cấm người thỉnh tăng riêng biệt, mà thỉnh và thọ thỉnh đều phải theo
thứ tự của chư tăng. Thỉnh và thọ thỉnh theo thứ tự của chư tăng là thế này.
Chư tăng cùng ở 1 trú xứ, vốn phải phân thứ tự theo năm thọ Tỳ kheo giới mà
giới 38 sẽ nói. Có thể phân thứ tự ấy bằng 1 bảng danh sách. Và thứ tự phân
theo năm thọ giới như vậy gọi là thứ tự của chư tăng. Các vị khách tăng cũng
vậy, ngay khi mới đến, sẽ ở lại mau hay lâu, hay vô hạn định, vị trú trì hay
tri sự phải hỏi năm thọ Tỳ kheo giới của các vị ấy mà đưa vào thứ tự của chư
tăng trong trú xứ. Rồi ai muốn thỉnh thì hãy đến trú xứ ấy mà bạch với vị trú
trì hay tri sự, rằng xin thỉnh tăng theo thứ tự, lại phải bạch rõ thỉnh cúng
được mấy vị. Nếu người thỉnh không biết cách thỉnh tăng theo thứ tự thì vị trú
trì hay tri sự phải hỏi và phải chỉ cho họ. Đến lượt chư tăng thọ thỉnh theo
thứ tự là vị trú trì hay tri sự bạch chư tăng rõ ý nguyện của người thỉnh, và
chư tăng cùng thọ thỉnh theo ý nguyện ấy. Vị trú trì hay tri sự lại coi cái số
mà người thỉnh có thể cúng, nếu đủ cả chư tăng thì bạch chư tăng đi dự cả, nếu
không đủ thì vị trú trì hay tri sự theo thứ tự của chư tăng mà cử đi. Cử số này
cho lần này rồi cử đến số khác cho lần khác, khi chư tăng ai cũng đi rồi thì
bắt đầu trở lại mà cử. Như vậy, không kể thỉnh và thọ thỉnh là bao nhiêu vị, mà
ý nguyện người thỉnh là thỉnh Hiền thánh tăng mười phương, còn tăng thọ thỉnh
thì một hay mấy vị, và là phàm phu tăng đi nữa, cũng là thay mặt Hiền thánh
tăng mười phương mà thọ thỉnh. Do đó mà người thỉnh dầu chỉ thỉnh cúng được một
vị, và là một vị phàm phu tăng mà thôi, cũng vẫn gọi là thỉnh tăng, và vẫn được
cái phước thỉnh tăng ấy. Nếu người thỉnh tăng cũng như tăng thọ thỉnh mà không
theo sự thỉnh và thọ thỉnh thứ tự, lại thỉnh và thọ thỉnh riêng biệt, thì đó là
ngoại đạo, không phải qui chế của Phật, và người thỉnh dầu thỉnh hàng trăm vị,
và toàn là thánh tăng cả, cũng vẫn không được gọi là thỉnh tăng, và không có
cái phước của sự thỉnh tăng. Tuy nhiên, trên đây là nói thỉnh và thọ thỉnh
trong sự hiến cúng cầu nguyện, ngoài sự đó thì không phải là điều mà giới này
nói đến.

Câu phải đến
tăng phường, hỏi vị tri sự mà bạch rằng muốn theo thứ tự thỉnh chư tăng để hiến
cúng cầu nguyện, như vậy là thỉnh được Hiền thánh tăng mười phương, có bản chép
thêm mấy chữ mà theo đó thì phải chuyển văn nhiều hơn một chút mới dịch rõ
được: Phải đến tăng phường, hỏi vị tri sự mà bạch rằng muốn thỉnh chư tăng để
hiến cúng cầu nguyện; vị tri sự trả lời hãy thỉnh theo thứ tự. Người ấy y lời
mà thỉnh theo thứ tự. Như vậy là thỉnh được Hiền thánh tăng mười phương. Cách
chép này kém, nhưng rõ hơn được chút nữa cho giới này, lại làm cho giới này dạy
được cả người thí chủ và vị tri sự.

Số 29: Không
Được Sống Bằng Tà Mạng

Phật tử nếu vì
độc ác và vụ lợi mà buôn bán dâm nam dâm nữ, tự tay làm đồ ăn, tự xay tự giã,
coi tướng nam nữ, đoán mộng tốt xấu, đoán thai trai gái, làm các chú thuật, xảo
thuật, luyện tập chim săn thú săn như luyện chim ưng, pha chế thuốc độc bằng
trăm thứ ngàn thứ độc hợp lại, độc rắn, độc vàng bạc sống, độc sâu cổ, không
còn gì là từ bi, hiếu thuận. Nếu cố ý làm thì phạm tội khinh cấu.

Tà mạng, là
sống bằng những cách sống thiếu uy nghi, thiếu tư cách, thiếu từ tâm. Người
xuất gia thì “hoằng pháp thị gia vụ, lợi sinh vi sự nghiệp” nên phải
sống bằng sự giúp đỡ của tín đồ, còn người tại gia thì “như lý cầu
tài” kiếm của một cách hợp lý mà sống, ngoài ra đều là tà mạng cả. Tự tay
làm đồ ăn, tự xay tự giã là nói sự thiếu uy nghi của vị Tỳ kheo. Độc sâu cổ là
bắt cả trăm thứ sâu bỏ vào 1 cái hộp cho chúng ăn nhau, con nào còn sống gọi là
sâu cổ. Đem phân sâu cổ ấy tán ra mà đầu độc thì phát điên cuồng hay bị cổ trướng.
Lấy phân cả trăm thứ sâu nuôi chung mà đầu độc, cũng gọi là độc sâu cổ.

Số 30: Không
Được Bất Kính Hảo Thời

Phật tử nếu vì
tâm lý bất lương, chính mình phỉ báng Tam bảo bằng cách tỏ ra thiết cốt với Tam
bảo, nhưng, mở miệng ra là nói về không mà việc làm thì toàn ở trong có: kinh
lý cho thế nhân, vì thế nhân mà mai mối nam nữ, kết hợp sắc dục, tạo ra đủ thứ
hệ lụy; sáu ngày chay trong mỗi tháng, hay ba tháng chay trong mỗi năm, cũng
sát sinh, trộm cướp, phá trai, phạm giới, thì phạm tội khinh cấu.

Hảo thời là
những thì gian quí báu, cần phải da tăng sự cẩn trọng, như những ngày lục trai
hàng tháng (8, 14, 15, 23, 29 và 30) và ba tháng trường trai hàng năm (giêng,
năm và chín), hay các ngày kỷ niệm Phật đà, Bồ tát. Những thì gian quí báu như
vậy mà phá giới phạm trai, thì đã phạm những tội phá giới phạm trai mà còn phạm
giới này nữa. Giới này răn sự xảo trá đối với Tam bảo, răn sự nói và làm nghịch
nhau, sự kinh lý cho thế nhân, và như vậy là răn tà nghiệp, răn thêm tà mạng,
nhất là răn cấm đích thân phỉ báng Tam bảo bằng những sự ấy, nên các bản chú
thích đặt tên khác nhau theo những sự răn như vậy. Kinh lý cho thế nhân, ngoài
sự mai mối nam nữ còn có lắm việc, như kinh tài, môi giới chính trị…

Mười giới pháp
nhẹ như vậy, các người phải học, phải cung kính phụng trì, như trong phẩm Thiết
chế giới luật Như Lai đã giải thích đầy đủ.

Kết thúc 10
giới nhẹ thứ ba.

Số 31: Không
Được Không Cứu Không Chuộc

Phật tử nếu,
sau khi Như Lai nhập niết bàn, trong thời kỳ dữ dội, thấy ngoại đạo và những kẻ
tàn ác, những kẻ đạo tặc, chiếm đoạt và đem bán hình tượng Phật đà, hình tượng
Bồ tát, những hình tượng mà mình tôn thờ như cha mẹ, bán kinh bán luật, bán các
vị Tỳ kheo, Tỳ kheo ni, bán Bồ tát mới phát Bồ đề tâm, cho quan lại sai sử hay
cho kẻ khác làm nô bộc tỳ thiếp Nếu là Bồ tát thì thấy những sự tình ấy phải
phát sinh tâm từ bi, tìm mọi phương cách mà cứu hộ, đi khắp nơi khuyến hóa mọi
người để kiếm tiền của mà chuộc hình tượng của Phật đà và Bồ tát, chuộc các vị
Tỳ kheo, Tỳ kheo ni và Bồ tát mới phát tâm, chuộc kinh chuộc luật. Nếu không
chuộc như vậy thì phạm tội khinh cấu.

Giới văn này
nói đã quá rõ về tình trạng đau buồn của đạo pháp, đã xảy ra và chắc chắn còn
xảy ra. Bổn phận của người thọ Bồ tát giới là phải duy trì ngôi Trú trì tam
bảo, nên tự mình vô lực thì phải cực lực khuyến hóa mọi người, cùng nhau cứu
chuộc về cho đạo pháp những vật và những người đã bị bức đoạt một cách bất
lương và bẩn thỉu. Bán các vị Tỳ kheo, Tỳ kheo ni và Bồ tát mới phát tâm, cho
quan lại sai sử hay cho kẻ khác làm nô bộc tỳ thiếp, câu này ngày xưa có thể là
nghĩa đen cả, nhưng ngày nay thì sự thể biến ảo vô lường, ý nghĩa đen đúa hơn
mà danh từ lại rất bóng nhoáng, và chẳng phải chỉ bán Phật tử, lại cũng chẳng
phải chỉ bán cho kẻ khác làm lao công mà thôi. Hình tượng Phật đà, hình tượng
Bồ tát, những hình tượng mà mình tôn thờ như cha mẹ, Vạn 60/57A giải thích là
hình tượng của Phật đà, của Bồ tát và của cha mẹ, nhưng xét ra không đúng với
câu kết của giới này. Tuy nhiên, nói như vậy không phải bảo Phật tử đừng quan
tâm đến cha mẹ, thân nhân và ân nhân.

Số 32: Không
Được Tổn Hại Chúng Sinh

Phật tử thì
không được cất chứa buôn bán dao gậy cung tên, buôn bán bình thường mà dùng
dụng cụ cân lường nhẹ và nhỏ, dựa vào uy thế của quan quyền mà chiếm đoạt tài
vật của người, giam cầm và phá hoại sự thành công của người bằng tâm địa độc
hại, nuôi lớn những loài mèo chồn heo chó. Nếu cố ý làm những việc như vậy thì
phạm tội khinh cấu.

Tổn hại chúng
sinh bằng cách với người thì buôn bán bất lương, ỷ thế cướp của, giam cầm và
phá hoại sự thành công; với vật thì nuôi để ăn để bán, nuôi những vật săn bắt
tàn hại vật khác. Đến như buôn bán vũ khí thì khỏi nói.

Số 33: Không
Được Tà Dâm Làm Quấy

Phật tử thì
không được bằng tâm lý đen tối mà xem sự đấu sức nam nữ, của quân trận, của
tướng sĩ, của giặc cướp… Không được xem nghe ca vũ, không được cờ bạc, không
được bói toán, không được làm liên lạc cho đạo tặc. Những việc như vậy nhất
nhất không được làm. Nếu cố ý làm thì phạm tội khinh cấu.

Ngoại trừ đam
mê thanh sắc, cờ bạc, du hý, là các thứ mới răn ở đây, ở đây vẫn còn răn thêm
về tà mạng và tà nghiệp (bói toán và làm việc cho giặc).

Xem nghe ca vũ
là dịch tắt cho rõ và đủ hơn. Dịch sát là nghe thổi ốc, đánh trống, đánh mõ
sừng (chính văn là giác, có người nói thổi còi sừng), đàn cầm, đàn sắt, đàn tranh,
thổi sáo (có bản tiếp đây chép thêm thổi sanh), đàn không hầu, nam nữ ca hát,
ngâm vịnh (chính văn là kiếu, có sự giải thích đó là huân, một nhạc khí bằng
đất, hay đi đôi với trì, một nhạc khí khác bằng tre), và mọi thứ tiếng diễn tấu
các nhạc khí khác.

Cờ bạc cũng là
dịch tắt cho rõ và đủ. Dịch sát là đánh sư bồ (cờ ngũ mộc), cờ vây, cờ tướng
(ba la tắc hý), cờ đạn (vật tròn chọi vào lỗ hay chọi vào nhau), lục bác, phách
cúc (hay cầu, là đánh bóng, đá bóng), ném đá, gieo hồ, và khiên đạo bát đạo
hành thành (còn gọi là bát đạo hành thành, chỉ có ở Ấn).

Bói toán, chính
văn là bốc thệ (bốc: bói bằng mai rùa, thệ: bói bằng cỏ thi), nhưng ở đây tôi
dùng chữ này để dịch tắt cho đủ và rõ về mọi sự bói toán. Dịch sát là móng kính
(luyện thuốc bôi vào móng tay hay ngón tay cho bóng như kính, làm hiện lên điềm
tốt xấu, bôi trên kính trên vách cũng vậy, nên Tàu gọi là phép bói sáng ngời),
cỏ thi (như bói dịch), nhánh dương (bói bằng nhánh dương liễu), bát bồn (bát
phải viết trên chữ hữu là bạn, dưới chữ mãnh là đồ sành, bát bồn là bói nước
đựng trong chén bát), đầu lâu (lấy đầu lâu luyện cho linh rồi nghe mách thầm
bên tai về sự tốt xấu). Trong loại bói toán này, kinh Niết bàn còn cấm coi
tướng tay, chân, mặt, mắt.

Các loại ca vũ,
cờ bạc và bói toán trên đây, nếu dịch sát thì Ấn khác Tàu khác, xưa khác nay
khác, xưa nay ở nước ta với các nước lại càng khác hơn nữa, nên dịch sát và cắt
nghĩa chỉ như nói chuyện đồ cổ của một địa phương, chỉ làm cho khó hiểu, và
loảng đi về ca vũ, cờ bạc và bói toán hiện hành tại mỗi xứ mà chủ ý giới này
răn cấm.

Số 34: Không
Được Rời Bồ đề Tâm

Phật tử thì
phải nghiêm trì giới pháp, bằng cách trong mọi cử động đi đứng nằm ngồi và ngày
đêm sáu buổi đều phải đọc tụng giới pháp ấy, và giữ với lòng bền chắc như ngọc
kim cương, giữ như giữ chiếc phao nổi khi bơi qua biển cả, giữ với quyết chí
của vị Tỳ kheo bị buộc bằng cỏ, vĩnh viễn phát sinh nơi mình đức tin cao đẹp
của đại thừa, là tự biết chắc mình là Phật sẽ thành như chư Phật là Phật đã
thành, tâm Bồ đề không một thoáng nào rời khỏi tâm trí. Như vậy mà nếu nổi lên
một ý niệm của tâm lý nhị thừa hay ngoại đạo thì phạm tội khinh cấu.

Không rời Bồ đề
tâm là thể hiện thường xuyên đức tin đại thừa và hành trì thường xuyên giới
pháp đại thừa. Nếu tâm lý có ý niệm tự lợi hay nghi hoặc xen vào là rời Bồ đề
tâm, là tiểu thừa và ngoại đạo. Bằng cách mọi cử động đi đứng nằm ngồi, và ngày
đêm sáu buổi, đều phải đọc tụng giới pháp, đọc tụng ở đây không phải là bố tát
tụng giới, mà là nói tắt về 5 pháp hạnh đối với Bồ tát giới: thọ trì, độc tụng,
chánh ức niệm, giải nghĩa thú, như thuyết hành (hoặc thọ trì, độc, tụng, giải
thuyết, sao chép). Vị Tỳ kheo bị buộc bằng cỏ, sự tích nằm trong Đại trang
nghiêm kinh luận, nói vị Tỳ kheo vì tuân lời Phật dạy không được bứt cỏ, nên bị
giặc trói bằng cỏ mà vẫn cố chịu chứ không chịu làm trái lời Phật.

Số 35: Không
Được Không Phát Đại Nguyện

Phật tử thì
phải thường phát khởi mọi lời nguyện, như nguyện hiếu thuận cha mẹ, đại sư, chư
tăng, Tam bảo; nguyện gặp được vị pháp sư tuyệt hảo và các vị thiện tri thức
đồng một sở học, để luôn luôn dạy cho mình kinh luật đại thừa và các Bồ tát vị
là mười phát thú, mười trưởng dưỡng, mười kim cang và mười địa, làm cho mình lý
giải và thực hành chính xác; nguyện kiên trì giới pháp của Phật, dầu phải mất
tánh mạng đi nữa, một thoáng cũng không để rơi mất khỏi tâm trí cái niệm kiên
trì ấy. Nếu là Bồ tát mà không phát khởi mọi lời nguyện như vậy thì phạm tội
khinh cấu.

Mọi lời nguyện
ở đây là nguyện được hiếu thuận với cha mẹ và Tam bảo, nguyện được thầy bạn
tuyệt hảo để học và hành Bồ tát giới và Bồ tát vị, và căn bản là nguyện được
cái chí kiên trì giới pháp của Phật. Tóm tắt thì như vậy, kê ra thì có 10 lời
nguyện như sau: nguyện hiếu thuận với cha mẹ, đại sư, chư tăng và Tam bảo,
nguyện được thầy tuyệt hảo, nguyện được bạn đồng sở học, nguyện được chỉ dạy
cho kinh luật đại thừa là Bồ tát giới Phạm võng, nguyện được hiểu thập trú,
nguyện được hiểu thập hạnh, nguyện được hiểu thập hướng, nguyện được hiểu thập
địa, nguyện được thực hành chính xác, nguyện kiên trì giới pháp.

Số 36: Không
Được Không Phát Đại Thệ

Phật tử thì
phát khởi mười lời nguyện rộng lớn rồi, để kiên trì giới pháp của Phật, lại có
những lời thề như sau. Thà đem thân này gieo xuống hố lửa, núi dao, quyết không
phá hủy giới pháp của tam thế chư Phật bằng cách làm sự bất tịnh với bất cứ nữ
nhân nào. Lại thề rằng thà bị lưới sắt nóng ngàn lớp quấn lấy thân thể, quyết
không đem cái thân phá giới mà mặc y phục của tín đồ hiến cúng; thề rằng thà
miệng phải nuốt viên sắt nóng hay dòng lửa dữ đến cả trăm ngàn đời, quyết không
đem cái miệng phá giới mà ăn thực phẩm của tín đồ hiến cúng; thề rằng thà thân
này phải nằm trong lưới sắt đỏ hay trên đất sắt nóng, quyết không đem cái thân
phá giới mà nằm ngồi giường ghế của tín đồ hiến cúng; thề rằng thà thân này một
đời vài đời chịu hàng trăm mũi giáo đâm vào, quyết không đem cái thân phá giới
mà dùng dược phẩm của tín đồ hiến cúng; thề rằng thà thân này gieo vào vạc sắt
nóng đến cả trăm ngàn đời, quyết không đem cái thân phá giới mà ở phòng ốc, nhà
cửa, vườn tược và đất đai của tín đồ hiến cúng. Lại thề rằng thà thân này bị
chùy sắt giáng đập từ đầu đến chân nát như bụi nhỏ, quyết không đem cái thân
phá giới mà nhận sự cung kính lễ bái của tín đồ. Lại thề rằng thà bị cả trăm cả
ngàn khí cụ bằng sắt nóng móc mất đôi mắt đi, quyết không đem đôi mắt ấy với
tâm phá giới mà nhìn vào sắc đẹp; thề rằng thà một đời hai đời bị cả trăm cả
ngàn dùi sắt đâm vào hai tai, quyết không đem hai tai ấy với tâm phá giới mà
nghe đến tiếng hay; thề rằng thà bị cả trăm cả ngàn dao bén cắt mất mũi đi,
quyết không đem cái mũi ấy với tâm phá giới mà ngửi đến hơi thơm; thề rằng thà
cái lưỡi bị cả trăm cả ngàn dao bén cắt đứt, quyết không đem cái lưỡi ấy với
tâm phá giới mà nếm vào mùi ngon; thề rằng thà thân này bị chặt bị xả bởi búa
sắc, quyết không đem cái thân ấy với tâm phá giới mà chạm vào chỗ ưa thích. Lại
phát khởi lời thề như sau, thề làm cho hết thảy chúng sinh đều thành Phật đà.
Nếu là Bồ tát mà không phát khởi những lời thề như vậy thì phạm tội khinh cấu.

Để hoàn thành
10 lời nguyện mà quan trọng là nguyện kiên trì giới pháp của Phật, phải có
những lời thề như sau. Thứ nhất, thề không làm sự bất tịnh; giới này lấy nam
làm điển hình mà nói đến nên đối tượng là nữ, như vậy nữ thì đối tượng là nam,
và chứng tỏ sinh lý làm cho phá giới hơn cả. Thứ hai, thề nếu phá giới thì
không nhận đồ mặc, đồ ăn, đồ nằm, dược phẩm và chỗ ở, chứng tỏ nhu cầu hay làm
cho phá giới. Thứ ba, thề nếu phá giới thì không nhận sự tôn kính lễ bái, chứng
tỏ sự không biết hổ thẹn hay làm cho phá giới. Thứ tư, thề 5 căn không tiếp xúc
5 cảnh bằng tâm phá giới, chứng tỏ giác quan hay làm cho phá giới. Thứ năm, thề
làm cho chúng sinh được làm Phật cả, lời thề này là tổng quát và căn bản, chứng
tỏ thệ nguyện lớn lao thì khó mà có sự phá giới. Mười lời nguyện rộng lớn, ai
cũng nói là 10 lời nguyện nói trong giới nhẹ 35 ở trên, nhưng có người dẫn kinh
Phát Bồ đề tâm mà đưa ra pháp số khác, và không ai đồng ý (Vạn 60/96A và 231A).
Dòng lửa dữ, chính văn là đại lưu mãnh hỏa, là nhỏ thì như nước đồng sôi mà rót
ra, lớn thì như thác lửa tuôn ra khi hỏa diệm sơn phun lửa.

Số 37: Không
Được Mạo Hiểm Tai Nạn

Phật tử thì
thường mỗi năm phải có hai kỳ thực hành đầu đà, mùa đông mùa hạ phải tọa thiền
an cư. Thực hành đầu đà thì thường dùng nhánh dương để làm tăm, đậu để rửa, ba
pháp y, bình, bát, tọa cụ, tích trượng, lư hương, đãy lọc nước, khăn tay, con
dao, đồ lấy lửa, nhíp, giường giây, kinh luật Bồ tát giới và tượng Phật Bồ tát.
Là Bồ tát thì khi thực hành đầu đà và khi đi du hóa, dầu đi lại cả trăm dặm
ngàn dặm đi nữa, mười tám vật ấy vẫn thường mang theo mình. Hai kỳ đầu đà là từ
rằm tháng giêng đến rằm tháng ba, từ rằm tháng tám đến rằm tháng mười, trong
hai kỳ ấy, mười tám vật cũng thường mang theo mình như hai cái cánh với con
chim. Bố tát tụng giới thì các vị Bồ tát mới học đã phải nửa tháng nửa tháng bố
tát, tụng mười giới nặng và bốn mươi tám giới nhẹ; khi tụng thì đối trước tượng
Phật Bồ tát mà tụng; một người bố tát thì một người tụng, mà hai ba cho đến
hàng trăm hàng ngàn người cũng chỉ một người tụng; người tụng ngồi cao, người
nghe ngồi thấp, ai cũng mang pháp y chín điều bảy điều hay năm điều. Kiết hạ an
cư thì nhất nhất phải làm cho đúng phép. Khi thực hành đầu đà thì đừng đến chỗ
tai nạn; chỗ nguy hiểm, chỗ quốc chúa tàn bạo, chỗ đất quá cao thấp, chỗ cây cỏ
rậm rạp, chỗ cọp beo sư tử, chỗ hay bị nạn nước lửa gió, chỗ có đạo tặc, chỗ
đường sá đầy rắn độc, những chỗ tai nạn như vậy đều không được đến đó. Thực
hành đầu đà, cho đến kiết hạ an cư, đều không được đến ở những chỗ tai nạn như
vậy. Nếu cố ý đến thì phạm tội khinh cấu.

Trừ ra sự du
hóa phải tìm hết cách mà thâm nhập quần chúng, với sự đề phòng càng cẩn thận
càng tốt; lại trừ ra sự bố tát tụng giới chỉ cần thì gian ngắn và luật đã dạy
cách ứng phó; còn 2 sự này không được đến ở những chỗ tai nạn: đầu đà và an cư.
Giới văn dạy các hạnh du hóa, đầu đà, bố tát, an cư, nhưng đầu đà và bố tát
được nói đến nhiều hơn.

Về đầu đà (đập
rủ sự tham lam về ăn, mặc, ở) có 12 hạnh và 18 vật. Mười hai hạnh như sau, kê
theo Đại bát nhã mà Vạn 60/231B và 438B trích dẫn và tôi xếp lại thứ lớp: ăn có
5 hạnh, là thường khất thực chứ không thọ thỉnh, khất thực theo thứ tự không
lựa chọn giàu nghèo quen lạ hay cùng đạo khác đạo, mỗi ngày ăn 1 bữa và ngồi ăn
1 lần, ăn chừng mực là đáng ăn 3 phần mới no thì ăn 2 phần thôi, và sau đứng
bóng thì nước vắt trái cây cũng không dùng; mặc có 2 hạnh, là mặc 3 pháp y thứ
vải thô mà chắp vá, và chỉ mặc 3 pháp y mà thôi; ở có 5 hạnh, là ở chỗ thanh
vắng mà cách làng xóm bò rống lớn mới nghe, chỗ tha ma để dễ quán bất tịnh và
sự chết, chỗ dưới gốc cây chứ không che cất chòi thất, chỗ đất trống để đêm
trăng thanh dễ nhập Không tam muội, và thường ngồi mà ngồi ngay thẳng chứ không
nằm. Du dà luận nói sự tham lam về ăn mặc ở không thuận lợi cho phạm hạnh; như
lông không đập thì không thể làm thảm, đầu đà đập rủ sự tham lam ấy để thành
tựu phạm hạnh. Trí độ luận nói, Phật pháp chỉ lấy tuệ giác làm căn bản, không
lấy khổ hạnh làm ưu tiên, nhưng 12 hạnh đầu đà giúp cho tuệ giác nên Phật
thường ca tụng. Còn 18 vật của hạnh đầu đà thì cũng là của hạnh du hóa, và
chính văn kê đã rõ. Tựu trung, bát là nói về sự ăn, 3 pháp y là nói về sự mặc,
và tọa cụ là liên quan sự ở. Ngoài ra, nhánh dương để làm tăm mà xỉa răng và
nhấm, nay là tăm và đồ đánh răng; đậu để rửa vốn dùng các thứ đậu và hạt, hoặc
nước tro, bồ kết, bồ hòn, nay là xà phòng; tích trượng phòng rắn và thú dữ, lại
để báo hiệu trong khi đi khất thực; đồ lấy lửa là dùng cây, đá, thủy tinh mà
lấy lửa, nay là diêm, quẹt; giường giây là lòng giường đan mây, đan giây, là
võng; nhíp để nhổ gai vì đi chân trần.

Về du hóa, càng
đi xa càng phải mang theo 18 vật như đầu đà. Về an cư, nói nhất nhất phải làm
cho đúng phép là đúng như trong Luật đã qui định. Về bố tát, nói ai cũng mang
pháp y 9 điều 7 điều hay 5 điều là nói cho người xuất gia thọ Bồ tát giới. Nói
Bồ tát mới học là nói ngay các vị này đã phải tụng giới, không phải nói chỉ các
vị này mới phải tụng giới còn các vị trên nữa thì khỏi. Trong sự bố tát tụng
giới, điều quan trọng là phải ngồi theo thứ tự mà giới 38 sau đây sẽ nói; còn
người tụng giới thì cũng theo thứ tự ấy mà chọn người có khả năng nhất trong
chúng cao nhất của các chúng đồng bố tát. Không có cái phép trong chúng cao mà
không có người có khả năng tụng giới đến nỗi phải chọn người trong chúng dưới;
nói cách khác, bất cứ ai thọ Bồ tát giới rồi, không có cái phép không thể tụng
giới ấy: đoạn 2 mục 3 của tiết 1 Phật đã qui định như vậy.

Thực hành đầu
đà cho đến kiết hạ an cư đều không được đến ở những chỗ tai nạn, “cho
đến” là nói lược về du hóa và bố tát. Du hóa thì cần thâm nhập mọi nơi, bố
tát thì chỉ cần thì gian ngắn, nên có thể không cần tránh những chỗ tai nạn;
nhưng chỉ có thể, không phải hoàn toàn không cần. Còn đầu đà và an cư thì phải
tránh. Trong những chỗ tai nạn phải tránh, chỗ nguy hiểm, chính văn là ác quốc
giới: nước dữ, có bản chép quốc nạn: tai nạn cả nước, như vậy cũng có nghĩa là
chỗ đang bị tai nạn như chiến tranh, khủng hoảng…, nhưng Vạn 60/440A nói ác
quốc giới là chỗ mà người và cảnh đều không hiền, vậy thì chỗ nguy hiểm còn là
nơi nhân tâm hung dữ. Nghĩa này đủ và quan trọng hơn. Sự cấm mạo hiểm tai nạn
của giới này cho thấy đối với thân người, Phật pháp khinh là khinh như thế nào
mà quí là quí như thế nào.

Sau hết, bố tát
thì các vị Bồ tát mới học đã phải nửa tháng nửa tháng thường bố tát, tụng 10
giới nặng và 48 giới nhẹ; khi tụng thì đối trước tượng Phật Bồ tát mà tụng; một
người bố tát thì một người tụng…, có bản chép gọn hơn, theo đó thì phải dịch:
ngày bố tát, khi các vị Bồ tát mới học nửa tháng nửa tháng bố tát tụng 10 giới
nặng và 48 giới nhẹ, thì đối trước Phật Bồ tát, 1 người bố tát 1 người tụng…
Những chỗ tai nạn như vậy không được đến đó. Thực hành đầu đà cho đến kiết hạ
an cư đều không được đến ở những chỗ tai nạn như vậy. Nếu cố ý đến thì phạm tội
khinh cấu, có bản chép hơi khác, theo đó thì phải dịch: những chỗ tai nạn như
vậy đều không được đến đó. Vì đó là những chỗ tai nạn cho hạnh đầu đà. Kiết hạ
an cư mà những chỗ tai nạn ấy cũng không được đến, huống chi thực hành đầu đà.
Thấy chỗ tai nạn mà có ý đến thì phạm tội khinh cấu.

Số 38: Không
Được Ngồi Không Thứ Tự

Phật tử thì sự
ngồi phải có thứ tự đúng như chánh pháp, nghĩa là ai thọ giới trước thì ngồi
trước, ai thọ giới sau thì ngồi sau. Không kể già trẻ, Tỳ kheo Tỳ kheo ni, quí
nhân quốc vương vương tử, cho đến hoàng môn nô bộc tỳ thiếp, tất cả đều nên ai
thọ giới trước thì ngồi trước, ai thọ giới sau thì tuần tự mà ngồi. Đừng như
ngoại đạo ngu si, già cũng như trẻ không trước không sau, ngồi hỗn tạp như binh
nô. Trong chánh pháp của Như Lai, người trước ngồi trước, người sau ngồi sau.
Nếu là Bồ tát mà ai nấy không ngồi theo thứ tự đúng như chánh pháp, thì phạm
tội khinh cấu.

Không phải chỉ
một sự ngồi, mà mọi sự cư xử, bình thường cũng như nghi lễ, đều phải căn cứ thứ
tự. Thứ tự ấy có 2, tóm tắt theo Vạn 60/373B 376B, như sau.

Một là thứ tự
giữa các chúng. Các chúng có 9, chia ra 2 bộ. Khi 2 bộ ngồi riêng, thì bên tăng
bộ thứ tự như sau: Tỳ kheo đứng đầu, kế đến sa di, đến cận trú nam, đến cận sự
nam; bên ni bộ thứ tự như sau: Tỳ kheo ni đứng đầu, kế đến thức xoa, đến sa di
ni, đến cận trú nữ, đến cận sự nữ. Khi 2 bộ ngồi chung thì thứ tự như sau: hết
Tỳ kheo đến Tỳ kheo ni, hết Tỳ kheo ni đến thức xoa, hết thức xoa đến sa di,
hết sa di đến sa di ni, hết sa di ni đến cận trú nam, hết cận trú nam đến cận
trú nữ, hết cận trú nữ đến cận sự nam, hết cận sự nam đến cận sự nữ.

Hai là thứ tự
trong các chúng. Thứ tự này cũng có 2. Thứ nhất, 2 chúng Tỳ kheo và Tỳ kheo ni
phải lấy tuổi Tỳ kheo giới làm thứ tự, vì giới ấy là bản thể của Tăng bảo. Thọ
Bồ tát giới trước Tỳ kheo giới mấy năm cũng không kể, vì giới ấy không biến
thành Tỳ kheo giới; nhưng thọ Bồ tát giới sau Tỳ kheo giới thì Tỳ kheo giới
biến thành Bồ tát giới, nên tuổi Bồ tát giới bấy giờ được kể theo tuổi Tỳ kheo
giới. Thứ 2, 7 chúng còn lại thì y theo tuổi Bồ tát giới mà làm thứ tự (khi
tụng Bồ tát giới).

Riêng thứ tự
lấy theo tuổi Tỳ kheo giới thì gọi là “thứ tự của chư tăng” mà các
giới nhẹ 26, 27 và 28 đã nói.

Thứ tự như trên
đây là ý niệm bình đẳng có lý: ý niệm bình đẳng theo tư cách giới pháp. Nếu thứ
tự kể theo giai cấp và tuổi tác, nếu bình đẳng một cách hỗn tạp, thì đó là binh
nô: chỉ lấy sức mạnh mà giành phần.

Nếu là Bồ tát
mà ai nấy không ngồi theo thứ tự đúng như chánh pháp, có bản chép gọn hơn, theo
đó thì chỉ dịch: Nếu là Bồ tát mà không ngồi theo thứ tự…

Số 39: Không
Được Không Làm Lợi Lạc

Phật tử thì
thường khuyến hóa mọi người kiến thiết tăng phường, tạo lập núi rừng, ruộng
vườn, xây dựng tháp Phật, thiết lập những chỗ để mùa đông mùa hạ tọa thiền an
cư, nói tóm, tất cả những cơ sở hành đạo đều nên kiến thiết. Là Bồ tát thì lại
phải diễn giảng cho mọi người về kinh luật đại thừa. Nhưng lúc tật bịnh, quốc
nạn, giặc giã, những ngày mạng vong của cha mẹ, anh em, của đại sư hoà thượng
và đại sư xà lê thì từ ngày ấy cho đến ngày tam thất và chung thất, cũng nên
trì tụng và diễn giảng kinh luật đại thừa. Những lúc làm chay cầu phước, đi lại
làm ăn mà có thể bị lửa dữ thiêu đốt, nước lớn trôi chìm, gió bão thổi bạt
thuyền bè nguy khốn trong sông to biển cả đầy nạn la sát, thì trước đó cũng nên
đọc tụng giảng nói kinh luật đại thừa. Cho đến hết thảy khổ báo là ba ác, bảy
nghịch, tám nạn, gông cùm, xiềng xích, trói buộc, đa dâm, đa sân, đa si, đa
bịnh, đều nên giảng nói kinh luật đại thừa. Nếu vị Bồ tát mới học không làm như
vậy thì phạm tội khinh cấu.

Thường khuyến
hóa mọi người kiến thiết, nếu là tại gia thọ Bồ tát giới thì phải thêm: thường
tự mình và khuyến hóa… Ngoài việc tạo lập các cơ sở hành đạo, giới pháp này
đặc biệt khuyến khích tụng và giảng Bồ tát giới Phạm võng trong mọi trường hợp
cầu an, cầu siêu, cầu nguyện, cầu diệt khổ nhân, cầu trừ khổ báo. Như vậy Bồ
tát giới Phạm võng có thể bao gồm hết thảy công năng các kinh Dược sư, Phổ môn,
Di đà, Bát nhã. Tạo lập núi rừng, là tạo lập những khu vườn lớn, cây có nước
có, có đủ tăng xá. Từ ngày mạng vong cho đến ngày tam thất và chung thất, nói
như vậy không phải các ngày và các tuần khác không cần cầu siêu, mà chỉ nói
quan trọng nhất là ngày mới chết, ngày tam thất và ngày chung thất, chứ không
phải chỉ ngày chung thất mới quan trọng như ta thường làm. Gió bão, chính văn
là hắc phong (gió đen), là cuồng phong vùng tâm bão, vùng gió mưa mây nước tạo
thành bầu trời đen tối. Khổ báo 3 ác là 3 đường dữ địa ngục, ngạ quỉ, súc sinh;
nhưng có người thấy có bản chép 3 báo nên giải thích là khổ báo chịu trong đời
này (hiện báo) đời sau (sinh báo) hay những đời sau nữa (hậu báo). Khổ báo 7
nghịch là vô gián ngục.

Chín giới pháp
nhẹ như vậy các người phải học, phải cung kính phụng trì, như Như Lai sẽ nói rõ
trong phẩm Phạn đàn.

Kết thúc 9 giới
nhẹ thứ nhất.

Số 40: Không
Được Chọn Lựa Truyền Giới

Phật tử thì khi
cho người thọ Bồ tát giới không được chọn lựa. Hết thảy quốc vương vương tử, tể
tướng bách quan, Tỳ kheo Tỳ kheo ni, thiện nam tín nữ, dâm nam dâm nữ, phạn
thiên mười tám tầng trời cõi Sắc, thiên nhân sáu tầng trời cõi Dục, những kẻ vô
căn, hai căn, hoàng môn, nô bộc, tỳ thiếp, tất cả quỉ thần, ai cũng được thọ Bồ
tát giới cả. Phải dạy người thọ Bồ tát giới nhuộm pháp y bằng hoại sắc cho hợp
với chánh pháp. Hoại sắc là nhuộm tất cả pháp y và ngọa cụ bằng màu sắc phá hủy
các màu sắc chính là xanh vàng đỏ trắng đen tía. Mọi thứ y phục khác cũng nhuộm
hoại sắc như vậy. Nói tổng quát, tại bất cứ quốc độ nào, dân chúng ở đó ăn mặc
ra sao thì vị Tỳ kheo ăn mặc phải khác với lối ăn mặc ấy. Khi sắp thọ Bồ tát
giới, vị pháp sư Bồ tát phải xét hỏi người ấy, rằng thân hiện tại có làm bảy
tội nghịch không? Vị pháp sư Bồ tát không được cho những người thân hiện tại
làm bảy tội nghịch được thọ Bồ tát giới. Bảy tội nghịch là làm cho thân Phật
xuất huyết, giết cha, giết mẹ, giết hòa thượng, giết xà lê, phá kiết ma tăng và
pháp luân tăng, giết thánh giả. Nếu có bảy tội nghịch thì kẻ ấy thân hiện tại
không thể được Bồ tát giới. Ngoài ra, ai cũng có thể thọ và được giới ấy. Cái
phép của người xuất gia là không lạy quốc vương, không lạy cha mẹ, không lạy bà
con, không lạy quỉ thần, nên không thiên vị hoặc khước từ ai hết, hễ ai hiểu
được tiếng nói của vị pháp sư Bồ tát, từ trăm dặm ngàn dặm vẫn đến cầu Bồ tát
giới, mà vị pháp sư ấy vì tâm lý xấu xa, tâm lý ghét giận, không truyền ngay
cho họ giới pháp mà tất cả chúng sinh đều có phần thì phạm tội khinh cấu.

Bồ tát giới là
của chúng sinh; trừ những kẻ phạm 7 tội nghịch thì thân đời này của họ không
thể thọ và được giới ấy, còn bất cứ ai hảo tâm cầu giới ấy cũng đáng được
truyền ngay. Hãy coi lại và đối quán chính văn này với chính văn đoạn 3 mục 3
tiết 1.

Bảy tội nghịch
là ngoài 5 tội nghịch còn thêm 2 tội giết hòa thượng và giết xà lê. Làm thân
Phật xuất huyết là tội nghịch 1. Xưa kia, Đề bà lăn đá hại Phật, nhưng thân
Phật không thể hại được, chỉ làm chảy máu ngón chân của ngài. Nay thì đốt phá
kinh Phật tượng Phật là cùng loại. Giết cha, giết mẹ là tội nghịch 2 và 3. Ấy
là giết 2 người sinh ra sinh thân của mình. Giết hòa thượng, giết xà lê là tội
nghịch 4 và 5. Ấy là giết 2 vị sinh ra giới thân cho mình. Giết thánh giả, nói
hẹp là giết La hán, là tội nghịch 6. Ấy là giết các vị giải thoát. Phá tăng là
tội nghịch 7. Tội này phân ra có 2: phá kiết ma tăng và phá pháp luân tăng. Phá
kiết ma tăng: mở đầu, Đề bà dụ dổ một số Tỳ kheo tách ra kiết ma thuyết giới
riêng; sau đó, chỉ cần tối thiểu 8 vị Tỳ kheo cùng ở 1 chỗ, 1 kẻ trong đó dụ dổ
3 người cùng kẻ ấy là 4, tách ra làm 1 nhóm mà kiết ma thuyết giới hay làm
những sự kiết ma khác, là cùng loại. Phá pháp luân tăng: mở đầu, Đề bà lập ra
tam bảo giả trá để chống phá Tam bảo chân thật; sau đó chỉ cần tối thiểu 9 vị
Tỳ kheo không cần cùng ở 1 chỗ, 1 kẻ trong đó dụ được 4 người cùng kẻ ấy tách
ra, kẻ ấy tự xưng giáo lãnh, lập giáo pháp và họp 4 kẻ kia làm giáo đoàn riêng,
là cùng loại. Cả 2 tội trên đây chung lại gọi là phá tăng hay phá tăng hòa hợp,
có nghĩa làm tan rã sự cùng sống với nhau bằng giới pháp và giáo pháp của chư
tăng. Nói cách khác là phá hoại Phật giáo. Do vậy mà nay bất cứ chủ trương và
hành động nào phá hoại Phật giáo, là cùng loại. Tất cả 6 tội trước trong 7 tội
nghịch là sát sinh cực nặng (dầu làm thân Phật xuất huyết chỉ là phần da hành
của tội ấy), còn tội thứ bảy là vọng ngữ cực nặng. Bảy tội nghịch là tội đọa vô
gián ngục, nhất là tội phá pháp luân tăng, vì làm thương tổn pháp thân của Phật
(Câu xá, Chính 28/92 94).

Ở đây, đối với
Bồ tát giới thì chỉ những kẻ phạm 7 tội nghịch mới không thể thọ và không thể
được giới ấy. Do đó, 7 tội ấy có bản chép là 7 sự cản trở (thất giá). Ngoài
những kẻ phạm 7 tội nghịch, mọi người ai cũng phải được cho thọ Bồ tát giới,
không được lựa chọn, khước từ. Thế nhưng, những kẻ trà trộn hay mai phục để phá
hoại Phật giáo thì đó cũng là 1 trong 6 loại tặc trú, không thể không tra xét
cho kyՍ mà cứ cho thọ Bồ tát giới. Lại nữa, giới này cấm là cấm lựa chọn theo
tà ý, còn vị truyền giới phải xét người cầu giới có xứng đáng không, người cầu
giới phải xét vị truyền giới có xứng đáng không, thì lại là sự răn dạy phải làm
của Bồ tát giới du dà (mà Vạn 60/378B trích dẫn). Cho nên lựa chọn hay không
lựa chọn theo tà ý thì toàn là cung cách làm cho Phật pháp suy tàn.

Sau hết, đây là
mấy chỗ cần giải thích. Vô căn: không có cả 2 bộ phận sinh thực. Hai căn: ngược
với vô căn. Hoàng môn: gọi chung 5 loại người lại cái. Phải dạy người thọ Bồ
tát giới nhuộm pháp y bằng hoại sắc: do chính văn liên tiếp dưới câu này nói rõ
mà biết đây là dạy cho Tỳ kheo (và mọi người xuất gia). Ngọa cụ ở đây là những
thứ đồ nằm. Mọi thứ y phục khác là mọi thứ khác nữa thuộc về y phục, trong đó
có các thứ khăn. Cái phép của người xuất gia là không lạy…, câu này cho thấy
rõ vị truyền Bồ tát giới phải là người xuất gia.

Số 41: Không
Được Vụ Lợi Làm Thầy

Phật tử nếu
giáo hóa cho người phát sinh đức tin đại thừa rồi, mình là Bồ tát làm vị pháp
sư chỉ bảo cho người, thì thấy người ấy muốn thọ Bồ tát giới, mình phải chỉ bảo
cách thỉnh hai vị đại sư là hòa thượng và xà lê. Hai vị đại sư phải hỏi người
ấy có hay không có phạm bảy tội nghịch là bảy tội cản trở sự thọ và được Bồ tát
giới. Nếu thân hiện tại phạm bảy tội nghịch thì vị pháp sư không được cho người
ấy thọ Bồ tát giới; nếu không phạm bảy tội nghịch thì được cho họ thọ. Nếu
người nào phạm mười giới pháp nặng thì phải chỉ bảo người ấy sám hối bằng cách
đối trước hình tượng Phật đà, hình tượng Bồ tát, ngày đêm sáu buổi tụng mười
giới pháp nặng và bốn mươi tám giới pháp nhẹ, cực kỳ khẩn thiết lễ bái ba ngàn
đức Phật thuộc ba thì gian quá khứ hiện tại và vị lai, cầu cho thấy được tướng
tốt. Dầu một lần bảy ngày hay ba lần bảy ngày, cho đến một năm, cũng phải làm
sao cho thấy được tướng tốt. Tướng tốt là thấy được Phật đến xoa trên đỉnh đầu,
thấy ánh sáng của Phật, thấy hoa sen của Phật, hoặc thấy các tướng kỳ lạ khác,
thì tội lỗi tức thì tan biến. Nếu không thấy được những tướng tốt như vậy thì
dẫu sám hối cũng không có cái ích lợi làm cho người ấy thân hiện tại được lại
giới pháp, nhưng có cái lợi ích thọ lại giới pháp ấy. Nếu ai phạm bốn mươi tám
giới pháp nhẹ thì chỉ bảo người ấy sám hối bằng cách đối diện mà phát lộ, thì
tội lỗi tức thì tan biến. Phạm giới nặng hay nhẹ đều không như bảy tội nghịch.
Làm pháp sư chỉ bảo thì trong các cách trên đây nhất nhất phải thấu hiểu. Nếu
không thấu hiểu sự đúng sai và tội nặng nhẹ của giới pháp đại thừa, không lý
giải đệ nhất nghĩa đế, tập chủng tánh, trưởng dưỡng tánh, bất hoại tánh, đạo
chủng tánh, chánh pháp tánh, trong tất cả các tánh của Bồ tát vị như vậy không
thấu rõ quán hạnh nhiều ít và ra vào như thế nào, cho đến mười thành phần thiền
định và bao nhiêu quán hạnh khác, cũng nhất nhất không thấu hiểu nghĩa ý trong
đó; mà, là Bồ tát, lại vì quyền lợi, vì danh vọng, vì ham hố đồ đệ với tâm lý
ham cầu xấu xa và quá đáng, làm ra như thấu hiểu tất cả, thì ấy là tự lừa dối
mình lại lừa dối kẻ khác. Vậy mà cố ý truyền Bồ tát giới cho người thì phạm tội
khinh cấu.

Giới này nối
tiếp các giới 16, 40, nhất là giới 23, răn dạy cách làm pháp sư. Pháp sư này
trước đây đã gọi là pháp sư đại thừa, pháp sư Bồ tát, nay đây gọi là pháp sư
chỉ bảo. Pháp sư chỉ bảo là đại sư giáo thọ. Nhưng sự chỉ bảo này không phải
chỉ có lúc sắp thọ giới hay lúc thọ giới, mà là trước nữa, phải giáo hóa làm
sao cho người có thể thọ và giữ Bồ tát giới. Giới 41 này gần như tổng hợp cách
làm pháp sư như vậy. Cách ấy có 4: một, dạy cho người phát sinh đức tin đại
thừa, hai, dạy cách thọ giới, ba, dạy cách sám hối phạm giới, bốn, thấu hiểu về
Bồ tát giới và Bồ tát vị.

Một, dạy cho
người phát sinh đức tin đại thừa là tin mình sẽ làm Phật. Nhưng nói như vậy là
nói tắt về những sự khác nữa, ấy là dạy cho người biết đại thể về Bồ tát giới,
dạy cho người có chí nguyện và khả năng để thọ và giữ giới ấy, như đã nói trong
các giới nhẹ trước liên quan đến những việc này.

Hai, dạy cách
thọ Bồ tát giới. Là xét và không truyền giới ấy cho người phạm 7 tội nghịch,
nhưng càng phải giáo hóa sao cho người này có những cái phước khác. Còn ai
không phạm 7 tội nghịch thì cho thọ Bồ tát giới bằng cách dạy thỉnh 2 vị đại sư
hòa thượng và đại sư xà lê. Nhưng xét Phạm võng (giới 23) Anh lạc (Chính
24/1020) Thiện giới (Chính 30/1014) Du dà (Chính 24/1104) và Địa trì (Chính
30/912) đều thấy Bồ tát giới chỉ do 1 vị thầy truyền thọ. Chính 1 vị thầy ấy,
trước khi truyền giới thì làm pháp sư chỉ bảo, khi truyền giới thì làm 2 nhiệm
vụ đại sư hòa thượng và đại sư xà lê. Giới văn nói chỉ bảo cách thỉnh 2 vị đại
sư là hòa thượng và xà lê, là vị thầy chỉ bảo cho người xin thọ giới biết cách
thức thỉnh mình làm cả 2 nhiệm vụ hòa thượng và xà lê mà truyền giới cho người
ấy. Giới văn nói 2 vị đại sư phải hỏi người ấy có hay không có phạm 7 tội
nghịch, là vị thầy ấy, bây giờ, với tư cách hòa thượng và xà lê, hỏi để xác
định người xin thọ giới có hay không có phạm vào những tội cản trở sự thọ giới
và sự được giới. Việc này giới 40 đã hỏi, nhưng hỏi để tra xét, nay chỉ hỏi
theo nghi thức. Nghi thức mà 1 vị thầy phải nói và phải làm trong việc kiết ma
truyền Bồ tát giới thì Chính 24/1104 và 1105 chỉ dẫn rất rõ. Nhất là lời kiết
ma, xin lược dịch như sau: Vị thầy truyền giới đối trước tượng Phật lạy và
bạch, rằng kính bạch vô lượng Phật đà và Bồ tát hiện tại vô lượng thế giới,
hiện thời ở đây có Bồ tát tên XX, đối trước con là Bồ tát XX, 3 lần nói thọ Bồ
tát giới, con đã tác chứng cho. Con thỉnh cầu vô lượng Phật đà và Bồ tát cũng
tác chứng cho Bồ tát XX thọ Bồ tát giới. Bạch lần thứ 2 và lần thứ 3 cũng như
vậy. Như vậy là kiết ma thọ Bồ tát giới được hoàn tất (chính 24/1105). Thế
nhưng đối với câu “thỉnh 2 vị đại sư”, các vị chú thích có nhiều ý
kiến, xin tóm tắt ghi lại như sau. Có vài người lướt qua, rõ ràng có ý thận
trọng; có vài ba người nói vị pháp sư chỉ cách thỉnh đức Thích Ca làm hòa
thượng, thỉnh mình làm xà lê; có người nói chỉ cách thỉnh mình làm hòa thương,
thỉnh 1 vị khác là kiết ma xà lê; có người nói mình làm giáo thọ xà lê, chỉ
cách thỉnh đức bổn sư Thích Ca làm hòa thượng, chỉ cách thỉnh đức đương lai Di
Lặc làm xà lê. Ấy là chỉ kể những ý kiến đáng chú ý. Những ý kiến này gợi lên
sự xét lại cách truyền Bồ tát giới. Cách ấy trong lý thuyết và thực tế thấy có
2. Thứ nhất là cách 1 thầy truyền cho 1 trò. Cách này nên lấy sự chỉ dẫn của
luận Du dà làm chính (Chính 24/1104 1105). Tham khảo thì có thể coi thêm Vạn
59/197A và 198B. Đặc biệt nếu truyền cho cận sự nam và cận trú nam theo Ưu bà
tắc giới kinh thì có thể làm theo kinh ấy (Chính 24/1047 1049). Thứ hai là cách
tổ chức giới đàn truyền cho nhiều người như nghi thức hiện hành, thì có 2 lớp
tam sư thấy được và không thấy. Lớp tam sư không thấy là đức Thích Ca làm hòa
thượng, đức Văn thù làm kiết ma, đức Di Lặc làm giáo thọ; lớp này căn cứ kinh
Thiện giới và Phổ hiền, và “từ lớp này mà được giới là do sức trợ phát của
đức Phổ hiền” (Chính 62/246). Lớp tam sư thấy được là hòa thượng, kiết ma
và giáo thọ trong giới đàn; lớp này dạy thỉnh và đứng thỉnh lớp trước kiết ma
hoàn tất. Cách truyền giới 1 thầy 1 trò có cái ưu điểm là nghĩa vụ của vị thầy
rất quan trọng cho người thọ giới, còn cách truyền giới trong giới đàn thì
nhược điểm ở chỗ thọ giới rồi thầy trò hầu như chẳng còn biết gì đến nhau nữa.

Ba, dạy cách
sám hối phạm giới. Trước hết, phạm 7 tội nghịch thì đời này không được thọ Bồ
tát giới, còn gì nữa mà nói đến sám hối. Nếu thọ Bồ tát giới rồi mới phạm 7 tội
nghiểch thì đời này mất giới pháp ấy, không thể sám hối để được lại hay thọ lại
gì hết. Nhưng nói không thể sám hối là đối với giới pháp, chứ sự sám hối về 7
tội nghịch thì vẫn có. Đó là chuyện A Xà Thế vương sám hối tội giết cha, ngay
trong thời Phật còn và được ngài chấp nhận (Chính 1/109). Làm vị pháp sư thì
phải biết như vậy để đừng ruồng bỏ người phạm tội nghịch, làm họ tuyệt vọng,
lại phủ nhận năng lực Phật pháp đối với tội ấy.

Ngoài kẻ phạm 7
tội nghịch, ai cũng có thể thọ và được Bồ tát giới. Nhưng thọ và được rồi, nếu
phạm 10 giới nặng thì vị pháp sư dạy cho họ phải sám hối thấy tướng tốt mới
được phục hồi giới pháp, khỏi phải thọ lại. Sám hối mà không thấy tướng tốt thì
được thọ lại, vì người này không phạm 7 tội nghịch. Giới văn nói nếu không thấy
được những tướng tốt như vậy thì dẫu sám hối cũng không có cái ích lợi làm cho
người ấy thân hiện tại được lại giới pháp, nhưng có cái ích lợi thọ lại giới
pháp ấy, chính văn là nhược vô tướng hảo, tuy sám vô ích, thị nhân hiện thân
diệc bất đắc giới, nhi đắc tăng ích thọ giới. Tăng ích thọ giới, có bản chỉ
chép tăng thọ giới, có nghĩa là thọ giới lại. Câu chính văn này có nhiều ý
kiến. Ý kiến có nhiều nhất, điển hình như ngài Pháp tạng (Vạn 60/100A) là sám
hối thấy tướng tốt thì phục hồi giới pháp, không cần thọ lại, còn sám hối không
thấy tướng tốt thì không phục hồi giới pháp nhưng được thọ lại giới pháp ấy. Có
vài ý kiến thêm chữ “sau này” vào trước chữ thọ lại, có 1 ý kiến thêm
chữ “đời sau”. Ý kiến như chính văn là đời này có thể thọ lại, ý kiến
thêm chữ sau này là đời này hay đời sau có thể thọ lại, ý kiến thêm chữ đời sau
là đời sau mới thọ lại. Nay xét thọ Bồ tát giới là xuất gia hay tại gia thọ
giới ấy, vậy Bồ tát giới tùy thuộc Tỳ kheo giới và tại gia giới. Như vậy, sự
phạm giới nặng, nhất là phạm cả 3 phần da hành, căn bản và hậu khởi của mỗi
giới, thì dẫu nói Bồ tát giới có thể sám hối mà phục hồi hay thọ lại đi nữa, Tỳ
kheo giới và tại gia giới cũng không có cái sự phục hồi hay thọ lại ấy. Trên lý
thuyết, nếu có trường hợp chỉ thọ Bồ tát giới thì được thọ lại hay không, thọ
lại trong đời này hay đời sau, phải hoàn toàn do vị pháp sư Bồ tát, vị thầy rất
xứng đáng, có trách nhiệm quyết định, như đã quyết định lúc mới cho họ thọ.

Sau hết, ai
phạm 48 giới nhẹ thì dạy cho họ sám hối theo cách đối diện bộc bạch mà sám hối
là được tiêu trừ. Cách này luận Du dà (Chính 24/1106) cũng dạy rất rõ. Đối
diện, chính văn là đối thủ, có nghĩa đối diện, giáp đầu mặt mà bộc bạch sám
hối. Có người đọc đối thú, có nghĩa đối diện mà thú tội, ý nghĩa như đọc đối
thủ. Phạm giới nặng hay nhẹ đều không như 7 tội nghịch, sát chính văn thì chỉ
“không như 7 tội nghịch”, nên phải bổ túc như trên.

Bốn, thấu hiểu
về Bồ tát giới và Bồ tát vị. Thấu hiểu về Bồ tát giới là hiểu làm như thế nào
thì đúng, làm như thế nào thì sai, phạm như thế nào thì nặng, phạm như thế nào
thì nhẹ, lại còn phải hiểu lý do và nội dung của Bồ tát giới, hiểu cách truyền
thọ, cách lãnh thọ và cách sám hối. Thấu hiểu về Bồ tát vị là hiểu căn bản của
Bồ tát vị, hiểu chủng tánh của Bồ tát vị, hiểu pháp hạnh của Bồ tát vị. Căn bản
của Bồ tát vị là đệ nhất nghĩa đế, tức Phật tánh, cũng gọi là thật tướng bát
nhã. Chủng tánh của Bồ tát vị thì kinh Anh lạc nói có 6, và phối hợp rõ như
sau: 1, tập chủng tánh là 10 trú, 2, tánh chủng tánh là 10 hạnh, 3, đạo chủng
tánh là 10 hướng, 4, thánh chủng tánh là 10 địa, 5, đẳng giác tánh là đẳng
giác, 6, diệu giác tánh là diệu giác (Chính 24/1012). Còn ở đây, kinh Phạm võng
nói thì ngài Pháp tạng chép có 5 và phối hợp như sau: 1, tập chủng tánh là 10
phát thú (10 trú), 2, trưởng dưỡng tánh là 10 trưởng dưỡng (10 hạnh), 3, bất
hoại tánh là 10 kim cang (10 hướng), 4, đạo chủng tánh là 10 địa, 5, chánh pháp
tánh là Phật địa (Vạn 60/99B 100B). Nay xét chính văn Phạm võng và Anh lạc,
thấy 10 trú 10 hạnh và 10 hướng thì 2 kinh ấy và thông thường nói như nhau,
“ý nghĩa thì đồng, danh từ thì khác” (Trí húc, Vạn 60/314A). Nhưng 10
địa thì Anh lạc cũng như thông thường tách đẳng giác và diệu giác ra làm 2
chủng tánh nữa; còn 10 địa trong Phạm võng thì xét thấy bao gồm cả 10 địa và 2
giác. Vậy nên phối hợp lại như sau: một, tập chủng tánh là 10 phát thú (10
trú), hai, trưởng dưỡng tánh là 10 trưởng dưỡng (10 hạnh), ba, bất hoại tánh là
10 kim cang (10 hướng), bốn, đạo chủng tánh và 5, chánh pháp tánh là 10 địa (10
địa và 2 giác). Ý nghĩa 5 danh từ Bồ tát tánh và 4 danh từ Bồ tát vị như trên
có thể lược giải như sau. Một, tập chủng tánh: phẩm cách luyện tập, là xuất
phát đi mau đến (phát thú), nghĩa là vững vàng trong Bồ tát vị (trú). Hai,
trưởng dưỡng tánh: phẩm cách bồi dưỡng, là bồi dưỡng hơn lên nữa (trưởng
dưỡng), nghĩa là đi tới về Bồ tát vị (hành). Ba, bất hoại tánh: phẩm cách kiên
cố, là kiên cố như kim cương (kim cang), nghĩa là đã hướng đến chân như
(hướng). Bốn, đạo chủng tánh: phẩm cách bát nhã, và Năm, chánh pháp tánh: phẩm
cách chân như, là sinh trưởng mọi diệu dụng và đã gần như là Phật (địa và đẳng
giác diệu giác). Cũng nên ghi chú thêm rằng có bản chép 6 chủng tánh: sau
trưởng dưỡng tánh thêm tánh chủng tánh, nhưng xét thấy bất ổn không ít.

Pháp hạnh của
Bồ tát vị là các quán hạnh và pháp hạnh. Quán hạnh có 3, là không quán, giả
quán và trung quán: 10 phát thú thì từ giả quán vào không quán, không quán còn
ít; 10 trưởng dưỡng thì ra không quán vào giả quán, không quán thì nhiều mà giả
quán còn ít; 10 kim cang thì xoay không quán giả quán vào trung quán, giả quán
thì nhiều mà trung quán còn ít; 10 địa thì trung quán mới nhiều. Không quán là
thể hội thật tướng, siêu việt các phạm trù tư duy; giả quán là hoạt dụng thật
tướng, lợi ích cho hết thảy chúng sinh; trung quán là dung hóa thật tướng, vô
công dụng hạnh đã nhiệm vận hiện tiền. Pháp hạnh thì ở đây đưa ra 10 thiền chi
(10 thành phần thiền định). Pháp số này là 10 nhất thế xứ. Trí độ luận nói như
sau, trong cuốn 21, “bội xả làm cửa đầu, thắng xứ là đi giữa, nhất thế xứ
là hoàn thành, 3 loại này của thiền quán mà đầy đủ thì bản thể thiền quán thành
tựu”. Vậy là 10 thiền chi (nhất thế xứ, biến xứ) còn lược 2 pháp số nữa,
đó là 8 bội xả (giải thoát) và 8 thắng xứ.

Vị pháp sư
truyền Bồ tát giới thì căn bản là phải nghiêm trì giới ấy, lại phải hiểu rõ và
chỉ dạy được 4 điều trên đây. Nhưng nếu truyền Bồ tát giới với tâm lý ham danh
lợi và ham đồ đệ thì hiểu mà truyền cũng vẫn phạm giới này, huống chi không
hiểu. Giới văn câu chót làm ra như thấu hiểu tất cả, có bản chép thêm “để
được hiến cúng”, thêm như vậy vừa thừa vừa thiếu.

Số 42: Không
Được Thuyết Giới Ác Nhân

Phật tử thì
không được vì quyền lợi mà nói giới pháp vĩ đại của hàng ngàn đức Phật trước
những kẻ chưa thọ Bồ tát giới, những kẻ ngoại đạo và ác nhân. Trước những kẻ
phủ nhận Phật tánh cũng không được nói. Trừ quốc vương, không được nói với ai
cả. Những kẻ ngoại đạo và ác nhân không lãnh thọ giới pháp của chư Phật thì như
loài vật, đời đời sinh ra ở đâu cũng không gặp được Phật pháp tăng, như cây như
đá không có tâm hồn, nên gọi là ngoại đạo và ác nhân. Còn những kẻ phủ nhận
Phật tánh thì khác gì đầu gỗ. Là Bồ tát mà trước những kẻ như vậy nói đến giáo
pháp và giới pháp của bảy đức Phật đà thì phạm tội khinh cấu.

Không phải lúc
nào, ở đâu, với ai cũng thuyết Bồ tát giới một cách cẩu thả. Nhất là đối với
những kẻ không có tâm hồn, những kẻ không có giống Phật, những kẻ ngoan cố, vô
tín ngưỡng, nghe Bồ tát giới thì chỉ phỉ báng, không thể lãnh thọ mà cũng không
chịu lãnh thọ. Còn đối với quốc vương, tức đối với các vị nguyên thủ quốc gia,
thì không phải được nói mà là phải nói; địa vị ấy, quyền sinh sát ở cả trong
tay, không cố mà nói cho họ, bằng cách này hay cách khác, về Bồ tát giới, thì
không còn sự răn đe nào khác nữa.

Giới 39 nói
phải diễn giảng Bồ tát giới trong mọi trường hợp, vậy tránh sao cho khỏi có
những kẻ mà giới này hạn chế? Nên người diễn giảng phải xét người nghe, để có
khi có thể diễn giảng đủ cả, có khi chỉ nên trích giảng mà thôi.

Giới pháp vĩ
đại của hàng ngàn đức Phật, nói rõ là của 3 ngàn đức Phật thuộc 3 thời kỳ quá
khứ hiện tại và vị lai. Ấy là lấy 3 ngàn đức Phật liên tiếp, gần gũi và của
quốc độ này, trong đó có đức Bổn sư, mà nói sự trọng đại của Bồ tát giới. Của 7
đức Phật đà là lấy 7 đức Phật gần nhất trong số 3 ngàn đức Phật mà đức Bổn sư
là vị Phật hiện tại, để nói sự trọng đại của Bồ tát giới. Như loài vật, 1 nhà
giải thích nói vì không thọ Bồ tát giới thì sống cũng như chết chỉ là sống chết
vô ích.

Số 43: Không
Được Cố Tâm Phạm Giới

Phật tử nếu đã
đem đức tin đại thừa mà xuất gia và lãnh thọ giới pháp chính yếu của chư Phật
rồi, lại cố ý sinh tâm vi phạm giới pháp phát sinh tuệ giác vô lậu như vậy, thì
không nên nhận mọi sự hiến cúng của thí chủ, không đáng đi đất của quốc gia,
uống nước của quốc gia. Cả năm ngàn quỉ dữ thường án trước mặt kẻ ấy mà bảo với
nhau, rằng đó là tên giặc lớn. Vào phòng ốc, thành thị, thôn ấp, nhà cửa, thì
bọn quỉ thường quét dấu chân của người ấy đi. Thế nhân ai cũng nhục mạ, rằng đó
là tên giặc trong Phật pháp. Chúng sinh không ai muốn nhìn. Kẻ phạm giới có
khác gì loài vật, đầu gỗ. Nếu cố ý vi phạm giới pháp chính yếu của chư Phật thì
phạm tội khinh cấu.

Hoặc là vô ý,
hoặc là phiền não quá nặng mà phạm giới, thì dầu sao cũng còn hơn kẻ phạm giới
bằng sự cố ý. Lại còn không sám hối mà nhận lãnh của tín đồ hiến cúng, thì đó
là kẻ không còn chút tàm quí nào trong lòng. Kẻ ấy đất tuy rộng cũng không đáng
có một chỗ để đi, nước tuy nhiều cũng không đáng có một giọt để uống. Đất của
quốc gia, nước của quốc gia, quốc gia, chính văn là quốc vương, chữ này không
những có nghĩa là vua mà còn chỉ cho tất cả nguyên thủ quốc gia dưới những danh
từ khác nữa. Nói đất nước của nguyên thủ quốc gia là nói của quốc gia, của cả
nước. Quỉ án trước mặt thì vì vậy mà họa không ít và phước khó toàn.

Số 44: Không
Được Không Trọng Kinh Luật

Phật tử thì
thường phải nhất tâm mà thọ trì đọc tụng kinh luật đại thừa, lột da làm giấy,
thích huyết làm mực, rút tủy làm nước, chẻ xương làm bút, để sao chép giới pháp
của chư Phật. Lại sao chép mà giữ bằng giấy vỏ cây như giấy gió, giấy dạ, bằng
lụa, lụa trắng, lụa tơ trần, bằng thẻ tre. Rồi thường đem bảy thứ quí báu, hay
những thứ tạp ngọc vô giá, thơm và đẹp, làm hộp làm đãy mà tôn trí kinh luật
đại thừa ấy. Nếu không hiến cúng đúng cách như vậy thì phạm tội khinh cấu.

Kinh luật phải
hiến cúng, phần chính vẫn là kinh luật đại thừa, tức Bồ tát giới Phạm võng.
Hiến cúng bằng cách ấn hành mà truyền bá, trang sức mà thờ cất. Phật tánh nằm
trong đó, nên phải hiến cúng như hiến cúng Phật. Lột da làm giấy, thích huyết
làm mực, rút tủy làm nước, chẻ xương làm bút, là nói tinh thần vị pháp vong
thân, không phải nói thực sự. Sao chép (thư tả) là xưa chỉ viết tay, chưa in.
Nay thì in chứ không phải viết.

Số 45: Không
Được Không Có Giáo Hóa

Phật tử thì tâm
đại bi phải thường xuyên nổi dậy, khi vào những nơi thành thị, thôn ấp hay nhà
cửa, thấy bất cứ ai cũng đều nói lên như thế này: các người nên lãnh thọ ba qui
y và mười giới pháp. Nếu thấy tất cả cầm thú thì bất cứ bò ngựa heo dê, đều nên
tâm nghĩ miệng nói như sau: cầm thú các con, các con nên phát Bồ đề tâm. Là Bồ
tát thì đến bất cứ chỗ nào, dầu là núi non, rừng rú hay khe suối, đồng nội,
cũng làm cho hết thảy chúng sinh phát Bồ đề tâm. Nếu Bồ tát mà không giáo hóa
chúng sinh như vậy thì phạm tội khinh cấu.

Chủ đích của sự
giáo hóa là làm cho tất cả phát Bồ đề tâm. Cách giáo hóa mà giới này dạy chính
là cái điển hình Thường bất khinh trong Pháp hoa. Cách này không mấy ai không
cho là tầm thường, lố lăng, nên không mấy ai không phạm giới này. Nhưng cách
này không những đem sức mạnh của tâm nguyện ảnh hưởng đến đối tượng, mà còn tự
huân tập và hiện hành thường xuyên nơi bản thân về tâm đại bi. Lãnh thọ ba qui
y và mười giới pháp là như truyền thọ Bồ tát giới rồi đó. Nhưng câu giới văn
dạy nói lên khi gặp người thì không phải chỉ làm theo một cách máy móc và giản
dị như vậy. Phải coi đó là đầu đề mà cách trình bày phải sao cho thích hợp,
hiệu quả. Riêng câu giới văn dạy nói lên khi gặp vật thì làm theo dễ hơn: hãy
luôn luôn chú nguyêển cho chúng như vậy. Nhưng phải chú ý chữ tâm nghĩ: phải
vận dụng và tập trung tất cả sự chân thành của tâm đại bi mà chú nguyện.

Số 46: Không
Được Thuyết Không Đúng Phép

Phật tử thì
thường đi giáo hóa với tâm niệm đại bi mà mình thường phát khởi. Nhưng, dẫu vào
nhà tín đồ hay nhà quyền quí, đối với bất cứ tập thể nào, người xuất gia cũng
không được đứng mà thuyết pháp cho người tại gia. Phải ngồi lên chỗ cao, ở
trước mặt họ. Pháp sư Tỳ kheo thì dẫu thuyết pháp cho cả bốn chúng, cũng không
được đứng đất mà nói. Khi thuyết pháp thì vị pháp sư phải được mời ngồi chỗ
cao, hương hoa hiến cúng; còn bốn chúng thính giả thì ngồi chỗ thấp, bằng ý
niệm như hiếu thuận đối với cha mẹ mà kính thuận những lời giáo huấn của vị
pháp sư, lại kính thuận liên tục như các đạo sĩ thờ lửa giữ lửa không tắt. Nếu
người thuyết pháp mà thuyết không đúng phép như vậy thì phạm tội khinh cấu.

Thuyết không
đúng phép là thuyết pháp không đúng nghi lễ thuyết pháp. Dẫu phải giáo hóa mọi
người phát Bồ đề tâm, nhưng chính vì để họ quí trọng chánh pháp mà phát Bồ đề
tâm, nên phải thuyết pháp cho đúng nghi lễ. Dầu thân như nhà tín đồ hay sang
như nhà quyền quí, ở đâu cũng không được dễ dãi hay hạ mình, sao cũng nói được,
bộc lộ tinh thần thị thường chánh pháp ngay khi chưa nói và khi đang nói. Như
vậy thì phải ngồi, lại ngồi chỗ cao và trước mặt người nghe. Nhưng nếu trường
hợp cũng theo nghi lễ, người nói phải đứng nói mới tôn nghiêm thì lại khác. Khi
thuyết pháp thì vị pháp sư… giữ lửa không tắt, dịch sát thì như sau, dầu
không đúng ý và việc: Nếu khi thuyết pháp, pháp sư ngồi cao, hương hoa hiến
cúng; bốn chúng thính giả ngồi thấp như hiếu thuận cha mẹ, kính thuận lời thầy
như Bà la môn thờ lửa.

Số 47: Không
Được Kềm Chế Phi Lý

Phật tử như
quốc vương, thái tử, bách quan hay bốn bộ, đã đem đức tin đại thừa lãnh thọ
giới pháp của chư Phật rồi, lại tự thị quyền quí cao sang mà phá hoại giáo pháp
và giới pháp của Như Lai, bằng cách đặt ra qui chế để kềm chế bốn bộ đệ tử của
Như Lai, không cho họ xuất gia, hành đạo, cũng không cho họ tạo lập hình tượng,
chùa tháp, và truyền bá kinh luật. Lại đặt chức thống quản để chế ngự chư tăng,
lập sách tịch để kiểm kê chư tăng. Tỳ kheo Bồ tát thì để cho đứng đất, bạch y
cư sĩ lại tự ngồi chỗ cao, làm nhiều điều phi chánh pháp, tạo thành tình trạng
như bắt binh nô thờ chủ. Nhưng Tỳ kheo Bồ tát chính là bậc để cho mọi người
kính trọng, có đâu lại bị đem làm kẻ sai sử của quan quyền một cách trái với
giáo pháp, trái với giới pháp. Nếu hàng quốc vương bách quan đã đem tâm lý tốt
đẹp lãnh thọ giới pháp của chư Phật rồi, thì đừng làm những tội lỗi phá hoại
Tam bảo như vậy. Nếu cố ý làm những biện pháp phá hoại Tam bảo thì phạm tội
khinh cấu.

Giới này tự nói
đã rõ, một cách không ngờ, về những sự kềm chế phi pháp, và đã mệnh danh những
sự ấy là phá hoại Tam bảo. Một quốc độ mà cường quyền lấn áp đạo đức, buộc đạo
đức và những người tiêu biểu cho đạo đức phải phục dịch mình bằng những qui chế
phi lý, nhất là qui chế ấy có tính cách kềm chế, giám sát người và việc của một
tôn giáo như Phật pháp, thì đó là “nước của quỉ la sát”. Nhưng cường
quyền ở đây, ngoài chính quyền mà chính sách căn bản không dung Phật pháp, còn
là chính quyền mà cầm đầu hoặc nội bộ có những kẻ bất trung của Phật pháp, tự
làm hoặc chịu làm tay sai, lợi dụng ngay sự làm Phật tử mà làm những việc hại
đạo của Phật, thì đó là điều mà giới này muốn nói đến: nói đến Phật tử tại gia
phản bội Phật pháp. Bốn bộ, bốn bộ đệ tử, ở đây là ưu bà tắc, ưu bà di, đồng
nam, đồng nữ. Câu lại đặt chức thống quản… phá hoại Tam bảo như vậy, được
biết có bản bị vua quan xưa đục bỏ.

Số 48: Không
Được Phá Hoại Đạo Pháp

Phật tử nếu đã
đem tâm lý tốt đẹp mà xuất gia rồi, lại vì danh vọng và quyền lợi nên trước mặt
quốc vương và bách quan, nói về giới pháp của chư Phật mà lại nói một cách rất
phi lý, làm cho các vị Tỳ kheo Tỳ kheo ni và những người thọ Bồ tát giới bị
trói buộc bằng những hình thức lao tù, những biện pháp quân dịch. Như thế đó là
con sâu trong thân sư tử tự ăn thịt sư tử, không phải con sâu ở ngoài: chính
những kẻ Phật tử như trên tự phá Phật pháp, không phải ngoại đạo ma vương mà
phá được. Nên người lãnh thọ giới pháp của chư Phật thì phải ái hộ giới pháp ấy
như người mẹ thương đứa con một, như người con thờ cha mẹ, không được vi phạm.
Là Bồ tát thì khi nghe cái tiếng của ngoại đạo và ác nhân đem lời nói ác phỉ
báng phá hoại giới pháp của chư Phật, lúc ấy khác nào tim mình bị ba trăm mũi
nhọn đâm vào, thân mình bị ngàn lưỡi dao vạn cây gậy đánh đập chém chặt. Thà là
chính mình vào trong địa ngục cả trăm kiếp, chứ không muốn một lần phải nghe
cái tiếng của kẻ ác đem lời ác phỉ báng phá hoại giới pháp của chư Phật, huống
chi chính mình tự phá hoại giới pháp của chư Phật bằng cách tạo điều kiện
khuyến khích kẻ khác phá hoại Phật pháp, không còn gì gọi là tâm hiếu thuận.
Nếu cố ý làm như vậy thì phạm tội khinh cấu.

Giới 47 phần nhiều
nói Phật tử tại gia mà phản bội Phật pháp, giới 48 này phần nhiều nói sự phản
bội ấy của Phật tử xuất gia. Sự phản bội tàn tệ nhất là chính mình giải thích
giáo pháp và giới pháp, đem ngay sự giải thích ấy mà gây ra hay công nhận sự bị
nguy khốn đày ải cho đồng đạo, nhất là đồng đạo xuất gia. Cường quyền, tay sai
của ma vương hay chính ma vương hiện thân, phá hoại Phật pháp được là do hành
động này tạo cơ hội hay tạo điều kiện. Trong kinh Thắng man, bà hoàng này bạch
đức Thế Tôn, hằng sa đại nguyện đều nên nhập vào một đại nguyện, ấy là nguyện
hộ trì chánh pháp. Hộ trì chánh pháp là đại nguyện cực kỳ lớn lao… Đức Thế
Tôn dạy, Thắng man, đúng như vậy; chút ít của sự hộ trì chánh pháp cũng làm cho
ma vương cả sợ. Như Lai không thấy có một việc thiện nào làm cho ma vương cả sợ
bằng một chút của sự hộ trì chánh pháp (Chính 12/218). Câu bằng những hình thức
lao tù, những biện pháp quân dịch, được biết có bản cũng bị đục bỏ.

Chín giới pháp
nhẹ như vậy, các người phải học, phải cung kính phụng trì.

Kết thúc 9 giới
nhẹ thứ hai.

Đoạn 3: Kết
Thúc 48 Giới Nhẹ Bồ tát Giới Phạm võng

Các Phật tử,
bốn mươi tám giới pháp nhẹ như trên đây, các người hãy thọ trì như chư Bồ tát
quá khứ đã tụng, chư Bồ tát vị lai sẽ tụng, chư Bồ tát hiện tại đang tụng.

Tổng kết 48
giới nhẹ đã nói bằng 3 lần 10 và 2 lần 9, tức kết thúc phần đẳng lưu của Bồ tát
giới.

Bồ Tát Giới
Phạn Võng

Mục 1: Kết Thúc
Phần Bồ Tát Giới

(Phần Giới Pháp
Vô Tận)

Các Phật tử,
hãy nghe cho kỷGiới pháp gồm có mười điều nặng và bốn mươi tám điều nhẹ như trên đây, các đức
Phật đà trong ba thì gian đã tụng sẽ tụng và đang tụng. Như lai nay cũng tụng y
như vậy. Đại chúng các người, không cứ quốc vương, vương tử, bách quan, tỷ
kheo, tỷ kheo ni, thiện nam, tín nữ, hễ lãnh
thọ Bồ tát giới thì phải thọ trì, đọc, tụng, giảng thuyết và viết chép đối với
cuốn kinh nói về giới pháp của Phật tánh thường trú, truyền bá cho chúng sinh
trong tất cả thì gian, làm cho sự cảm hóa của giới pháp này được liên tục mãi,
không bao giờ đứt đoạn. Như vậy thì các người sẽ được thấy ngàn đức Phật, đức
Phật nào cũng trao tay cho, đời đời không sa vào đường dữ, tám nạn, thường sinh
trong nhân loại hay chư thiên. Và như vậy là hôm nay, ở dưới cây bồ đề này, Như
lai đã tóm tắt khai thị giới pháp của cả bảy đức Phật. Đại chúng các người hãy
nhất tâm mà học giới pháp ấy, và hoan hỷ mà phụng hành, như Như lai đã nhất
nhất khai thị phong phú trong phần Khuyến học của phẩm Vô tướng thiên vương.
Bấy giờ ba ngàn người học tập Bồ tát đạo trong số thính giả hiện diện lúc ấy,
nghe đức Thế tôn tự tụng lại giới pháp như vậy, ai cũng tâm tâm kính thuận,
hoan hỷ phấn chấn mà thọ trì.

Đây là kết thúc
về toàn thể Bồ tát giới Phạn võng, tức kết thúc phần Giới pháp vô tận trong
phẩm Pháp môn tâm địa. Kết thúc bằng cách khuyên thực hành 5 pháp hạnh đối với
giới pháp ấy, và nói về kết quả của 5 pháp hạnh này. Về 5 pháp hạnh, thọ trì là
tiếp nhận ghi nhớ, đọc là đọc xét văn nghĩa, tụng là tụng được thuộc lòng,
giảng thuyết là giảng nói cho người, viết chép là sao chép ấn hành. Nhưng thọ
trì còn có nghĩa tiếp nhận kính giữ, vì chữ trì nghĩa là giữ cho còn trong trí,
giữ cho còn giữa đời. Giảng nói cho người, trước hết còn là giới thiệu, loan
báo cho người biết về Bồ tát giới Phạn võng. Và 5 pháp hạnh trên đây cũng còn
bao gồm các pháp hạnh chánh ức niệm (nhớ nghĩ chính xác), giải nghĩa thú (lý
giải ý nghĩa), như thuyết hành (làm đúng kinh dạy).

Thực hành 5
pháp hạnh thì Bồ tát giới sẽ tồn tại lâu dài và rộng rãi, do đó mà người thực
hành được kết quả là thấy ngàn đức Phật, và khi lâm chung thì thấy ngàn đức
Phật trao tay cho. Pháp hoa cũng có kết quả này. Được thấy ngàn đức Phật là như
người niệm Phật, lúc gần lâm chung, đức A di đà phật và vô số chư Phật hóa
thân, cùng với Thánh chúng hiện ra trước mắt của họ. Khi lâm chung được ngàn
đức Phật trao tay cho là như người niệm Phật thì khi lâm chung thân không bịnh
khổ, tâm không lưu luyến, ý không thác loạn, y như nhập định, đức A di đà phật
cùng vô số đức Phật hóa thân và Thánh chúng bưng đài kim cang, đưa tay đón dắt.
Thường sinh trong nhân loại hay chư thiên, nói cách khác thì như Đại bát nhã đã
nói “từ nước Phật này sinh ở nước Phật khác” – tức như người niệm
Phật tuy ở trong thế giới ngũ trược này mà cũng như ở trong thế giới Cực lạc,
và chết rồi sinh ra ở thế giới này hay ở thế giới nào cũng như ở trong thế giới
Cực lạc ấy.

Trọn đoạn văn
mục này là trả lời 2 câu hỏi: kính giữ Bồ tát giới bằng cách nào ? kính giữ Bồ
tát giới thì khi chết sẽ thế nào, chết rồi sinh ra ở đâu?

Ba ngàn người
học tập Bồ tát đạo … phấn chấn mà thọ trì, 3.000 ở đây chỉ là một số trong
đại hội mà thọ trì Bồ tát giới Phạn võng ngay khi Phật thuyết xong giới ấy. Thọ
trì ở đây không phải chỉ là nghe nhớ: tiếp nhận nắm giữ cho còn trong trí, cũng
không phải chỉ là truyền bá: tiếp nhận nắm giữ cho còn trong đời, mà chính yếu
là thọ trì Bồ tát giới Phạn võng: tiếp nhận giữ gìn giới ấy cho thật nghiêm
cẩn. Và đó là cách thượng phẩm thọ Bồ tát giới Phạn võng. Kinh Anh lạc nói thọ
Bồ tát giới có 3 cách: đối trước Phâểt đà hay Bồ tát mà thọ là thượng phẩm, đối
trước vị pháp sư thọ trước mình mà thọ là trung phẩm, nếu trong vòng ngàn dặm
không có vị pháp sư ấy nên đối trước tượng Phật đà và Bồ tát mà thọ là hạ phẩm
(Chính 24/1020).

Mục 2: Kết Thúc
Phẩm Bồ Tát Tâm Địa Giới

(Phẩm Pháp Môn
Tâm Địa)

Bấy giờ đức Thích
ca mâu ni nói xong phần Giới pháp vô tận trong phẩm Pháp môn tâm địa của đức
bản thân Lô xá na ở Hoa tạng thế giới đã nói, thì một ngàn và một ngàn lần trăm
ức đức Thích ca khác cũng nói y như vậy. Sự từ cung Đại tự tại thiên vương
xuống đến cây bồ đề, trải qua mười chỗ thuyết các pháp phẩm cho hết thảy Bồ
tát, và cho đại chúng nhiều đến số lượng không thể nói hết, được thọ trì, đọc
tụng và giảng nói, cũng như nhau. Nói tóm, một ngàn và một ngàn lần trăm ức thế
giới, Hoa tạng thế giới, và các Hoa tạng thế giới khác nhiều như vi trần, cũng
diễn về tất cả kho tàng chánh pháp của chư Phật là kho tàng tâm, kho tàng địa,
kho tàng giới, kho tàng vô lượng hạnh nguyện, kho tàng nhân quả Phật tánh
thường trú. Và như vậy là chư Phật đã nói hoàn tất về tất cả kho tàng chánh
pháp. Hết thảy chúng sinh trong một ngàn và một ngàn lần trăm ức thế giới đều
thọ trì, hoan hỷ và phụng hành. Nếu khai thị một cách rộng lớn các nghĩa tướng
của tâm địa thì phải như trong phẩm Phật hoa quang vương đã nói.

Đây là kết thúc
phẩm Pháp môn tâm địa mà trong đó có phần Giới pháp vô tận, tức là kết thúc
trọn phẩm thứ 10 của kinh Phạn võng. Phần Giới pháp vô tận, chính văn là thập
vô tận giới phẩm, phẩm ở đây là phần, là phần dưới của phẩm Pháp môn tâm địa;
10 giới pháp vô tận hay Giới pháp vô tận là 10 giới nặng, và như đã nói, nói 10
giới ấy là nói về Bồ tát giới. Các pháp phẩm là nội dung của 10 chỗ thuyết pháp
đã kê trong số 2 mục 1 của Tiết 1. Nhưng 10 chỗ ấy đáng lẽ phải nói tắt rằng từ
dưới cây bồ đề lên đến cung Đại tự tại thiên vương; nói từ cung Đại tự tại
thiên vương xuống đến cây bồ đề là nói ngược thứ tự một chút. Nội dung 10 chỗ
thuyết pháp ở đây: tâm là 30 tâm, địa là 10 địa, và cả 2 là nói về Bồ tát vị;
giới là 10 giới nặng và 48 giới nhẹ, là nói về Bồ tát giới; vô lượng hạnh
nguyện là nói về các Bồ tát hạnh và Bồ tát vị khác mà 10 chỗ thuyết pháp cũng
đã kê; nhân quả Phật tánh thường trú thì 4 kho tàng trên là nhân, pháp thân là
quả. Các Hoa tạng thế giới khác nhiều như vi trần là dịch rõ chính văn vi trần
thế giới. Chúng sinh trong 1 ngàn và 1 ngàn lần trăm ức thế giới đều thọ trì,
hoan hỷ và phụng hành, là nói chúng sinh thuộc Hoa tạng thế giới này để làm
điển hình. Phật hoa quang vương, có bản chép thêm: 7 hạnh của Phật hoa quang
vương.

Mục 3: Phụ Lục
Kết Thúc Phần Bồ Tát Giới Bằng Thể Chỉnh Cú

Mục này dĩ
nhiên không thể cho là chính văn của Bồ tát Phạn võng như có nhà chú thích cho
như vậy. Có thể nguyên thỉ tụng Bồ tát giới Phạn võng chỉ có bài tựa mở đầu và
bài văn chỉnh cú này làm lời mở và lời kết. Văn và ý của mục chỉnh cú này kết
hợp văn và ý của luận Du dà và luận Trung quán. Do vậy, chỉ nên gọi là phụ lục
mà thôi. Tuy nhiên, mục chỉnh cú này thật đặc biệt, nói đến căn bản quan trọng
của Bồ tát giới là thật tướng bát nhã. Thật tướng bát nhã là ánh sáng giới pháp
mà đoạn 2 mục 3 của tiết 1 đã nói. Thật tướng bát nhã ấy là tư tưởng căn bản
của dịch chủ La thập.

Mục này có 3
đoạn: đoạn 1 nói về yếu tố và hiệu quả của Bồ tát giới, đoạn 2 nói về căn bản
thật tướng bát nhã của Bồ tát giới, đoạn 3 khuyến cáo và hướng nguyện về Bồ tát
giới.

Đoạn 1: Nói Về
Yếu Tố Và Hiệu Quả Của Bồ Tát Giới

Những người
thông minh thật

thì đức tính
nhẫn nhịn

và khả năng tuệ
giác

cả hai đều mạnh
mẽ.

Nhờ đó thọ trì
được

giới pháp Bồ
tát này,

từ nay đến
thành Phật

thường được năm
lợi ích:

Một là được chư
Phật

thương tưởng hộ
trì luôn.

Hai là khi lâm
chung

chánh kiến, tâm
hoan hỷ.

Ba là sinh chỗ
nào

cũng làm bạn Bồ
tát.

Bốn là công đức
tụ

giới độ thành
tựu cả.

Năm là trong
đời này

và các đời sau
nữa

đủ cả phước và
tuệ

của giới pháp
tự tánh.

Đoạn này lấy
văn ý luận Du dà, nói về yếu tố và hiệu quả của sự thọ trì Bồ tát giới. Yếu tố
ấy là đức tính nhẫn nhịn và khả năng tuệ giác. Còn hiệu quả ấy là 5 lợi ích mà
luận Du dà nói rõ hơn: Cho đến chưa chứng vô thượng bồ đề, nhờ nỗ lực tu tập
một cách chính xác đối với vô lượng Bồ tát giới, nên thường được 5 lợi ích vượt
bậc. Một là thường được mười phương chư Phật giữ gìn. Hai là khi sắp bỏ thân
mạng thì lòng rất hoan hỷ. Ba là sau khi thân mạng kết thúc, sinh ra chỗ nào
cũng thường cùng các vị Bồ tát giới hạnh thanh tịnh hoặc bằng hoặc hơn mình làm
đồng phận, đồng pháp hữu và thiện tri thức. Bốn là thành tựu kho tàng vô lượng
công đức to lớn, có thể viên mãn tịnh giới ba la mật. Năm là đời này và các đời
sau thường thành tựu được tịnh giới của tự tánh, tịnh giới thành ra cá tính
(Chính 30/522). Những lợi ích này cho thấy thọ trì Bồ tát giới thì ở đâu cũng
là nước Phật.

Sau đây là mấy
từ ngữ cần chú thích. Chánh kiến, ở đây, khi sắp chết, là như người niệm Phật
thì khi ấy tâm trí không hôn mê, thác loạn, thấy Phật đưa tay đón dắt. Công đức
tụ: cái đống công đức. Giới độ: tịnh giới ba la mật.

Đoạn 2: Nói Về
Căn Bản Thật Tướng Bát Nhã Của Bồ Tát Giới

Giới pháp như
thế này

là sở hành của
Phật,

với chỗ sở hành
ấy

trí giả hãy
khéo nghĩ:

Tâm hạnh như
ngoại đạo

trước tướng và
chấp ngã,

thì giới pháp
như vầy

không thể nào
tín thọ.

Tuệ giác của
Thanh văn

diệt tận chứng
niết bàn,

cũng không phải
là chỗ

gieo giống giới
pháp này.

Muốn nuôi lớn
mầm mống

lúa tuệ giác bồ
đề

để ánh sáng tuệ
ấy

chiếu tỏa cả
thế gian,

thì cần phải
thường xuyên

yên tịnh tâm
trí mình

mà quán sát
thật tướng

của tất cả các
pháp

siêu việt mọi
khái niệm

đối lập nhau
như sau:

phát sinh với
tiêu diệt

vĩnh cửu với hư
vô

đồng nhất với
mâu thuẫn

xuất hiện với
biệt dạng.

Bằng sự quán
sát ấy

nỗ lực mà trang
hoàng:

việc Bồ tát
phải làm,

phải tuần tự
học tập.

Với tất cả các
vị

tu học còn tiếp
tục

tu học đã hoàn
tất

đừng sinh tâm
phân biệt,

thì đó: đệ nhất
nghĩa,

ũng gọi là đại
thừa.

Mọi hý luận lầm
lỗi

đều bặt dấu ở
đây,

và từ đây xuất
phát

trí toàn giác
của Phật.

Đoạn này lấy
văn ý của Trung luận, của Bát nhã, và của chính Phạn võng (đoạn 2 mục 3 tiết
1). Giới pháp như thế này là sở hành của Phật, chính văn là thử thị Phật hành
xứ, một số bản chép thử thị chư Phật tử, chép như vậy là sai đến nỗi rất đáng
ngạc nhiên. Sở hành của Phật là cái của Phật biết và Phật làm. Sở hành ấy chính
là thật tướng bát nhã, Bồ tát giới xuất phát từ căn bản ấy. Tâm hạnh như ngoại
đạo … gieo giống giới pháp này là nói Bồ tát giới thì ngoại đạo và nhị thừa
không kham thọ trì. Nhưng nói như vậy chỉ để đề cao Bồ tát giới, và là nói
trong 1 lúc nên đối với Bồ tát giới có người có thể thọ trì, có người không thể
thọ trì, còn nói trong nhiều lúc thì lúc này có người còn không thể mà lúc khác
người ấy đã có thể, do vậy nên nói ai cũng có thể thọ trì Bồ tát giới và trở
thành Phật đà, đó mới là tư tưởng chính yếu của Bồ tát giới Phạn võng. Muốn
nuôi lớn mầm mống … của tất cả các pháp : Tuệ giác bồ đề là thật tướng bát
nhã: tuệ giác thể nhập thật tướng của các pháp. Mầm mống của tuệ giác bồ đề thì
chính là tuệ tâm sở trong 5 tâm sở biệt cảnh; sử dụng tâm sở này thì tập quán
sát được về thật tướng. Siêu việt mọi khái niệm … xuất hiện với biệt dạng:
Thật tướng là gì? là bản chất thật: bản chất siêu việt mọi khái niệm mà thực
chất chỉ là đối lập nhau mà hình thành. Mọi khái niệm ấy, ở đây đưa ra 4 phạm
trù thành 8 khái niệm để làm tiêu biểu. Tất cả 6 câu này nếu dịch sát chính văn
đến gần như không dịch thì phải là không sinh với không diệt, không thường với
không đoạn, không nhất với không dị, không lai với không khứ. Bằng sự quán sát
ấy, nỗ lực mà trang hoàng: việc Bồ tát phải làm, phải tuần tự học tập : Bằng sự
quán sát ấy, chính văn là như thị nhất tâm trung, nhất tâm là sự quán sát thật
tướng, chỉ lấy thật tướng làm chủ đề duy nhất (chứ chưa thể nói là đồng nhất
với thật tướng). Nỗ lực mà trang hoàng, trang hoàng (trang nghiêm) là nói tắt,
nói đủ là trang hoàng quốc độ bằng cách giáo hóa chúng sinh (thành ngữ: trang
nghiêm quốc độ, thành thục chúng sinh). Và đó là việc phải làm của Bồ tát. Việc
phải làm ấy – mà chính yếu là Bồ tát giới – là xuất phát từ thật tướng bát nhã.
Nên người thọ Bồ tát giới thì, với sự quán sát thật tướng bát nhã, phải nỗ lực
mà học và hành. Với tất cả các vị … cũng gọi là đại thừa: Tu học còn tiếp tục
là hữu học, tu học đã hoàn tất là vô học. Đối với các vị ấy – mà người thọ Bồ
tát giới sống với – người thọ Bồ tát giới không phân biệt để khinh trọng, thì
đó là một bước biểu hiện của bát nhã. Hý luận lầm lỗi, hý luận ở đây là hết
thảy tư duy và mô tả theo các phạm trù đối lập nhau; đối với thật tướng bát nhã
thì tư duy mô tả như vậy đã là hý luận, mà là hý luận lầm lỗi. Trí toàn giác
của Phật, trí toàn giác, chính văn là tát bà nhã.

Đoạn 3: Khuyến
Cáo Và Hướng Nguyện Về Bồ Tát Giới

Thế nên các
Phật tử

hãy nổi đại
dũng mãnh:

đối với giới
của Phật

giữ như giữ
ngọc sáng.

Các Bồ tát quá
khứ

đã học về giới
ấy,

vị lai thì sẽ
học,

như hiện tại
đang học.

Giới ấy chư
Phật làm,

giới ấy chư
Phật khen,

và tôi hôm nay
đây

đã kính theo
chư Phật

mà tụng lại
giới pháp

phước đức vô
lượng ấy

hồi hướng cho
chúng sinh

để cùng nhau
xoay về

trí toàn giác
của Phật,

cầu nguyện cho
các vị

được nghe giới
pháp này

chóng thành đạt
trí Phật.

Và tôi hôm nay
đây, tôi là vị tụng giới tự xưng. Mà tụng lại giới pháp phước đức vô lượng ấy,
chính văn là thuyết phước đức vô lượng tụ, có người hiểu là nói về giới pháp,
sự nói ấy được vô lượng phước đức; nay xét phước đức vô lượng tụ – mà ở trên
nói là công đức tụ – nghĩa đen là cái đống phước đức vô lượng, cái đống ấy
chính là giới pháp Bồ tát của Phạn võng.

Kính lạy đức Lô
xá na như lai. Kính lạy đức Thích ca mâu ni như lai. Kính lạy kho tàng Bồ tát
giới Phạn võng.

Cả 3 danh hiệu
này là của nghi thức tụng giới. Vị tụng giới niệm 3 danh hiệu này trước khi nói
lời tác bạch cuối cùng.

---

 

Trước khi tụng,
vị tụng giới lạy và quì mà thưa: Con là tỷ kheo XX, kính bạch Đại đức tăng, Đại
đức tăng bảo con tụng giới, nhưng con e có sự lầm lẫn trong khi tụng, vậy kính
xin Đại đức tăng từ bi chỉ bảo cho con.

Chúng Bồ tát
giới lắng nghe!

Qui y kính lạy

đức Lô xá na

và Kim cang
phật

khắp cả mười
phương;

lại lạy phân
thân

đức Lô xá na

là ngàn trăm ức

các đức Thích
ca.

Nay tôi kính
tụng

về Bồ tát giới

mà đại cương là

ba loại tịnh
giới;

chúng Bồ tát
giới

hãy cùng lắng
nghe!

Giới như ngọn
đèn

đã sáng lại
lớn,

có thể xua tan

bóng tối đêm
dài;

giới như đài
gương

trong sáng quí
báu,

hiện rõ các
pháp

đủ cả không
sót;

giới lại y như

ngọc báu ma ni,

tuôn ra của cải

giúp kẻ khốn
cùng.

Siêu thoát thế
gian,

chóng thành
Phật đà,

làm được như
vậy

giới này hơn
cả!

Vì lý do ấy,

chúng Bồ tát
giới

cần phải nỗ lực

kính cẩn mà
giữ!

Chư đại
đức, hôm nay bốn tháng của mùa xuân đã qua mất nửa tháng mà chỉ thiếu một đêm,
còn lại chỉ thừa một đêm và ba tháng rưỡi. Già bịnh đã gần, Phật pháp sắp ẩn. Chư đại đức, và ưu bà tắc ưu bà di, muốn được đạo quả,
các vị phải nhất tâm nỗ lực mà tinh tiến. Tại sao, vì đến như chư Phật cũng
phải nhất tâm nỗ lực mà tinh tiến mới thành tựu vô thượng bồ đề, huống chi
những kẻ khác đang còn tu tập các thiện pháp khác. Các vị nghe như vậy thì
trong lúc còn khỏe mạnh phải nỗ lực mà siêng tu thiện pháp, đâu được không cấp
tốc cầu đạo mà đợi đến tuổi già. Đợi đến tuổi già là các vị còn muốn vui thú
nỗi gì?

Ngày nay đã
qua,

mạng sống cũng
bớt,

như cá thiếu
nước,

đâu có vui gì!

Tăng tập hợp
chưa?

Tăng hòa hợp
không?

Tăng tập hợp
hòa hợp để làm gì?

Những người
chưa thọ Bồ tát giới, hay thọ mà không thanh tịnh, đã ra khỏi đây chưa?

Có bao nhiêu
người thọ Bồ tát giới không đến tập hợp mà có dặn nhờ nói muốn và thanh tịnh?

Chư Phật tử,
hãy chắp tay lắng nghe. Nay tôi sắp nói đến lời mở đầu giới pháp rộng lớn của
chư Phật, các vị tập hợp, yên lặng mà lắng nghe. Và tự xét có tội lỗi thì phải
sám hối; sám hối thì yên vui, không sám hối thì tội lỗi càng sâu nặng. Không có
tội lỗi thì yên lặng; do sự yên lặng ấy mà tôi biết các vị thanh tịnh.

Chư đại đức, và
ưu bà tắc ưu bà di, hãy nghe cho kyծ Sau khi đức Thế tôn nhập diệt, trong thời kỳ Phật pháp
cuối cùng, càng phải tôn kính Ba la đề mộc xoa. Ba la đề mộc xoa là giới pháp
này đây. Phụng trì giới pháp này thì như đêm
tối mà gặp ánh sáng, như nghèo nàn mà được vàng ngọc, như bịnh tật mà được lành
mạnh, như tù đầy mà thoát lao ngục, như đi xa mà được về nhà. Phải biết giới
pháp này là đức thầy cao cả của các vị. Đức Thế tôn còn ở đời cũng không khác
gì giới pháp này.

Lòng sợ tội lỗi
khó mà sinh được, tâm có đức lành khó mà phát ra. Nên trong khế kinh đã dạy:

Đừng khinh tội
lỗi nhỏ,

cho là không
tai họa;

giọt nước tuy
là ít,

chảy mãi đầy hồ
lớn.

Tội lỗi gây
chốc lát,

họa ở vô gián
ngục;

một khi mất
thân người,

muôn kiếp khó
được lại.

Sự khỏe đẹp
không bền,

qua mau như
ngựa chạy;

mạng người vốn
vô thường,

quá hơn nước
núi đổ:

hôm nay dẫu còn
đó,

ngày mai khó
bảo tồn.

Các vị phải
nhất tâm mà nỗ lực tinh tiến, cẩn thận đừng giải đải, đừng biếng nhác, đừng ham
ngủ, đừng phóng ý. Thâu đêm cũng phải tập trung tâm ý lại mà tưởng niệm Phật
pháp tăng. Đừng để đời mình trôi qua một cách trống rỗng, mệt nhọc một cách vô
ích, để rồi sau đó phải hối hận sâu xa.

Các vị hãy nhất
tâm, kính cẩn mà phụng hành cho thật chính xác đối với giới pháp này. Phải học
như vậy.

Chư đại
đức, hôm nay là ngày mười lăm của nửa tháng trăng tối, ngày bố tát tụng Bồ tát
giới. Các vị hãy nhất tâm mà nghe cho khéo. Ai có lỗi thì xin nói ra, ai không
lỗi thì xin yên lặng. Yên lặng nên biết chư vị đại đức thanh tịnh, có thể tụng
Bồ tát giới. Như vậy là tôi đã nói lời mở đầu Bồ tát giới. Nay xin hỏi, chư đại
đức, trong các vị có thanh tịnh cả không? Chưđại đức, các vị thanh tịnh cả, vì các vị cùng yên lặng. Việc này tôi xin ghi
nhận như vậy.

Tụng giới xong,
vị tụng giới đứng dậy mà thưa, bạch Đại đức tăng, con là tỷ kheo XX, xin kính
tạ lỗi Đại đức tăng; Đại đức tăng bảo con tụng Bồ tát giới, nhưng thân miệng ý
của con không tinh cần, tụng giới văn không thông suốt, làm cho chư vị ngồi lâu
hơn lên, không khỏi phát phiền. Con xin chư vị từ bi hoan hỷ cho con.

Bồ tát giới
Phạm võng

là giới pháp vô
thượng,

trăm ngàn vạn
ức kiếp

vẫn khó mà gặp
được;

nay con đã thấy
nghe

lại còn được
thọ trì,

nguyện cầu sớm
thành tựu

pháp tánh thân
thường trú.

Kính lạy đức Lô
Xá Na Như Lai. Kính lạy đức Thích Ca Mâu Ni Như Lai. Kính lạy Kho tàng Bồ tát
giới Phạm võng.

Kinh Phạm võng,
phẩm thứ 10 ” Tâm địa giới Bồ tát của đức Lô Xá Na tuyên thuyết”,
phần dưới

Khi ấy đức Lô
Xá Na đã vì đại chúng mà khai thị một cách tóm tắt, chỉ bằng đầu sợi lông, về
pháp môn tâm địa, một trong các pháp môn nhiều đến vô lượng không thể nói hết,
như cát của trăm ngàn sông Hằng. Và kết thúc rằng, pháp môn tâm địa ấy hết thảy
chư Phật quá khứ đã nói, chư Phật vị lai sẽ nói, chư Phật hiện tại đang nói,
tất cả Bồ tát trong quá khứ vị lai và hiện tại đã học sẽ học và đang học. Như
Lai đã trải qua cả trăm vô số kiếp tu hành tâm địa ấy, kết quả thành Phật, danh
hiệu Lô Xá Na. Chư vị Phật đà, các ngài hãy chuyển pháp môn của Như Lai đã nói
cho hết thảy chúng sinh, khai thị tâm địa cho họ. Bấy giờ trên Sư tử tòa sáng
chói rực rỡ ở Liên hoa đài, tức Hoa tạng thế giới, đức Lô Xá Na phóng ra ánh
sáng, khuyến cáo một ngàn đức Thích Ca trên một ngàn cánh hoa, rằng các ngài
hãy đem phẩm Pháp môn tâm địa của Như Lai mà đi, nói lại một cách tuần tự phẩm
ấy cho một ngàn lần trăm ức đức Thích Ca, và hết thảy chúng sinh, với lời
khuyến cáo rằng các người hãy thọ trì, đọc tụng, nhất tâm mà phụng hành.

Khi ấy một ngàn
đức Thích Ca trên một ngàn cánh hoa, và một ngàn lần trăm ức đức Thích Ca, đều
đứng dậy từ Sư tử tòa rực rỡ ở Hoa tạng thế giới. Ngài nào cũng cáo thoái bằng
cách khắp mình phóng ra ánh sáng bất khả tư nghị, cùng hóa hiện vô lượng đức
Phật nữa, và cùng trong một lúc dùng vô số sắc hoa xanh vàng đỏ trắng hiến cúng
đức Lô Xá Na, tiếp nhận và ghi nhớ trọn vẹn phẩm Pháp môn tâm địa mà ngài đã
tuyên thuyết. Rồi các ngài từ Hoa tạng thế giới ẩn đi. Aẫn rồi nhập định tên
Bông hoa ánh sáng của thể tánh thanh tịnh in như hư không, trở về dưới cây Bồ
đề ở châu Diêm phù của thế giới mình, xuất định nói trên, ngồi trên Kim cang
tòa đầy bông hoa ánh sáng, và tại Diệu quang đường nói về mười biển cả thế
giới, lại rời chỗ ấy đến Đế thích cung nói về mười trú, đến Diệm thiên nói về
mười hành, đến Đâu suất thiên nói về mười hướng, đến Hóa lạc thiên nói về mười
định, đến Tha hóa thiên nói về mười địa, đến Sơ thiền nói về mười kim cang, đến
Nhị thiền nói về mười nhẫn, đến Tam thiền nói về mười nguyện, đến cung Đại tự
tại thiên vương thuộc Tứ thiền nói lại phẩm Pháp môn tâm địa mà bản thân là đức
Lô Xá Na ở Hoa tạng thế giới đã nói. Toàn thể một ngàn lần trăm ức đức Thích Ca
đều làm như vậy, không khác gì nhau, như phẩm Hiền kiếp đã nói.

Xuất Xứ Trực Tiếp Của Bồ tát Giới Phạm võng

Bấy giờ đức
Thích Ca Mâu Ni từ Hoa tạng thế giới mà khởi đầu ngài đã hiện ra ở đó, hướng về
phía đông, đi vào cung thiên vương, nói xong kinh Ma vương chịu giáo hóa, rồi
hạ sinh ở nước Ca di la thuộc châu Diêm phù, mẹ là hoàng hậu Ma Da, cha là
hoàng đế Bạch Tịnh, “Như Lai tên Tất Đạt, bảy năm xuất gia, thành đạo lúc
ba mươi tuổi, danh hiệu Thích Ca Mâu Ni, đầu tiên ngồi Kim cang tòa đầy bông
hoa ánh sáng tại Tịch diệt tràng, cuối cùng đến cung Đại tự tại thiên vương,
tuần tự thuyết pháp cả mười chỗ”. Trong khi thuyết pháp tại cung Đại tự
tại thiên vương, đức Thích Ca Mâu Ni nhìn tràng lưới của các Đại phạn thiên
vương, nhân đó nói với họ, rằng vô lượng thế giới in như mắt lưới, mỗi mỗi khác
nhau, vô cùng vô tận; pháp môn đức Lô Xá Na dạy cũng y như vậy. Như Lai nay đến
thế giới này đã tám ngàn lần, vì cả thế giới Sa bà mà ngồi Kim cang tòa đầy
bông hoa ánh sáng, nói về mười biển cả thế giới, cho đến đến cung Đại tự tại
thiên vương này, tóm tắt khai thị hoàn tất phẩm Pháp môn tâm địa cho đại chúng
ở đây.

Rồi từ cung
thiên vương ấy, Như Lai trở xuống, ngồi dưới cây Bồ đề của châu Diêm phù, vì
hết thảy chúng sinh phàm phu mê ám trên đất này, nói lại giới pháp duy nhất mà
đức bản thân Lô Xá Na của Như Lai đã nói trong phẩm Pháp môn tâm địa của ngài,
giới pháp mà từ khi mới phát tâm ngài đã thường tụng. Giới pháp ấy như ngọc kim
cang sáng chói, và là bản nguyên của chư Phật, của Bồ tát, là hạt giống Phật
tánh. Hết thảy chúng sinh đều có Phật tánh, nên toàn bộ thân tâm của chúng
sinh, thân ấy tâm ấy đều nhập vào trong giới pháp Phật tánh, và đương nhiên có
cái nhân như vậy thì đương nhiên thực hiện pháp thân thường trú. Về mười Ba la
đề mộc xoa mà Như Lai sẽ nói lại như sau đây, khi xuất hiện ở thế giới này, thì
đó chính là giới pháp của Phật pháp, là giới pháp mà hết thảy chúng sinh trong
quá khứ vị lai và hiện tại nên kính phụng thọ trì. Như Lai sắp sửa vì cả đại
chúng ở đây mà trùng tuyên phần Giới pháp vô tận giới pháp của hết thảy chúng
sinh, bản nguyên là tự tánh thanh tịnh.

Như Lai Lô Xá
Na

an tọa Liên hoa
đài

xung quanh Liên
hoa đài

có cả một ngàn
cánh.

Trên ngàn cánh
hoa ấy

Như Lai hiện
ngàn Phật,

tất cả đồng một
hiệu

hiệu Thích Ca
Thế Tôn.

Mỗi cánh hoa
nói trên

có trăm ức thế
giới,

mỗi thế giới
lại có

một đức Thích
Ca nữa;

các đức Thích
Ca này

cùng trong một
thì gian

ngồi dưới Bồ đề
thọ

thành tựu vô
thượng giác.

Ngàn và ngàn
trăm ức

đức Thích Ca
nói trên,

toàn thể chỉ là
một

bản thân Lô Xá
Na.

Một ngàn lần
trăm ức

đức Thích Ca
như vậy

cùng tiếp dẫn
đại chúng

số lượng như vi
trần,

tất cả đều đưa
đến

chỗ Như Lai an
tọa,

để nghe Như Lai
tụng

giới pháp của
chư Phật.

Như Lai tụng
hoàn tất

giới pháp của
chư Phật

là cửa ngõ Cam lộ

tức thì được
khai mở.

Bấy giờ ngàn
trăm ức

đức Thích Ca
Thế Tôn

về lại Bồ đề
tràng

ngồi dưới Bồ đề
thọ,

cùng tụng lại
giới pháp

của đức Phật
bản thân,

gồm có mười
giới nặng

và bốn tám giới
nhẹ.

Giới pháp ấy in
như

vầng thái dương
sáng chói

ánh trăng rằm
quang rạng

và chuỗi ngọc
quí báu;

hết thảy các Bồ
tát

nhiều như số vi
trần,

đều do giới
pháp này

mà thành Đẳng
chánh giác.

Giới pháp đức
bản thân

Lô Xá Na đã
tụng,

Như Lai cũng
tụng lại

hoàn toàn y như
vậy.

Nên tất cả các
người

Bồ tát mới tu
học,

hãy hết lòng
tôn kính

thọ trì giới
pháp ấy.

Các người đã
thọ trì

giới pháp như
vậy rồi,

lại đem giới
pháp ấy

chuyền trao cho
chúng sinh.

Vậy tất cả các
người

hãy chú ý lắng
nghe

Như Lai tụng
chính xác

giới tạng trong
Phật pháp.

Giới tạng ấy
chính là

Ba la đề mộc
xoa,

nên hết thảy
đại chúng

chí tâm mà thâm
tín;

thâm tín rằng
chính mình

là đức Phật sẽ
thành,

y như Như Lai
đây

là đức Phật đã
thành,

thường thâm tín
như vậy

giới pháp đã
đầy đủ.

Bất cứ là loài
nào

hễ vốn có tâm
tánh,

thì đều nên
lãnh thọ

giới pháp của
chư Phật.

Chúng sinh mà
lãnh thọ

giới pháp của
chư Phật,

thì kẻ ấy tức
thì

nhập vào cương
vị Phật;

cương vị đã
đồng thể

với chư Phật
đại giác,

thì người ấy
đích thực

là con của chư
Phật.

Vậy tất cả đại
chúng

cung kính mà
lắng nghe

Như Lai sẽ tụng
lại

giới pháp của
chư Phật.

Bấy giờ đức
Thích Ca Mâu Ni ngồi dưới cây Bồ đề, thành tựu tuệ giác vô thượng rồi, bắt đầu
qui định về Bồ tát giới, rằng sự hiếu thuận đối với cha mẹ, đại sư, chư tăng,
đối với Tam bảo, sự hiếu thuận phù hợp chánh pháp chí thượng, sự hiếu thuận ấy
gọi là giới, cũng gọi là năng lực chế ngự đình chỉ mọi sự tội lỗi. Đức Thế Tôn
liền từ miệng vàng phóng ra ánh sáng vô lượng. Lúc ấy đại chúng có đến trăm vạn
ức, các vị Bồ tát, các vị Phạn thiên trong mười tám tầng trời cõi Sắc, các vị
thiên nhân trong sáu tầng trời cõi Dục, các vị quốc vương của mười sáu nước
cường đại, đều chắp tay, khuynh tận tâm trí, lắng nghe đức Thế Tôn tụng lại
giới pháp đại thừa của hết thảy chư Phật.

Đức Thế Tôn dạy
các vị Bồ tát, nay Như Lai cứ nửa tháng nửa tháng đích thân tụng lại giới pháp
của Phật pháp. Các người, những vị Bồ tát mới phát tâm, cho đến những vị Bồ tát
mười phát thú, mười trưởng dưỡng, mười kim cang và mười địa, cũng phải tụng y
như vậy. Vì lý do ấy mà ánh sáng giới pháp từ miệng Như Lai tuôn ra. Ánh sáng
ấy có lý do chứ không phải không có. Nhưng ánh sáng ấy không phải xanh vàng đỏ
trắng đen, không phải vật lý tâm lý, không phải khái niệm có không, không phải
tính cách nhân quả; mà là bản nguyên của chư Phật, là căn bản của Bồ tát, căn
bản của chính đại chúng Phật tử các người. Vì vậy, đại chúng Phật tử các người
phải thọ trì, phải đọc tụng, phải khéo học.

Phật tử, lắng
nghe cho kỹ. Muốn lãnh thọ giới pháp của chư Phật thì không cứ quốc vương,
vương tử, tể tướng, bách quan, Tỳ kheo, Tỳ kheo ni, Phạn thiên mười tám tầng
trời cõi Sắc, thiên nhân sáu tầng trời cõi Dục, tất cả dân chúng, những kẻ
hoàng môn, dâm nam dâm nữ, nô bộc tỳ thiếp, quỉ thần trong tám bộ, thần Kim
cang, súc sinh, cho đến những kẻ biến hóa, hễ ai hiểu được tiếng nói của vị
pháp sư truyền giới, thì đều có thể thọ giới và được giới đều có thể trở thành
người thanh tịnh bậc nhất.

Đức Thế Tôn
dạy, các Phật tử, giới pháp nặng có mười điều. Nếu thọ Bồ tát giới mà không
tụng mười giới pháp nặng ấy thì không phải Bồ tát, không phải hạt giống làm
Phật. Vì chính Như Lai cũng tụng như vậy, hết thảy Bồ tát thì đã học sẽ học và
đang học. Và như vậy là Như Lai đã vắn tắt nói đến tướng mạo Bồ tát giới. Các
người phải học, kính cẩn mà phụng trì.

(1. không được
tàn sát)

Phật tử nếu tự
mình tàn sát, bảo người tàn sát, tàn sát bằng phương tiện, bằng cách tán dương
sự tàn sát, bằng sự tán đồng khi thấy kẻ khác tàn sát, cho đến tàn sát bằng chú
thuật tàn sát với nguyên nhân, trợ duyên, phương pháp và động tác của sự tàn
sát; nhưng, đối với bất cứ loài nào, hễ có sinh mạng thì không được cố ý tàn
sát. Là Bồ tát thì phải phát khởi lòng từ bi và lòng hiếu thuận thường trú,
phương tiện cứu giúp và che chở cho hết thảy mọi loài sinh vật, vậy mà đảo
ngược lại, mặc sức khoái ý mà tàn sát, thì đó là tội Ba la di của Bồ tát.

(2. không được
trộm cướp)

Phật tử nếu tự
mình trộm cướp, bảo người trộm cướp, trộm cướp bằng phương tiện, bằng chú thuật
trộm cướp với nguyên nhân, trợ duyên, phương pháp và động tác của sự trộm cướp;
nhưng, cho đến tài vật quỉ thần, tài vật có chủ, tài vật đạo tặc, tài vật công
cộng, dẫu bằng cây kim ngọn cỏ mà thôi, cũng không được cố ý trộm cướp. Là Bồ
tát thì phải phát sinh tâm hiếu thuận và tâm từ bi của Phật tánh, thường xuyên giúp
người làm phước đức và được yên vui, vậy mà đảo ngược lại, đã không làm như
trên mà còn trộm cướp tài vật của người, thì đó là tội Ba la di của Bồ tát.

(3. không được
dâm dục)

Phật tử nếu tự
mình dâm dục, bảo người dâm dục; nhưng, đối với bất cứ nữ nhân nào, cho đến
giống cái trong súc vật, phái nữ trong chư thiên và quỉ thần, hoặc những chỗ
không phải bộ phận sinh thực, đều không được cố ý dâm dục dâm dục với nguyên
nhân, trợ duyên, phương pháp và động tác của sự dâm dục. Là Bồ tát thì phải
sinh tâm hiếu thuận, cứu độ tất cả, bằng cách đem pháp thanh tịnh mà cho người,
vậy mà đảo ngược lại, đã không làm như trên mà còn nổi dậy sự dâm dục đối với
mọi người, không chừa cả súc vật, đến nỗi đối với mẹ, con gái, chị, em gái, bà
con nội ngoại, cũng hành dâm cả, không còn gì gọi là lòng từ bi, thì đó là tội
Ba la di của Bồ tát.

(4. không được
vọng ngữ)

Phật tử nếu tự
mình vọng ngữ, bảo người vọng ngữ, vọng ngữ bằng phương tiện vọng ngữ với
nguyên nhân, trợ duyên, phương pháp và động tác của sự vọng ngữ, cho đến không
thấy nói thấy, thấy nói không thấy, vọng ngữ cả thân thể lẫn tâm trí; nhưng Bồ
tát thì phải thường tự phát sinh ngôn ngữ chân chính và kiến thức chân chính,
lại phát sinh cho người hai thứ ngôn ngữ chân chính và kiến thức chân chính ấy,
vậy mà đảo ngược lại, đã không làm như trên mà còn làm nổi dậy nơi mọi người
những thứ ngôn ngữ bất chính, kiến thức bất chính và hành động bất chính thì đó
là tội Ba la di của Bồ tát.

(5. không được
buôn rượu)

Phật tử nếu tự
mình buôn rượu, bảo người buôn rượu buôn rượu với nguyên nhân, trợ duyên,
phương pháp và động tác của sự buôn rượu; nhưng hết thảy loại rượu đều không
được mua bán, vì lẽ rượu là yếu tố gây ra mọi thứ tội lỗi. Là Bồ tát thì phải
phát sinh cho chúng sinh cái tuệ minh đạt, vậy mà đảo ngược lại, đã không làm
như trên mà còn phát sinh cho người cái tâm thác loạn, thì đó là tội Ba la di
của Bồ tát.

(6. không được
nói xấu đồng đạo)

Phật tử nếu tự
mình nói xấu những sự lầm lỡ của những người xuất gia tại gia thọ Bồ tát giới,
hay của các vị Tỳ kheo, Tỳ kheo ni, lại bảo người khác nói xấu nói xấu với
nguyên nhân, trợ duyên, phương pháp và động tác của sự nói xấu; nhưng Bồ tát
nghe những kẻ ác tâm trong hàng ngũ ngoại đạo và nhị thừa công kích sự phi giáo
pháp và phi giới luật trong tổ chức Phật giáo, thì thường sinh tâm từ bi, giáo
hóa những kẻ ác tâm ấy, làm cho họ có được đức tin đại thừa, vậy mà đảo ngược
lại, đã không làm như trên mà còn tự mình nói xấu những sự lầm lỡ trong tổ chức
Phật giáo, thì đó là tội Ba la di của Bồ tát.

(7. không được
khen mình chê người)

Phật tử nếu tự
tán dương mình mà phỉ báng người khác, lại bảo kẻ khác phỉ báng phỉ báng với
nguyên nhân, trợ duyên, phương pháp và động tác của sự phỉ báng; nhưng Bồ tát
thì phải thay thế hết thảy chúng sinh mà chịu lấy bao nhiêu sự phỉ báng và tủi
nhục, việc xấu thì xoay về nơi mình, việc tốt thì đừa cho người khác, vậy mà
đảo ngược lại, tự khoe cái hay của mình, dấu cái tốt của người, làm cho họ phải
chịu mọi sự phỉ báng, thì đó là tội Ba la di của Bồ tát.

(8. không được
tiếc lẫn tài pháp)

Phật tử nếu tự
mình tiếc lẫn, bảo người tiếc lẫn tiếc lẫn với nguyên nhân, trợ duyên, phương
pháp và động tác của sự tiếc lẫn; nhưng Bồ tát thì bất cứ người nghèo thiếu nào
đến cầu xin, cũng phải tùy nhu cầu của họ mà cung cấp những thứ mình có, vậy mà
đảo ngược lại, vì tâm địa không tốt, tâm lý hờn giận, nên đến nỗi một đồng
tiền, một cây kim, một ngọn cỏ cũng không cho ai; có ai đến cầu xin Phật pháp,
đã không nói cho họ được một câu đủ nghĩa, một bài chỉnh cú, một chút bằng hạt
bụi, lại còn nhục mạ họ nữa, thì đó là tội Ba la di của Bồ tát.

(9. không được
giận dữ không nguôi)

Phật tử nếu tự
mình giận dữ, bảo người giận dữ giận dữ với nguyên nhân, trợ duyên, phương pháp
và động tác của sự giận dữ; nhưng Bồ tát thì phải phát sinh cho người mọi thứ
thiện căn, nhất là đức tính hòa bình, thường phát sinh nơi mình tâm từ bi và
tâm hiếu thuận, vậy mà đảo ngược lại, đã không làm như trên mà, đối với chúng
sinh, thậm chí đối với phi chúng sinh, còn nhục mạ bằng miệng tiếng độc dữ, da
thêm sự đánh đập bằng tay chân và khí cụ, lòng vẫn chưa nguôi,người ta cầu xin
sám hối, tạ tội bằng ngôn ngữ khả ái, cũng vẫn giận dữ không thôi, thì đó là
tội Ba la di của Bồ tát.

(10. không được
phỉ báng Tam bảo)

Phật tử nếu tự
mình phỉ báng Tam bảo, bảo người phỉ báng phỉ báng với nguyên nhân, trợ duyên,
phương pháp và động tác của sự phỉ báng; nhưng Bồ tát nghe cái tiếng của những
kẻ ngoại đạo hay những người ác tâm buông một lời phỉ báng đến Phật thì đã thấy
như tim mình bị ba trăm mũi nhọn đâm vào, huống chi chính miệng mình phỉ báng;
đã không phát sinh sự tín ngưỡng và lòng hiếu thuận cho mọi người mà còn đảo
ngược lại, giúp thêm vào sự phỉ báng của những kẻ ác tâm, những người tà kiến,
thì đó là tội Ba la di của Bồ tát.

Các nhân giả
khéo học, như thế đó là mười giới pháp nặng của Bồ tát, các nhân giả phải học.
Trong đó nhất nhất không được phạm vào bằng một hạt bụi, huống chi phạm đủ cả
mười giới pháp. Ai phạm thì người đó thân hiện tại không thể phát Bồ đề tâm,
phẩm vị quốc vương và luân vương đã mất, lại mất phẩm vị Tỳ kheo Tỳ kheo ni,
mất các Bồ tát vị mười phát thú mười trưởng dưỡng mười kim cang và mười địa,
bao nhiêu thành quả vi diệu và thường trú của Phật tánh cũng mất tất cả, sa vào
ba đường dữ, đến nỗi hai kiếp ba kiếp không nghe được cái tiếng Cha mẹ hay danh
hiệu Phật pháp tăng. Vì lẽ ấy, nhất nhất không nên phạm. Bồ tát các người đang
học bây giờ, sẽ học về sau, đã học trong quá khứ, đối với mười giới pháp nặng
như vậy phải cung kính phụng trì, như Như Lai sẽ nói rộng rãi trong phẩm Tám
vạn uy nghi.

Đức Thế Tôn dạy
các vị Bồ tát, Như Lai đã nói mười giới pháp nặng rồi, bốn mươi tám giới pháp
nhẹ bây giờ Như Lai sẽ nói.

(1. không được
bất kính thầy bạn)

Phật tử nếu sắp
nhận địa vị quốc vương, địa vị luân vương, địa vị bách quan, thì trước đó phải
lãnh thọ Bồ tát giới. Những người như vậy sẽ được quỉ thần hộ trì, được chư
Phật hoan hỉ. Lãnh thọ Bồ tát giới rồi, phải sinh tâm hiếu thuận và tâm tôn
kính; khi thấy các vị thượng tọa, hòa thượng, xà lê, các vị đại đức, thấy các
người cùng một sở học, cùng một kiến giải, cùng một sở hành, thì hãy đứng lên,
đón tiếp, thi lễ, hỏi han. Là Bồ tát mà đảo ngược lại, sinh tâm kiêu ngạo, tâm
khinh lờn, tâm ngoan cố, tâm giận dữ, không chịu đứng lên, đón tiếp, thi lễ,
hỏi han, mọi sự nhu cầu cũng không cung phụng đúng với chánh pháp; trong khi lẽ
đáng nên hy sinh cả bản thân, địa vị, con cái, của báu và tài vật linh tinh mà
hiến cúng các ngài. Nếu không làm như vậy thì phạm tội kinh cấu.

(2. không được
uống các thứ rượu)

Phật tử nếu cố
ý uống rượu, mà rượu thì dẫn ra vô số lầm lỗi; tự tay mình trao rượu cho người
khác uống mà năm trăm đời kiếp cánh tay không có, huống chi chính mình tự uống.
Cũng không được chỉ bảo cho mọi người uống rượu hay luyện tập cho các sinh vật
khác uống, huống chi chính mình uống lấy. Nên bất cứ rượu gì cũng không được
uống. Nếu cố ý tự uống hay bảo người khác uống thì phạm tội khinh cấu.

(3. không được
ăn các thứ thịt)

Phật tử nếu cố
ý ăn thịt, nhưng thịt nào cũng không được ăn. Ăn thịt thì hỏng mất hạt giống
Phật tánh vốn rất từ bi, mọi loài sinh vật thấy thì bỏ chạy. Vì lý do ấy, tất
cả Bồ tát không được ăn dùng bất cứ thứ thịt gì của sinh vật nào. Ăn thịt thì
tội lỗi vô lượng. Nếu cố ý ăn thì phạm tội khinh cấu.

(4. không được
ăn đồ cay nồng)

Phật tử thì
không được ăn năm loại cay nồng là tỏi, kiệu, hành, nén, hẹ. Năm loại ấy, trong
bất cứ thức ăn nào cũng không được ăn. Nếu cố ý ăn thì phạm tội khinh cấu.

(5. không được
không khuyên sám hối)

Phật tử nếu
thấy ai phạm tám giới, năm giới, mười giới, các giới khác, bảy tội nghịch, và
những tội ác bị tám tai nạn, thấy tất cả tội phạm giới như vậy đều phải khuyên
và chỉ cho họ cách thức sám hối. Là Bồ tát mà không khuyên và chỉ cho họ cách
thức sám hối, lại cùng họ cư trú, cùng họ nhận đồ hiến cúng, cùng họ bố tát và
đồng chúng thuyết giới mà không cử tội để khuyên và chỉ cách cho họ sám hối,
thì phạm tội khinh cấu.

(6. không được
không cầu chánh pháp)

Phật tử nếu
thấy các vị pháp sư đại thừa, các vị cùng học cùng hiểu và cùng làm về đại
thừa, đến tăng phường, đến nhà cửa, thành thị, thôn ấp của mình, và dẫu ở xa
cách trăm dặm ngàn dặm mà đến đi nữa, cũng tức thì đứng lên, đón rước, tiễn
đưa, kính lạy, hiến cúng. Mỗi ngày hiến cúng ba lần, và giả sử tốn đến vài ba
lạng vàng đi nữa, hết thảy đồ uống, đồ ăn, đồ nằm, đồ ngồi, đồ mặc, thầy thuốc,
thuốc, đều cung đốn cho vị pháp sư. Mọi sự nhu cầu của vị ấy cung phụng đủ cả.
Mỗi ngày ba lần, phải thường thỉnh cầu vị pháp sư thuyết pháp cho. Mỗi ngày
kính lạy ba lần mà vẫn không nổi dậy trong lòng sự giận dữ, phiền bực. Vì pháp
mà mất mạng đi nữa cũng vẫn cầu pháp không chán. Nếu không như vậy thì phạm tội
khinh cấu.

(7. không được
không đi nghe pháp)

Phật tử thì bất
cứ chỗ nào có diễn giải kinh luật nói về giới pháp, chỗ ấy dầu là nhà to cửa
lớn mà có đặt chỗ diễn giảng, các vị Bồ tát mới học cũng phải đem kinh luật đến
mà lắng nghe, tiếp nhận và thưa hỏi nơi vị pháp sư. Trong núi rừng, dưới đại
thọ, nơi tăng địa, trong tăng phường, bất cứ chỗ nào có giảng thuyết giới pháp
thì càng đến để lắng nghe, tiếp nhận. Nếu không đến thì phạm tội khinh cấu.

(8. không được
phản đại thừa giới)

Phật tử nếu có
tư tưởng phản bội kinh luật thường trú của đại thừa, cho rằng kinh luật ấy
không do Như Lai tuyên thuyết, và đảo ngược lại, thọ trì những kinh luật của
nhị thừa thanh văn và ngoại đạo ác kiến mà nội dung gồm có giới pháp và lý
thuyết phủ nhận Phật tánh, thì phạm tội khinh cấu.

(9. không được
không giúp bịnh tật)

Phật tử nếu
thấy bất cứ người bịnh tật nào cũng phải giúp đỡ thường xuyên y như phụng sự
Phật đà. Bởi lẽ trong tám đám ruộng sinh trưởng phước đức, sự chăm sóc bịnh tật
là đám ruộng tốt nhất. Nếu cha mẹ, đại sư, chư tăng, hay đệ tử bị bịnh tật, bị
thiếu các bộ phận nơi cơ thể, bị hàng trăm thứ bịnh dày vò, thì mình phải chăm
nuôi cho lành mạnh. Là Bồ tát mà vì tâm lý tàn nhẫn, tâm lý giận ghét, nên không
chăm sóc bịnh tật cho người, đến nỗi nơi tăng phường, nơi thành thị, thôn ấp,
nơi hoang dã, núi rừng, nơi đường sá, thấy bịnh nhân cũng không cứu giúp, thì
phạm tội khinh cấu.

(10. không được
tàng trữ khí cụ)

Phật tử thì
không được tàng trữ dao, gậy, cung, tên, giáo, mác, và những khí giới chiến đấu
khác. Bao nhiêu dụng cụ để bẫy lưới săn bắn, sát hại sinh vật, cũng không được
tàng trữ. Là Bồ tát thì đến nỗi kẻ giết cha mẹ mình, mình cũng không giết lại
để báo thù, huống chi đối với người khác và vật khác. Nên không được tàng trữ
khí giới và dụng cụ tàn sát. Nếu cố ý tàng trữ thì phạm tội khinh cấu.

Mười giới pháp
nhẹ như vậy các người phải học, phải cung kính phụng trì, như trong sáu phẩm
sau Như Lai sẽ nói rõ.

(11. không được
làm kẻ quốc tặc)

Phật tử thì
không được vì lợi lộc hay vì ác ý, làm sứ thần cho quốc gia mà liên minh quân
sự, động binh đánh nhau, tàn hại vô số sinh mạng. Là Bồ tát thì sự qua lại
trong quân binh còn không được có, huống chi cố ý làm tên quốc tặc. Nếu cố ý
làm thì phạm tội khinh cấu.

(12. không được
buôn bán tàn nhẫn)

Phật tử nếu cố
ý buôn bán lương dân, buôn bán nô bộc tỳ thiếp, buôn bán súc vật, buôn bán quan
quách và những dụng cụ tẩn liệm; nhưng mọi sự buôn bán ấy chính mình còn không
được làm, huống chi chỉ bảo người khác. Nếu cố ý tự làm hay chỉ bảo người khác
thì phạm tội khinh cấu.

(13. không được
phỉ báng không thật)

Phật tử nếu vì
tâm địa độc ác mà, một cách không có sự thật, phỉ báng những người hiền lương,
những vị thiện đức, những bậc pháp sư, đại sư hòa thượng, đại sư xà lê, quốc
chúa, quí nhân, rằng phạm bảy tội nghịch, mười giới nặng… Nhưng, đối với
những người nên coi như cha mẹ chú bác anh em trong hàng lục thân ấy, mình phải
phát sinh tâm hiếu thuận, tâm từ bi, vậy mà đảo ngược lại, đã không làm như
trên, lại còn gia thêm sự trái ý, sự tổn thương, khiến họ hãm vào tình trạng
khổ tâm, thì phạm tội khinh cấu.

(14. không được
cố ý thiêu đốt)

Phật tử nếu vì
tâm địa tàn ác mà phóng lửa lớn, đốt cháy núi rừng, đồng nội; tháng tư đến
tháng chín cũng phóng lửa; phóng lửa đến nỗi có thể cháy lan đến cả nhà cửa,
phòng ốc, thành thị, thôn ấp, tăng phường, ruộng vườn và cây cối của người,
cháy lan đến vật quỉ thần, vật công hữu. Nhưng hết thảy đều là vật có chủ,
không được cố ý thiêu đốt. Nếu cố ý thiêu đốt thì phạm tội khinh cấu.

(15. không được
chỉ dạy sai lệch)

Phật tử thì với
những người cùng là Phật tử như mình, với ngoại đạo, với kẻ ác, với bà con, với
những người quen biết tốt, với ai cũng hướng dẫn cho họ thọ trì kinh luật đại
thừa, hướng dẫn cho họ lý giải được nghĩa ý của kinh luật ấy, làm cho họ phát
Bồ đề tâm; mười tâm phát thú, mười tâm trưởng dưỡng, mười tâm kim cang, ba mươi
tâm ấy nhất nhất hướng dẫn cho họ hiểu rõ pháp dụng thứ tự. Nếu là Bồ tát mà vì
tâm lý xấu xa, tâm lý hiềm ghét, một cách rất vô lý chỉ dạy cho người kinh luật
của nhị thừa thanh văn và học thuyết của ngoại đạo tà kiến thì phạm tội khinh
cấu.

(16. không được
nói pháp rối loạn)

Phật tử thì
bằng tâm nguyện tốt đẹp, trước tiên học tập uy nghi và giới pháp của kinh luật
đại thừa, lý giải một cách sâu rộng nghĩa lý và ý vị của uy nghi và giới pháp
ấy. Rồi thấy các vị Bồ tát mới học mà có người từ trăm dặm ngàn dặm đến cầu học
kinh luật đại thừa, thì phải nói cho họ, một cách đúng như chánh pháp, về những
khổ hạnh như thiêu đốt thân phần, cánh tay, ngón tay. Nếu thấy họ tỏ ý e ngại
sự thiêu đốt ấy, mặc dù đã được bảo là thiêu đốt để hiến lên chư Phật đi nữa,
thì biết không phải là Bồ tát xuất gia; Bồ tát xuất gia thì dẫu đến hổ lang, sư
tử và quỉ thần đang đói, cũng nên xả thịt hay tay chân của mình mà cung cấp.
Sau khi nói những pháp khổ hạnh rồi, nhất nhất tuần tự nói cho họ về giới pháp
chính yếu, làm cho tâm của họ mở rộng, ý của họ giải tỏa. Nếu là Bồ tát mà vì ý
niệm lợi lộc nên điều đáng giải đáp không giải đáp, nói một cách rối loạn văn
nghĩa của kinh luật đại thừa, không có thứ tự trước sau, nói tóm, nói một cách
phỉ báng Tam bảo, thì phạm tội khinh cấu.

(17. không được
ỷ thế ham cầu)

Phật tử nếu tự
mình vì đồ ăn, vì thức uống, vì tiền của, vì quyền lợi, vì danh vọng, thân cận
với quốc vương, vương tử, tể tướng, bách quan, rồi ỷ thế làm oai, yêu sách,
hành hung, chiếm đoạt tiền tài sản vật của người một cách ngang ngược; nhưng
mọi sự cầu lợi như vậy là ham cầu tàn ác, ham cầu quá đáng, vậy mà còn chỉ bảo
kẻ khác ham cầu nữa, không còn gì là từ bi, là hiếu thuận, thì phạm tội khinh
cấu.

(18. không được
mù mờ làm thầy)

Phật tử nếu học
và tụng Bồ tát giới thì ngày đêm sáu buổi nắm giữ giới ấy trong trí, lý giải ý
nghĩa giới ấy, nghĩa là lý giải về tánh của Phật tánh. Là Bồ tát mà không lý
giải được một câu đủ nghĩa, một bài chỉnh cú, lý do của giới pháp cũng không
rành, lại nói dối trá rằng lý giải được, như vậy là tự lừa đảo mình và lừa đảo
người khác. Nên, nhất nhất mù mờ, giới pháp giáo pháp nào cũng không hiểu, vậy
mà làm pháp sư truyền thọ giới pháp cho kẻ khác, thì phạm tội khinh cấu.

(19. không được
phỉ báng giữ giới)

Phật tử nếu vì
tâm lý xấu và ác, thấy vị Tỳ kheo giữ giới tay nâng lư hương thực tập Bồ tát
hạnh, mà đâm thọc bên này bên kia, phỉ báng vu khống người thánh thiện, không
từ điều xấu nào mà không dựng đứng lên, thì phạm tội khinh cấu.

(20. không được
không cứu phóng sinh)

Phật tử thì
phải đem tâm từ bi mà thực hành sự phóng sinh. Phải nghĩ như vầy: tất cả nam
tính là cha ta, tất cả nữ tính là mẹ ta, ta đời đời kiếp kiếp không khi nào
không sinh ra từ cha mẹ ấy. Nên sáu đường chúng sinh đều là cha mẹ của ta, ta
giết mà ăn là giết mà ăn cha mẹ của mình. Lại cũng giết mà ăn chính thân cũ của
mình, vì lẽ hết thảy thể cứng thể lỏng và sức nóng sức động toàn là thân thể cũ
của ta. Vì nghĩ như vậy nên thường phóng sinh. Đời đời thọ sinh, đó cũng là một
sự thực có tính cách bất biến, nên càng phải chỉ bảo khuyến khích mọi người
phóng sinh. Khi thấy thế nhân tàn sát sinh vật thì phải tìm cách cứu hộ, giải
thoát khổ nạn cho chúng. Rồi thời thường phải giáo hóa, giảng nói Bồ tát giới
cho người để cứu hộ chúng sinh. Gặp ngày chết của cha mẹ anh em thì phải cung
thỉnh pháp sư diễn giảng kinh luật của Bồ tát giới. Cái phước ấy giúp cho người
chết được thấy chư Phật, hoặc sinh trong nhân loại hay trên chư thiên. Nếu
không làm như vậy thì phạm tội khinh cấu.

Mười giới pháp
nhẹ như vậy các người phải học, phải cung kính phụng trì, như trong phẩm Diệt
trừ tội lỗi Như Lai sẽ nói rộng rãi về mỗi một giới pháp ấy.

(21. không được
giận dữ báo thù)

Phật tử thì
không được đem sự giận dữ trả lại sự giận dữ, không được đem sự đánh đập trả
lại sự đánh đập, cũng không được giữ tâm niệm trả thù những kẻ tàn sát cha mẹ
anh em bà con của mình hay những kẻ sát hại quốc chúa. Tàn sát sự sống để trả
thù sự sống là điều không thuận với đạo hiếu. Không nuôi nô bộc tỳ thiếp mà
đánh đập mắng chưởi, ngày ngày ba nghiệp bùng dậy, nhất là tội lỗi khẩu nghiệp
lại càng vô lượng, huống chi cố làm đến bảy tội nghịch. Là Bồ tát xuất gia mà
không có tâm từ bi, cố giữ ý niệm trả thù đến nỗi trong hàng bà con cũng quyết
không tha, thì phạm tội khinh cấu.

(22. không được
kiêu ngạo không học)

Phật tử nếu mới
xuất gia, chưa lý giải gì, mà tự thị thông minh, tự thị cao sang, tự thị tuổi
tác, tự thị dòng họ, tự thị giai cấp, kiến thức to lớn, phước đức to lớn, giàu
có to lớn, đủ cả thất bảo, ỷ thị những thứ ấy mà kiêu ngạo, không chịu học hỏi
kinh luật với các vị pháp sư đã học hỏi trước mình. Các vị pháp sư ấy có thể có
người dòng họ nhỏ, tuổi tác nhỏ, giai cấp nhỏ, nghèo nàn, thấp thỏi, các giác
quan không hoàn chỉnh, nhưng thật là người có đức, lý giải thấu đáo hết thảy
kinh luật. Nếu các vị Bồ tát mới học mà dòm ngó dòng họ và giai cấp, không chịu
đến học hỏi đệ nhất nghĩa nơi vị pháp sư ấy, thì phạm tội khinh cấu.

(23. không được
không truyền kinh giới)

Phật tử nếu,
sau khi Như Lai nhập niết bàn rồi, muốn đem tâm nguyện tốt đẹp lãnh thọ Bồ tát
giới mà bằng cách tự nguyện lãnh thọ giới ấy trước hình tượng Phật đà, hình
tượng Bồ tát, thì phải bảy ngày sám hối trước hình tượng Phật đà, hình tượng Bồ
tát, hễ thấy được tướng tốt thì thọ giới là được giới. Nếu chưa thấy được tướng
tốt, thì phải hai lần hay ba lần bảy ngày, cho đến một năm, phải sám hối cho
thấy được tướng tốt. Thấy được tướng tốt rồi thì có thể thọ giới trước hình
tượng Phật đà, hình tượng Bồ tát. Nếu không thấy được tướng tốt, thì dẫu thọ
giới trước hình tượng Phật đà, hình tượng Bồ tát, cũng không thể gọi là được
giới. Nếu lãnh thọ Bồ tát giới bằng cách hiện diện đối trước vị pháp sư đã thọ
giới ấy trước mình, thì không cần phải thấy được tướng tốt, tại sao, vì vị pháp
sư ấy đã do các vị pháp sư trước nữa truyền giới cho nhau, và nay truyền lại
cho mình, nên không bắt buộc phải thấy tướng tốt. Và thọ giới trước vị pháp sư
như vậy thì được giới liền, được bởi cái tâm cùng cực cẩn trọng phát sinh trong
lúc ấy. Nếu trong vòng ngàn dặm, không ai có thể làm vị pháp sư truyền thọ Bồ
tát giới, thì người muốn thọ giới ấy có thể tự nguyện mà lãnh thọ trước hình
tượng Phật đà, hình tượng Bồ tát, nhưng với điều kiện phải sám hối thấy được tướng
tốt. Nếu là vị pháp sư mà tự thị sự lý giải của mình đối với kinh luật và giới
pháp đại thừa, chỉ làm bạn với quốc vương, vương tử và bách quan, còn các vị Bồ
tát mới học đến xin hỏi hoặc nghĩa ý của khế kinh, hoặc nghĩa ý của giới luật,
vị pháp sư ấy vì tâm lý khinh miệt, tâm lý xấu xa, tâm lý kiêu ngạo, không nhất
nhất giải đáp một cách tốt đẹp những câu của họ thưa hỏi, thì phạm tội khinh
cấu.

(24. không được
học các sách khác)

Phật tử nếu có
chánh pháp đại thừa trong kinh luật Như Lai đã dạy, chánh pháp đủ cả chánh
kiến, chánh tánh, chánh pháp thân, mà không nỗ lực học hỏi tu tập, lại bỏ chánh
pháp quí báu như thất bảo ấy mà học tập sách vở phủ nhận Phật tánh của nhị
thừa, ngoại đạo và thế tục, như các bộ a tỳ đàm, các luận thuyết hỗn tạp, những
thi văn truyện ký, thì thế là làm mất Phật tánh, làm cản đạo nghiệp, chứ không
phải thực hành Bồ tát đạo. Nếu cố ý học tập thì phạm tội khinh cấu.

(25. không được
lạm dụng gây rối)

Phật tử nếu,
khi Như Lai nhập niết bàn rồi, làm chủ sự thuyết pháp, làm chủ sự hành đạo, làm
chủ nơi tăng phường, làm chủ sự giáo hóa, làm chủ sự tọa thiền, làm chủ sự đi
lại, thì phải phát sinh tâm từ bi, khéo hòa giải mọi sự mâu thuẫn, khéo hộ vệ
vật của Tam bảo, đừng sử dụng vô độ như là của riêng. Nếu trái lại, làm cho
Tăng chúng rối loạn vì sự tranh chấp, mặc sức sử dụng của Tam bảo, thì phạm tội
khinh cấu.

(26. không được
không đãi khách tăng)

Phật tử nếu đã
ở trước trong tăng phường, sau thấy các vị Tỳ kheo hay Tỳ kheo Bồ tát, đến nơi
tăng phường, đến nơi nhà cửa, thành thị hay thôn ấp của mình, đến nơi nhà của
quốc vương thiết lập, đến nơi chỗ đang kiết hạ an cư, hay nơi chỗ đang thiết
lập đại hội cầu phước, thì mình là chư tăng ở trước, phải đón rước, tiễn đưa,
và hiến cúng ẩm thực; phòng ở, đồ nằm, giường giây hay giường cây, mọi sự đều
cung cấp. Nếu không có sẵn, thì dẫu phải bán mình, bán cả con cái, cũng gắng mà
cung phụng những thứ các vị ấy cần dùng. Rồi nếu có thí chủ đến thỉnh chư tăng,
thì các vị khách tăng ấy cũng có đồng phần, nên vị chủ tăng phường phải y theo
thứ tự mà mời các vị khách tăng ấy thọ thỉnh. Nếu chư tăng ở trước chỉ thọ
thỉnh riêng, không mời các vị khách tăng, thì vị chủ tăng phường tội lỗi vô
lượng, không khác gì loài vật, không phải sa môn, không phải dòng giống họ
Thích. Nếu cố ý làm như vậy thì phạm tội khinh cấu.

(27. không được
thọ thỉnh riêng biệt)

Phật tử thì
trường hợp nào cũng không được thọ thỉnh riêng biệt, thu đồ hiến cúng về cả nơi
mình. Đồ hiến cúng là thuộc về chư tăng mười phương. Nếu thọ thỉnh riêng biệt
thì ấy là lấy vật của chư tăng mười phương thu về nơi mình; lại xâm phạm đến
vật của Phật đà, thánh giả, đại sư, chư tăng, cha mẹ và bịnh nhân trong tám
ruộng phước, vì lẽ mình chỉ dùng cho mình mà thôi, nên phạm tội khinh cấu.

(28. không được
thỉnh tăng riêng biệt)

Phật tử thì dầu
xuất gia thọ Bồ tát giới, dầu tại gia thọ Bồ tát giới, hay vị trí thí chủ nào,
khi muốn thỉnh chư tăng để hiến cúng cầu nguyện, cũng phải đến tăng phường, hỏi
vị tri sự mà bạch rằng muốn theo thứ tự thỉnh chư tăng để hiến cúng cầu nguyện.
Như vậy là thỉnh được Hiền thánh tăng mười phương. Nếu thỉnh riêng biệt như thế
nhân, thì thỉnh năm trăm vị tăng La hán và Bồ tát, cũng không bằng thỉnh một vị
tăng phàm phu trong thứ tự của chư tăng. Thỉnh riêng là nề nếp của ngoại đạo,
bảy đức Phật không có qui chế thỉnh riêng. Sự ấy không thuận với đạo hiếu. Nếu
cố ý thỉnh riêng thì phạm tội khinh cấu.

(29. không được
sống bằng tà mạng)

Phật tử nếu vì
độc ác và vụ lợi mà buôn bán dâm nam dâm nữ, tự tay làm đồ ăn, tự xay tự giã,
coi tướng nam nữ, đoán mộng tốt xấu, đoán thai trai gái, làm các chú thuật, xảo
thuật, luyện tập chim săn thú săn như luyện chim ưng, pha chế thuốc độc bằng
trăm ngàn thứ độc hợp lại, độc rắn, độc vàng bạc sống, độc sâu cổ, không còn gì
là từ bi, hiếu thuận. Nếu cố ý làm thì phạm tội khinh cấu.

(30. không được
bất kính hảo thời)

Phật tử nếu vì
tâm lý bất lương, chính mình phỉ báng Tam bảo bằng cách tỏ ra thiết cốt với Tam
bảo, nhưng, mở miệng ra là nói về không mà việc làm thì toàn ở trong có: kinh
lý cho thế nhân, vì thế nhân mà mai mối nam nữ, kết hợp sắc dục, tạo ra đủ thứ
hệ lụy; sáu ngày chay trong mỗi tháng, hay ba tháng chay trong mỗi năm, cũng
sát sinh trộm cướp, phá trai phạm giới, thì phạm tội khinh cấu.

Mười giới pháp
nhẹ như vậy, các người phải học, phải cung kính phụng trì, như trong phẩm Thiết
chế giới luật Như Lai đã giải thích đầy đủ.

(31. không được
không cứu không chuộc)

Phật tử nếu,
sau khi Như Lai nhập niết bàn, trong thời kỳ dữ dội, thấy ngoại đạo và những kẻ
tàn ác, những kẻ đạo tặc, chiếm đoạt và đem bán hình tượng Phật đà, hình tượng
Bồ tát, những hình tượng mà mình tôn thờ như cha mẹ, bán kinh bán luật, bán các
vị Tỳ kheo, Tỳ kheo ni, bán Bồ tát mới phát Bồ đề tâm, cho quan lại sai sử hay
cho kẻ khác làm nô bộc tỳ thiếp Nếu là Bồ tát thì thấy những sự tình ấy phải
phát sinh tâm từ bi, tìm mọi phương cách mà cứu hộ, đi khắp nơi khuyến hóa mọi
người để kiếm tiền của mà chuộc hình tượng của Phật đà và Bồ tát, chuộc các vị
Tỳ kheo, Tỳ kheo ni, và Bồ tát mới phát tâm, chuộc kinh chuộc luật. Nếu không
chuộc như vậy thì phạm tội khinh cấu.

(32. không được
tổn hại chúng sinh)

Phật tử thì
không được cất chứa buôn bán dao gậy cung tên, buôn bán bình thường mà dùng
dụng cụ cân lường nhẹ và nhỏ, dựa vào uy thế của quan quyền mà chiếm đoạt tài
vật của người, giam cầm và phá hoại sự thành công của người bằng tâm địa độc
hại, nuôi lớn những loài mèo chồn heo chó. Nếu cố ý làm những việc như vậy thì
phạm tội khinh cấu.

(33. không được
tà tâm làm quấy)

Phật tử thì
không được bằng tâm lý đen tối mà xem sự đấu sức của nam nữ, của quân trận, của
tướng sĩ, của giặc cướp… Không được xem nghe ca vũ, không được cờ bạc, không
được bói toán, không được làm liên lạc cho đạo tặc. Những việc như vậy nhất
nhất không được làm. Nếu cố ý làm thì phạm tội khinh cấu.

(34. không được
rời Bồ đề tâm)

Phật tử thì
phải nghiêm trì giới pháp, bằng cách trong mọi cử động đi đứng nằm ngồi và ngày
đêm sáu buổi đều phải đọc tụng giới pháp ấy, và giữ với lòng bền chắc như ngọc
kim cương, giữ như giữ chiếc phao nổi khi bơi qua biển cả, giữ với quyết chí
của vị Tỳ kheo bị buộc bằng cỏ, vĩnh viễn phát sinh nơi mình đức tin cao đẹp
của đại thừa, là tự biết chắc mình là Phật sẽ thành như chư Phật là Phật đã
thành, tâm Bồ đề không một thoáng nào rời khỏi tâm trí. Như vậy mà nếu nổi lên
một ý niệm của tâm lý nhị thừa hay ngoại đạo thì phạm tội khinh cấu.

(35. không được
không phát đại nguyện)

Phật tử thì
phải thường phát khởi mọi lời nguyện, như nguyện hiếu thuận cha mẹ, đại sư, chư
tăng, Tam bảo; nguyện gặp được vị pháp sư tuyệt hảo và các vị thiện tri thức
đồng một sở học, để luôn luôn dạy cho mình kinh luật đại thừa và các Bồ tát vị
là mười phát thú, mười trưởng dưỡng, mười kim cang và mười địa, làm cho mình lý
giải và thực hành chính xác; nguyện kiên trì giới pháp của Phật, dầu phải mất
tánh mạng đi nữa, một thoáng cũng không để rơi mất khỏi tâm trí cái niệm kiên
trì ấy. Nếu là Bồ tát mà không phát khởi mọi lời nguyện như vậy thì phạm tội
khinh cấu.

(36. không được
không phát đại thệ)

Phật tử thì
phát khởi mười lời nguyền rộng lớn rồi, để kiên trì giới pháp của Phật, lại có
những lời thề như sau. Thà đem thân này gieo xuống hố lửa, núi dao, quyết không
phá hủy giới pháp của tam thế chư Phật bằng cách làm sự bất tịnh với bất cứ nữ
nhân nào. Lại thề rằng thà bị lưới sắt nóng ngàn lớp quấn lấy thân thể, quyết
không đem cái thân phá giới mà mặc y phục của tín đồ hiến cúng; thề rằng thà
miệng phải nuốt viên sắt nóng hay dòng lửa dữ đến cả trăm ngàn đời, quyết không
đem cái miệng phá giới mà ăn thực phẩm của tín đồ hiến cúng; thề rằng thà thân
này phải nằm trong lưới sắt đỏ hay trên đất sắt nóng, quyết không đem cái thân
phá giới mà nằm ngồi giường ghế của tín đồ hiến cúng; thề rằng thà thân này một
đời vài đời chịu hàng trăm mũi giáo đâm vào, quyết không đem cái thân phá giới
mà dùng dược phẩm của tín đồ hiến cúng; thề rằng thà thân này gieo vào vạc sắt
nóng đến cả trăm ngàn đời, quyết không đem cái thân phá giới mà ở phòng ốc, nhà
cửa, vườn tược và đất đai của tín đồ hiến cúng. Lại thề rằng thà thân này bị
chùy sắt giáng đập từ đầu đến chân nát như bụi nhỏ, quyết không đem cái thân
phá giới mà nhận sự cung kính lễ bái của tín đồ. Lại thề rằng thà bị cả trăm cả
ngàn khí cụ bằng sắt nóng móc mất đôi mắt đi, quyết không đem đôi mắt ấy với
tâm phá giới mà nhìn vào sắc đẹp; thề rằng thà một đời hai đời bị cả trăm cả
ngàn dùi sắt đâm vào hai tai, quyết không đem hai tai ấy với tâm phá giới mà
nghe đến tiếng hay; thề rằng thà bị cả trăm cả ngàn dao bén cắt mất mũi đi,
quyết không đem cái mũi ấy với tâm phá giới mà ngửi đến hơi thơm; thề rằng thà
cái lưỡi bị cả trăm cả ngàn dao bén cắt đứt, quyết không đem cái lưỡi ấy với
tâm phá giới mà nếm vào mùi ngon; thề rằng thà thân này bị chặt bị xả bởi búa
sắc, quyết không đem cái thân ấy với tâm phá giới mà chạm vào chỗ ưa thích. Lại
phát khởi lời thề như sau, thề làm cho hết thảy chúng sinh đều thành Phật đà.
Nếu là Bồ tát mà không phát khởi những lời thề như vậy thì phạm tội khinh cấu.

(37. không được
mạo hiểm tai nạn)

Phật tử thì
thường mỗi năm phải có hai kỳ thực hành đầu đà, mùa đông mùa hạ phải tọa thiền
an cư. Thực hành đầu đà thì thường dùng nhánh dương để làm tăm, đậu để rửa, ba
pháp y, bình, bát, tọa cụ, tích trượng, lư hương, đãy lọc nước, khăn tay, dao
con, đồ lấy lửa, nhíp, giường giây, kinh luật Bồ tát giới và tượng Phật Bồ tát.
Là Bồ tát thì khi thực hành đầu đà và khi đi du hóa, dầu đi lại cả trăm dặm
ngàn dặm đi nữa, mười tám vật ấy vẫn thường mang theo mình. Hai kỳ đầu đà là từ
rằm tháng giêng đến rằm tháng ba, từ rằm tháng tám đến rằm tháng mười, trong
hai kỳ ấy, mười tám vật cũng thường mang theo mình như hai cái cánh với con
chim. Bố tát tụng giới thì các vị Bồ tát mới học đã phải nửa tháng nửa tháng bố
tát, tụng mười giới nặng và bốn mươi tám giới nhẹ; khi tụng thì đối trước tượng
Phật Bồ tát mà tụng; một người bố tát thì một người tụng, mà hai ba cho đến
hàng trăm hàng ngàn người cũng chỉ một người tụng; người tụng ngồi cao, người
nghe ngồi thấp, ai cũng mang pháp y chín điều bảy điều hay năm điều. Kiết hạ an
cư thì nhất nhất phải làm cho đúng phép. Khi thực hành đầu đà thì đừng đến chỗ
tai nạn; chỗ nguy hiểm, chỗ quốc chúa tàn bạo, chỗ đất quá cao thấp, chỗ cây cỏ
rậm rạp, chỗ cọp beo sư tử, chỗ hay bị nạn nước lửa gió, chỗ có đạo tặc, chỗ
đường sá đầy rắn độc, những chỗ tai nạn như vậy đều không được đến đó. Thực
hành đầu đà, cho đến kiết hạ an cư, đều không được đến ở những chỗ tai nạn như
vậy. Nếu cố ý đến thì phạm tội khinh cấu.

(38. không được
ngồi không thứ tự)

Phật tử thì sự
ngồi phải có thứ tự đúng như chánh pháp, nghĩa là ai thọ giới trước thì ngồi
trước, ai thọ giới sau thì ngồi sau. Không kể già trẻ, Tỳ kheo Tỳ kheo ni, quí
nhân quốc vương vương tử, cho đến hoàng môn nô bộc tỳ thiếp, tất cả đều nên ai
thọ giới trước ngồi trước, ai thọ giới sau thì tuần tự mà ngồi. Đừng như ngoại
đạo ngu si, già cũng như trẻ không trước không sau, ngồi hỗn tạp như binh nô.
Trong chánh pháp của Như Lai, người trước ngồi trước, người sau ngồi sau. Nếu
là Bồ tát mà ai nấy không ngồi theo thứ tự đúng như chánh pháp, thì phạm tội
khinh cấu.

(39. không được
không làm lợi lạc)

Phật tử thì
thường khuyến hóa mọi người kiến thiết tăng phường, tạo lập núi rừng, ruộng vườn,
xây dựng tháp Phật, thiết lập những chỗ để mùa đông mùa hạ tọa thiền an cư, nói
tóm, tất cả những cơ sở hành đạo đều nên kiến thiết. Là Bồ tát thì lại phải
diễn giảng cho mọi người về kinh luật đại thừa. Những lúc tật bịnh, quốc nạn,
giặc giã, những ngày mạng vong của cha mẹ, anh em, của đại sư hòa thượng và đại
sư xà lê thì từ ngày ấy cho đến ngày tam thất và chung thất, cũng nên trì tụng
và diễn giảng kinh luật đại thừa. Những lúc làm chay cầu phước, đi lại làm ăn
mà có thể bị lửa dữ thiêu đốt, nước lớn trôi chìm, gió bão thổi bạt thuyền bè
nguy khốn trong sông to biển cả đầy nạn la sát, thì trước đó cũng nên đọc tụng
giảng nói kinh luật đại thừa. Cho đến hết thảy khổ báo là ba ác, bảy nghịch,
tám nạn, gông cùm, xiềng xích, trói buộc, đa dâm, đa sân, đa si, đa bịnh, đều
nên giảng nói kinh luật đại thừa. Nếu vị Bồ tát mới học không làm như vậy thì
phạm tội khinh cấu.

Chín giới pháp
nhẹ như vậy các người phải học, phải cung kính phụng trì, như Như Lai sẽ nói rõ
trong phẩm Phạn đàn.

(40. không được
chọn lựa truyền giới)

Phật tử thì khi
cho người thọ Bồ tát giới không được chọn lựa. Hết thảy quốc vương, vương tử,
tể tướng bách quan, Tỳ kheo Tỳ kheo ni, thiện nam tín nữ, dâm nam dâm nữ, phạn
thiên mười tám tầng trời cõi Sắc, thiên nhân sáu tầng trời cõi Dục, những kẻ vô
căn, hai căn, hoàng môn, nô bộc, tỳ thiếp, tất cả quỉ thần, ai cũng được thọ Bồ
tát giới cả. Phải dạy người thọ Bồ tát giới nhuộm pháp y bằng hoại sắc cho hợp
với chánh pháp. Hoại sắc là nhuộm tất cả pháp y và ngọa cụ bằng màu sắc phá hủy
các màu sắc chính là xanh vàng đỏ trắng đen tía. Mọi thứ y phục khác cũng nhuộm
hoại sắc như vậy. Nói tổng quát, tại bất cứ quốc độ nào, dân chúng ở đó ăn mặc
ra sao thì vị Tỳ kheo ăn mặc phải khác với lối ăn mặc ấy. Khi sắp thọ Bồ tát
giới, vị pháp sư Bồ tát phải xét hỏi người ấy, rằng thân hiện tại có làm bảy
tội nghịch không? Vị pháp sư Bồ tát không được cho những người thân hiện tại
làm bảy tội nghịch được thọ Bồ tát giới. Bảy tội nghịch là làm cho thân Phật
xuất huyết, giết cha, giết mẹ, giết hòa thượng, giết xà lê, phá kiết ma tăng và
pháp luân tăng, giết thánh giả. Nếu có bảy tội nghịch thì kẻ ấy thân hiện tại
không thể được Bồ tát giới. Ngoài ra, ai cũng có thể thọ và được giới ấy. Cái
phép của người xuất gia là không lạy quốc vương, không lạy cha mẹ, không lạy bà
con, không lạy quỉ thần, nên không thiên vị hoặc khước từ ai hết, hễ ai hiểu
được tiếng nói của vị pháp sư Bồ tát, từ trăm dặm ngàn dặm vẫn đến cầu Bồ tát
giới, mà vị pháp sư ấy vì tâm lý xâu xa, tâm lý ghét giận, không truyền ngay
cho họ giới pháp mà tất cả chúng sinh đều có phần thì phạm tội khinh cấu.

(41. không được
vụ lợi làm thầy)

Phật tử nếu
giáo hóa cho người phát sinh đức tin đại thừa rồi, mình là Bồ tát làm vị pháp
sư chỉ bảo cho người, thì thấy người ấy muốn thọ Bồ tát giới, mình phải chỉ bảo
cách thỉnh hai vị đại sư là hòa thượng và xà lê. Hai vị đại sư phải hỏi người
ấy có hay không có phạm bảy tội nghịch là bảy tội cản trở sự thọ và được Bồ tát
giới. Nếu thân hiện tại phạm bảy tội nghịch thì vị pháp sư không được cho người
ấy thọ Bồ tát giới; nếu không phạm bảy tội nghịch thì được cho họ thọ. Nếu
người nào phạm mười giới pháp nặng thì phải chỉ bảo người ấy sám hối bằng cách
đối trước hình tượng Phật đà, hình tượng Bồ tát, ngày đêm sáu buổi tụng mười
giới pháp nặng và bốn mươi tám giới pháp nhẹ, cực kỳ khẩn thiết lễ bái ba ngàn
đức Phật thuộc ba thì gian quá khứ hiện tại và vị lai, cầu cho thấy được tướng
tốt. Dầu một lần bảy ngày hay ba lần bảy ngày, cho đến một năm, cũng phải làm
sao cho thấy được tướng tốt. Tướng tốt là thấy được Phật đến xoa trên đỉnh đầu,
thấy ánh sáng của Phật, thấy hoa sen của Phật, hoặc thấy các tướng kỳ lạ khác,
thì tội lỗi tức thì tan biến. Nếu không thấy được những tướng tốt như vậy thì
dẫu sám hối cũng không có cái ích lợi làm cho người ấy thân hiện tại được lại
giới pháp, nhưng có cái ích lợi thọ lại giới pháp ấy. Nếu ai phạm bốn mươi tám
giới pháp nhẹ thì chỉ bảo người ấy sám hối bằng cách đối diện mà phát lộ, thì
tội lỗi tức thì tan biến. Phạm giới nặng hay nhẹ đều không như bảy tội nghịch.
Làm pháp sư chỉ bảo thì trong các cách trên đây nhất nhất phải thấu hiểu. Nếu
không thấu hiểu sự đúng sai và tội nặng nhẹ của giới pháp đại thừa, không lý
giải đệ nhất nghĩa đế, tập chủng tánh, trưởng dưỡng tánh, bất hoại tánh, đạo
chủng tánh, chánh pháp tánh, trong tất cả các tánh của Bồ tát vị như vậy không
thấu rõ quán hạnh nhiều ít và ra vào như thế nào, cho đến mười thành phần thiền
định và bao nhiêu pháp hạnh khác, cũng nhất nhất không thấu hiểu nghĩa ý trong
đó; mà, là Bồ tát, lại vì quyền lợi, vì danh vọng, vì ham hố đồ đệ với tâm lý
ham cầu xấu xa và quá đáng, làm ra như thấu hiểu tất cả, thì ấy là tự lừa dối
mình lại lừa dối kẻ khác. Vậy mà cố ý truyền Bồ tát giới cho người thì phạm tội
khinh cấu.

(42. không được
thuyết giới ác nhân)

Phật tử thì
không được vì quyền lợi mà nói giới pháp vĩ đại của hàng ngàn đức Phật trước
những kẻ chưa thọ giới Bồ tát giới, những kẻ ngoại đạo và ác nhân. Trước những
kẻ phủ nhận Phật tánh cũng không được nói. Trừ quốc vương, không được nói với
ai cả. Những kẻ ngoại đạo và ác nhân không lãnh thọ giới pháp của chư Phật thì
như loài vật, đời đời sinh ra ở đâu cũng không gặp được Phật pháp tăng, như cây
như đá không có tâm hồn, nên gọi là ngoại đạo và ác nhân. Còn những kẻ phủ nhận
Phật tánh thì khác gì đầu gỗ. Là Bồ tát mà trước những kẻ như vậy nói đến giáo
pháp và giới pháp của bảy đức Phật đà thì phạm tội khinh cấu.

(43. không được
cố tâm phạm giới).

Phật tử nếu đã
đem đức tin đại thừa mà xuất gia và lãnh thọ giới pháp chính yếu của chư Phật
rồi, lại cố ý sinh tâm vi phạm giới pháp phát sinh tuệ giác vô lậu như vậy, thì
không nên nhận mọi sự hiến cúng của thí chủ, không đáng đi đất của quốc gia,
uống nước của quốc gia. Cả năm ngàn quỉ dữ thường án trước mặt kẻ ấy mà bảo với
nhau, rằng đó là tên giặc lớn. Vào phòng ốc, thành thị, thôn ấp, nhà cửa, thì
bọn quỉ thường quét dấu chân của người ấy đi. Thế nhân ai cũng nhục mạ, rằng đó
là tên giặc trong Phật pháp. Chúng sinh không ai muốn nhìn. Kẻ phạm giới có
khác gì loài vật, đầu gỗ. Nếu cố ý vi phạm giới pháp chính yếu của chư Phật thì
phạm tội khinh cấu.

(44. không được
không trọng kinh luật)

Phật tử thì
thường phải nhất tâm mà thọ trì đọc tụng kinh luật đại thừa, lột da làm giấy,
thích huyết làm mực, rút tủy làm nước, chẻ xương làm bút, để sao chép giới pháp
của chư Phật. Lại sao chép mà giữ bằng giấy vỏ cây như giấy gió, giấy dạ, bằng
lụa, lụa trắng, lụa tơ trần, bằng thẻ tre. Rồi thường đem bảy thứ quí báu, hay
những thứ tạp ngọc vô giá, thơm và đẹp, làm hộp làm đãy mà tôn trí kinh luật
đại thừa ấy. Nếu không hiến cúng đúng cách như vậy thì phạm tội khinh cấu.

(45. không được
không có giáo hóa)

Phật tử thì tâm
đại bi phải thường xuyên nổi dậy, khi vào những nơi thành thị, thôn ấp hay nhà
cửa, thấy bất cứ ai cũng đều nói lên như thế này: các người nên lãnh thọ ba qui
y và mười giới pháp. Nếu thấy tất cả cầm thú thì bất cứ bò ngựa heo dê, đều nên
tâm nghĩ miệng nói như sau: cầm thú các con, các con nên phát Bồ đề tâm. Là Bồ
tát thì đến bất cứ chỗ nào, dầu là núi non, rừng rú hay khe suối, đồng nội,
cũng làm cho hết thảy chúng sinh phát Bồ đề tâm. Nếu Bồ tát mà không giáo hóa
chúng sinh như vậy thì phạm tội khinh cấu.

(46. không được
thuyết không đúng phép)

Phật tử thì
thường đi giáo hóa với tâm niệm đại bi mà mình thường phát khởi. Nhưng, dẫu vào
nhà tín đồ hay nhà quyền quí, đối với bất cứ tập thể nào, người xuất gia cũng
không được đứng mà thuyết pháp cho người tại gia. Phải ngồi lên chỗ cao, ở
trước mặt họ. Pháp sư Tỳ kheo thì dẫu thuyết pháp cho cả bốn chúng, cũng không
được đứng đất mà nói. Khi thuyết pháp thì vị pháp sư phải được mời ngồi chỗ
cao, hương hoa hiến cúng; còn bốn chúng thính giả thì ngồi chỗ thấp, bằng ý
niệm như hiếu thuận đối với cha mẹ mà kính thuận những lời giáo huấn của vị
pháp sư, lại kính thuận liên tục như các đạo sĩ thờ lửa giữ lửa không tắt. Nếu
người thuyết pháp mà thuyết không đúng phép như vậy thì phạm tội khinh cấu.

(47. không được
kềm chế phi lý)

Phật tử như
quốc vương, thái tử, bách quan hay bốn bộ, đã đem đức tin đại thừa lãnh thọ
giới pháp của chư Phật rồi, lại tự thị quyền quí cao sang mà phá hoại giáo pháp
và giới pháp của Như Lai, bằng cách đặt ra qui chế để kềm chế bốn bộ đệ tử của
Như Lai, không cho họ xuất gia, hành đạo, cũng không cho họ tạo lập hình tượng,
chùa tháp và truyền bá kinh luật. Lại đặt chức thống quản để chế ngự chư tăng,
lập sách tịch để kiểm kê chư tăng. Tỳ kheo Bồ tát thì để cho đứng đất, bạch y
cư sĩ lại tự ngồi chỗ cao, làm nhiều điều phi chánh pháp, tạo thành tình trạng
như bắt binh nô thờ chủ. Nhưng Tỳ kheo Bồ tát chính là bậc để cho mọi người
kính trọng, có đâu lại bị đem làm kẻ sai sử cho quan quyền một cách trái với
giáo pháp, trái với giới pháp. Nếu hàng quốc vương bách quan đã đem tâm lý tốt
đẹp lãnh thọ giới pháp của chư Phật rồi, thì đừng làm những tội lỗi phá hoại
Tam bảo như vậy. Nếu cố ý làm những biện pháp phá hoại Tam bảo thì phạm tội
khinh cấu.

(48. không được
phá hoại đạo pháp)

Phật tử nếu đã
đem tâm lý tốt đẹp mà xuất gia rồi, lại vì danh vọng và quyền lợi nên trước mặt
quốc vương và bách quan, nói về giới pháp của chư Phật mà lại nói một cách rất
phi lý, làm cho các vị Tỳ kheo Tỳ kheo ni và những người thọ Bồ tát giới bị
trói buộc bằng những hình thức lao tù, những biện pháp quân dịch. Như thế đó là
con sâu trong thân sư tử tự ăn thịt sư tử, không phải con sâu ở ngoài: chính
những kẻ Phật tử như trên tự phá Phật pháp, không phải ngoại đạo ma vương mà
phá được. Nên người lãnh thọ giới pháp của chư Phật thì phải ái hộ giới pháp ấy
như người mẹ thương đứa con một, như người con thờ cha mẹ, không được vi phạm.
Là Bồ tát thì khi nghe cái tiếng của ngoại đạo và ác nhân đem lời nói ác phỉ
báng phá hoại giới pháp của chư Phật, lúc ấy khác nào tim mình bị ba trăm mũi
nhọn đâm vào, thân mình bị ngàn lưỡi dao vạn cây gậy đánh đập chém chặt. Thà là
chính mình vào trong địa ngục cả trăm kiếp, chứ không muốn một lần phải nghe
cái tiếng của kẻ ác đem lời ác phỉ báng phá hoại giới pháp của chư Phật, huống
chi tự phá hoại giới pháp của chư Phật bằng cách tạo điều kiện khuyến khích kẻ
khác phá hoại Phật pháp, không còn gì gọi là tâm hiếu thuận. Nếu cố ý làm như
vậy thì phạm tội khinh cấu.

Chín giới pháp
nhẹ như vậy, các người phải học, phải cung kính phụng trì.

Các Phật tử,
bốn mươi tám giới pháp nhẹ như trên đây, các người hãy thọ trì như chư Bồ tát
quá khứ đã tụng, chư Bồ tát vị lai sẽ tụng, chư Bồ tát hiện tại đang tụng.

Các Phật tử,
hãy nghe cho kỹ. Giới pháp gồm có mười điều nặng và bốn mươi tám điều nhẹ như
trên đây, các đức Phật đà trong ba thì gian đã tụng sẽ tụng và đang tụng. Như
Lai nay cũng tụng y như vậy. Đại chúng các người, không cứ quốc vương, vương
tử, bách quan, Tỳ kheo, Tỳ kheo ni, thiện nam, tín nữ, hễ lãnh thọ Bồ tát giới
thì phải thọ trì, đọc, tụng, giảng thuyết và viết chép đối với cuốn kinh nói về
giới pháp của Phật tánh thường trú, truyền bá cho chúng sinh trong tất cả thì
gian, làm cho sự cảm hóa của giới pháp này được liên tục mãi, không bao giờ đứt
đoạn. Như vậy thì các người sẽ được thấy ngàn đức Phật, đức Phật nào cũng trao
tay cho, đời đời không sa vào đường dữ, tám nạn, thường sinh trong nhân loại
hay chư thiên. Và như vậy là hôm nay, ở dưới cây Bồ đề này, Như Lai đã tóm tắt
khai thị giới pháp của cả bảy đức Phật. Đại chúng các người hãy nhất tâm mà học
giới pháp ấy, và hoan hỉ mà phụng hành, như Như Lai đã nhất nhất khai thị phong
phú trong phần Khuyến học của phẩm Vô tướng thiên vương. Bấy giờ ba ngàn người
học tập Bồ tát đạo trong số thính giả hiện diện lúc ấy, nghe đức Thế Tôn tự
tụng lại giới pháp như vậy, ai cũng tâm tâm kính thuận, hoan hỉ phấn chấn mà
thọ trì.

Kết Thúc Toàn Bộ Phẩm Bồ tát
Tâm Địa Giới – Phẩm Pháp Môn Tâm Địa

Bấy giờ đức
Thích Ca Mâu Ni nói xong phần Giới pháp vô tận trong phẩm Pháp môn tâm địa của
đức bản thân Lô Xá Na ở Hoa tạng thế giới đã nói, thì một ngàn và một ngàn lần
trăm ức đức Thích Ca khác cũng nói y như vậy. Sự từ cung Đại tự tại thiên vương
xuống đến cây Bồ đề, trải qua mười chỗ thuyết các pháp phẩm cho hết thảy Bồ
tát, và cho đại chúng nhiều đến số lượng không thể nói hết, được thọ trì, đọc
tụng và giảng nói, cũng như nhau. Nói tóm, một ngàn và một ngàn lần trăm ức thế
giới, Hoa tạng thế giới, và các Hoa tạng thế giới khác nhiều như vi trần, cũng
diễn về tất cả kho tàng chánh pháp của chư Phật là kho tàng tâm, kho tàng địa,
kho tàng giới, kho tàng vô lượng hạnh nguyện, kho tàng nhân quả Phật tánh
thường trú. Và như vậy là chư Phật đã nói hoàn tất về tất cả kho tàng chánh
pháp. Hết thảy chúng sinh trong một ngàn và một ngàn lần trăm ức thế giới đều
thọ trì, hoan hỉ và phụng hành. Nếu khai thị một cách rộng lớn các nghĩa tướng
của tâm địa thì phải như trong phẩm Phật hoa quang vương đã nói.

Những người
thông minh thật

thì đức tính
nhẫn nhịn

và khả năng tuệ
giác

cả hai đều mạnh
mẽ.

Nhờ đó thọ trì
được

giới pháp Bồ
tát này,

từ nay đến
thành Phật

thường được năm
lợi ích:

Một là được chư
Phật

thương tưởng hộ
trì luôn.

Hai là khi lâm
chung

chánh kiến, tâm
hoan hỉ.

Ba là sinh chỗ
nào

cũng làm bạn Bồ
tát.

Bốn là công đức
tụ

giới độ thành
tựu cả.

Năm là trong
đời này

và các đời sau
nữa

đủ cả phước và
tuệ

của giới pháp
tự tánh.

Giới pháp như
thế này

là sở hành của
Phật,

với chỗ sở hành
ấy

trí giả hãy
khéo nghĩ:

Tâm hạnh như
ngoại đạo

trước tướng và
chấp ngã,

thì giới pháp
như vầy

không thể nào
tín thọ.

Tuệ giác của
thanh văn

diệt tận chứng
niết bàn,

cũng không phải
là chỗ

gieo giống giới
pháp này.

Muốn nuôi lớn
mầm mống

lúa tuệ giác Bồ
đề

để ánh sáng tuệ
ấy

chiếu tỏa cả
thế gian,

thì cần phải
thường xuyên

yên tịnh tâm
trí mình

mà quán sát
thật tướng

của tất cả các
pháp

siêu việt mọi
khái niệm

đối lập nhau
như sau:

phát sinh với
tiêu diệt

vĩnh cửu với hư
vô

đồng nhất với
mâu thuẫn

xuất hiện với
biến dạng.

Bằng sự quán
sát ấy

nỗ lực mà trang
hoàng:

việc Bồ tát
phải làm

phải tuần tự
học tập.

Với tất cả các
vị

tu học còn tiếp
tục

tu học đã hoàn
tất

đừng sinh tâm
phân biệt,

thì đó: đệ nhất
nghĩa,

cũng gọi là đại
thừa.

Mọi hý luận lầm
lỗi

đều bặt dấu ở
đây,

và từ đây xuất
phát

trí toàn giác
của Phật.

Thế nên các
Phật tử

hãy nổi đại
dũng mãnh:

đối với giới
của Phật

giữ như giữ
ngọc sáng.

Các Bồ tát quá
khứ

đã học về giới
ấy,

vị lai thì sẽ
học,

như hiện tại
đang học.

Giới ấy chư
Phật làm,

giới ấy chư
Phật khen,

và tôi hôm nay
đây

đã kính theo
chư Phật

mà tụng lại
giới pháp

phước đức vô
lượng ấy,

hồi hướng cho
chúng sinh

để cùng nhau
xoay về

trí toàn giác
của Phật,

cầu nguyện cho
các vị

được nghe giới
pháp này

chóng thành đạt
trí Phật.

Kính lạy đức Lô
Xá Na Như Lai. Kính lạy đức Thích Ca Mâu Ni Như Lai. Kính lạy kho tàng Bồ tát
giới Phạm võng.

---

Phụ Lục 1: Danh Sách Bồ tát Giới Phạm võng

Ghi chú. Nhiều
vị chú thích nói khi tụng giới không nên tụng tên của mỗi giới. Lý do là vì tên
ấy do các vị chú thích đặt ra, và có nhiều tên không gồm hết ý nghĩa. Nhưng
kinh nghiệm cho thấy nếu tụng những tiểu đề cần thiết, trong đó có tên của mỗi
giới, thì vẫn hơn. Nhất là khi tụng lược thì câu ” còn các giới khác như
thường đã tụng” không làm sao bằng cách tụng tên các giới.

10 Giới Nặng

1. Không được
tàn sát,

2. Không được
trộm cướp,

3. Không được
dâm dục,

4. Không được
vọng ngữ,

5. Không được
buôn rượu,

6. Không được
nói xấu đồng đạo,

7. Không được
khen mình chê người,

8. Không được
tiếc lẫn tài pháp,

9. Không được
giận dữ không nguôi,

10. Không được
phỉ báng Tam bảo.

48 Giới Nhẹ

1. Không được
bất kính thầy bạn,

2. Không được
uống các thứ rượu,

3. Không được
ăn các thứ thịt,

4. Không được
ăn đồ cay nồng,

5. Không được
không khuyên sám hối,

6. Không được
không cầu chánh pháp,

7. Không được
không đi nghe pháp,

8. Không được
phản đại thừa giới,

9. Không được
không giúp bệnh tật,

10. Không được
tàng trữ khí cụ,

11. Không được
làm kẻ quốc tặc

12. Không được
buôn bán tàn nhẫn,

13. Không được
phỉ báng không thật,

14. Không được
cố ý thiêu đốt,

15. Không được
chỉ dạy sai lệch,

16. Không được
nói pháp rối loạn

17. Không được
ỷ thế ham cầu,

18. Không được
mù mờ làm thầy,

19. Không được
phỉ báng giữ giới,

20. Không được
không cứu phóng sinh,

21. Không được
giận dữ báo thù,

22. Không được
kiêu ngạo không học,

23. Không được
không truyền kinh giới,

24. Không được
học các sách khác,

25. Không được
lạm dụng gây rối,

26. Không được
không đãi khách tăng,

27. Không được
thọ thỉnh riêng biệt,

28. Không được
thỉnh tăng riêng biệt,

29. Không được
sống bằng tà mạng

30. Không được
bất kính hảo thời.

31. Không được
không cứu không chuộc,

32. Không được
tổn hại chúng sinh,

33. Không được
tà tâm làm quấy,

34. Không được
rời Bồ đề tâm,

35. Không được
không phát đại nguyện,

36. Không được
không phát đại thệ,

37. Không được
mạo hiểm tai nạn,

38. Không được
ngồi không thứ tự,

39. Không được
không làm lợi lạc,

40. Không được
chọn lựa truyền giới,

41. Không được
vụ lợi làm thầy,

42. Không được
thuyết giới ác nhân,

43. Không được
cố tâm phạm giới,

44. Không được
không trọng kinh luật,

45. Không được
không có giáo hóa,

46. Không được thuyết
không đúng phép,

47. Không được
kềm chế phi lý,

48. Không được
phá hoại đạo pháp.

Phụ Lục 2: Phân Loại Bồ tát Giới Phạm võng Đối Với Xuất Gia Tại
Gia

Ghi chú. Phụ
lục này cốt bổ túc cho tiết 9 của chương 1. Phân loại này, thật ra mới làm tàm
tạm, chưa nói chi tiết kỹ càng. Phân loại ghi dấu A B C, không phải biểu thị
nặng nhẹ mà chỉ ghi theo nhiều ít.

Một, Phân Loại
10 Giới Nặng

1/ Loại A răn
cả xuất gia tại gia:

1. Không được
tàn sát,

2. Không được
trộm cướp,

4. Không được
vọng ngữ,

6. Không được
nói xấu đồng đạo,

7. Không được
khen mình chê người,

8. Không được
tiếc lẫn tài pháp,

9. Không được
giận dữ không nguôi,

10. Không được
phỉ báng Tam bảo.

2/ Loại B răn
xuất gia nhiều tại gia ít:

3. Không được
dâm dục,

3/ Loại C răn
tại gia:

5. Không được
buôn rượu (h).

Hai, Phân Loại
48 Giới Nhẹ

1/ Loại A răn
cả xuất gia, tại gia:

2. Không được
uống các thứ rượu (a),

3. Không được
ăn các thứ thịt,

4. Không được
ăn đồ cay nồng,

6. Không được
không cầu chánh pháp,

7. Không được
không đi nghe pháp (b),

8. Không được
phản đại thừa giới (c),

9. Không được
không giúp bịnh tật,

13. Không được
phỉ báng không thật,

19. Không được
phỉ báng giữ giới,

20. Không được
không cứu phóng sinh,

22. Không được
kiêu ngạo không học,

24. Không được
học các sách khác (c),

29. Không được
sống bằng tà mạng,

30. Không được
bất kính hảo thời,

31. Không được
không cứu không chuộc,

33. Không được
tà tâm làm quấy,

34. Không được
rời Bồ đề tâm,

38. Không được
ngồi không thứ tự,

39. Không được
không làm lợi lạc,

44. Không được
không trọng kinh luật,

2/ Loại B răn
xuất gia:

5. Không được
không khuyên sám hối,

16. Không được
nói pháp rối loạn,

18. Không được
mù mờ làm thầy (d),

23. Không được
không truyền kinh giới,

25. Không được
lạm dụng gây rối,

26. Không được
không đãi khách tăng (d),

27. Không được
thọ thỉnh riêng biệt,

36. Không được
không phát đại thệ,

37. Không được
mạo hiểm tai nạn,

40. Không được
chọn lựa truyền giới,

41. Không được
vụ lợi làm thầy,

42. Không được
thuyết giới ác nhân (d),

46. Không được
thuyết không đúng phép (d),

48. Không được
phá hoại đạo pháp.

3/ Loại C răn
tại gia:

1. Không được
bất kính thầy bạn (f),

10. Không được
tàng trữ khí cụ,

11. Không được
làm kẻ quốc tặc,

12. Không được
buôn bán tàn nhẫn,

32. Không được
tổn hại chúng sinh,

47. Không được
kềm chế phi lý,

4/ Loại D răn
xuất gia nhiều tại gia ít:

15. Không được
chỉ dạy sai lệnh,

35. Không được
không phát đại nguyện,

43. Không được
cố tâm phạm giới,

45. Không được
không có giáo hóa.

5/ Loại Đ răn tại
gia nhiều xuất gia ít:

14. Không được
cố ý thiêu đốt (e),

17. Không được
ỷ thế ham cầu (e),

21. Không được
giận dữ báo thù,

28. Không được
thỉnh tăng riêng biệt (g).

Chú Thích (a)

Cũng có thể nói
răn tại gia nhiều.

Chú Thích (b)

Cũng có thề nói
răn xuất gia nhiều.

Chú Thích (c)

Răn những người
chỉ tôn cái gọi là Phật giáo nguyên thỉ đó.

Chú Thích (d)

Cũng có răn tại
gia.

Chú Thích (e)

Coi chừng xuất
gia cũng bị răn không ít.

Chú Thích (f)

Tại gia còn răn
như vậy, huống chi xuất gia.

Chú Thích (g)

Ngày nay xuất
gia cũng bị răn.

Chú Thích (h)

Không lẽ xuất
gia mà buôn rượu.